دولتی که اپوزیسیون خود است

محمد هدایتی - از ویژگی‌های یک دولت توسعه‌یافته و دموکراتیک، پاسخگو بودن است‌. در واقع دولت‌ها موظف‌اند شفاف جامعه و شهروندان را در قبال عملکرد خود آگاه سازند، بگویند که با منابع موجود چه کرده‌اند‌. شاخص‌هایی باید باشد برای سنجش عملکرد دولت‌ها‌. در ایران اما دولت‌ها عموما رابطه چندانی با پاسخگویی ندارند‌. افکار عمومی خطرناک‌اند و باید کنترل‌شان کرد‌. اما حالا علاوه بر این پاسخگو نبودن چیز دیگری هم به رفتار دولت‌ها اضافه شده است: دولت‌ها خود به نوعی شبه‌اپوزیسیون بدل شده‌اند‌. مسوولان دائم از «مسوولان» انتقاد می‌کنند، گویا به نمایندگی از مردم مستضعف و آسیب‌دیده‌. معلوم نیست این مسوولان چه کسانی هستند‌. یا اگر می‌شناسندشان چرا نمی‌گویند کیستند‌. صحبت‌های هر مقام و مسوولی در سطوح مختلف را که می‌شنوی دائم نقد وضعیت است بدون مسوولیت‌پذیری در قبال آن‌. به هرحال کرسی‌ها از آن شماست، شما در قدرتید، مگر می‌شود دولتی بیاید و از مسوولی که معلوم نیست کیست انتقاد کند، آن هم با افتخار‌.
دلایل بسیاری می‌توان برای چرایی این وضعیت پیش کشید‌. یک دلیل احتمالا آرایش نهادی در ساختار قدرت باشد؛ آرایشی که مستعد ابهام است، موازی‌کاری در آن وجود دارد و در این لابیرنت است که اصحاب قدرت پنهان می‌شوند و مسائل را بر عهده مسوولان می‌گذارند‌. وقتی سازوکارها مشخص و معلوم باشند، وقتی نظام تقسیم کار پیشرفته باشد، وقتی شفافیت نهادی- سازمانی وجود داشته باشد آن وقت دیگر معلوم است که برای هر مساله‌ای سراغ چه کسی یا نهادی باید رفت‌. حیطه عملکرد هرکسی معلوم است و البته در نهایت مسوول یک دولت، رییس‌جمهور و نهاد ریاست جمهوری است‌. اگر ناهماهنگی وجود ندارد، اگر بخش‌هایی همنوا حرکت نمی‌کنند یا عملکرد ضعیفی دارند در نهایت مسوول، رییس‌جمهور است‌.
در این سال‌ها و با وجود این آرایش نهادی، کافی است مسوولی شروع کند به انتقاد کردن از وضعیت‌. آن وقت است که انگار از خود سلب مسوولیت کرده‌. این چاره کار نیست‌. تا زمانی که در قدرتید درباره آنچه در آنجا می‌گذرد مسوولید‌.
hedayati.mohammad@yahoo.com