دست به سرکردن سرمایه‌گذاران خطوط ریلی

آفتاب یزد- گروه اقتصادی: یک نگاه دقیق و موشکافانه به بودجه سال 98 کافیست تا متوجه شویم که تقریبا بودجه‌های عمرانی بخصوص در بخش ریلی سال آینده تقریبا تعطیل خواهد بود. این واقعیت را حتی یک نماینده مجلس هم تایید کرده و گفته تحقق بودجه عمرانی 98 محال و غیرممکن است.
بر اساس اعلام وزارت راه و شهرسازی، در حال حاضر ۳ هزار و ۳۰۰ کیلومتر مسیر ریلی جدید در کشور در حال اجراست که البته بیشتر آنها نیمه تمام مانده و نیازمند اعتبار جدید برای تکمیل است.
با این حال نگاهی اجمالی به بودجه عمرانی سال 98 نشان می‌دهد این بودجه رقم بسیار ناچیزی است. در حالی که طبق چشم انداز باید به سمتی برویم که رابطه بودجه عمرانی و جاری ۷۵ به ۲۵ باشد اما الان برعکس است و بودجه عمرانی حتی خیلی هم عقب تر رفته است.
اما در این میان وضع بودجه‌های ریلی به مراتب بغرنجتر است بطوریکه بررسی‌ها نشان می‌دهد در لایحه پیشنهادی بودجه سال ۹۸ کل کشور، تعداد ۳۷ پروژه خطوط ریلی اعم از احداث خطوط جدید، دوخطه کردن، برقی کردن و ساخت خطوط حومه‌ای با طول مسیر بالغ بر ۱۲ هزار کیلومتر برآورد اعتبار شده است.


غم انگیز تر این است که مطابق محاسبات صورت گرفته با بودجه در نظرگرفته شده که معادل 1300 میلیارد تومان برای کل بودجه‌های ریلی است و با احتساب افزایش هزینه‌ها در طول اجرای پروژه، با این بودجه در نظر گرفته شده تنها چند قطعه ریلی ممکن است پیشرفت چند درصدی ناچیز داشته باشد. این امر حاکی از آن است که با چنین بودجه‌ای 80 سال زمان برای تکمیل کل پروژه‌های ریلی در کشور زمان لازم است !
بی توجهی دولت به پروژه‌های ریلی آنگونه که کارشناسان گفته اند ناشی از بی پولی است. در همه جای دنیا توجه به پروژه‌های ریلی شهری و برون شهری جزو الزامات اولیه ایجاد رفاه است اما یک نکته ساده در باره بودجه عمرانی وجود دارد و آن اینکه در بودجه ریلی سال 98 برای هر یک کیلومتر خط آهن معادل ۱۰ میلیارد تومان درنظر گرفته شده که با بودجه در نظرگرفته شده تنها 17 کیلومتر خط آهن در خوش بینانه ترین حالت ایجاد می‌شود.

>چرا دولت کوتاهی کرد؟
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته اقدامی که باعث شده کوتاهی رخ دهد این است که در هنگام تدوین بودجه، تیم اقتصادی دولت هیچگونه اولویت بندی در خصوص پروژه‌های ریلی صورت نداده است. مزیت این اولویت بندی آن است که از مجموع پروژه‌های نیمه تمام ریلی این امکان وجود داشت که لا اقل برای چند پروژه مهم یا رو به اتمام، بودجه کامل در نظر گرفته می‌شد نه اینکه رقمی ناچیز برای کل پروژه‌های پراکنده تخصیص یابد که هیچیک از آنها امکان به سر انجام نرسیدن نداشته باشد.
این نحوه بودجه ریزی موجب شده طرح‌های غیراولویت دار و حتی کلنگ نخورده ‌ای که صرفا بر روی کاغذ بوده و در حد یک ایده در ذهن برخی نمایندگان شهرستانهاست امکان دریافت بودجه داشته باشد. این موضوع باعث می‌شود حتی پروژه‌های ریلی در آستانه اتمام نتوانند سال آینده با بودجه کافی به بهره برداری برسند.
گرچه پروژه‌های ریلی برای تمام ایران امری لازم و ضروری است ولی بهتر آن بود که در این شرایط بحرانی تخصیص بودجه به سایر پروژه‌های هزینه بر به تعویق می‌افتاد.
برای مقایسه فقط کافی است به دو پروژه برقی‌کردن خط آهن در دو نقطه مختلف مورد بررسی واقع شود. در این راستا برای 120 کیلومتر مسیر تهران به لاریجان (آمل) در بودجه 98 دوازده هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است این در حالی است که برای توسعه مکران که مدتهاست در شعار به آن پرداخته شده کریدور ترانزیتی چابهارـ سرخس به طول ۱۳۵۰ کیلومتر که البته مسیر جاده‌ای آن بسیار مرگبار و خطرناک هم هست ردیف بودجه‌ای اختصاص نیافته است. نکته شایان ذکر آنکه با وجودی که سالها مسئولان کشور دم از نگرانی برای توسعه سیستان وبلوچستان می‌زنند از سال 91 تا کنون به پروژه مذکور ( چابهار) هیچ ردیف بودجه‌ای تعلق نگرفته است که این موضوع حتی با شعار عدالت اجتماعی که از قضا شعار انتخاباتی خیلی از نمایندگان مجلس نیز هست، در منافات کامل است.
از دیگر موارد جالب در تخصیص بودجه راه آهن برقی تهران به همدان است که بودجه‌ای به مراتب بیشتر از پروژه اتصال خط آهن کرمانشاه به مرز خسروی را به خود اختصاص داده است. این پروژه می‌توانست خط ریلی ایران را به کشور عراق وصل کند.

>راه آهن می‌خواهیم چه کار؟!
به باور برخی کارشناسان در دولت و وزارتخانه راه،نگاه مثبتی به موضوع احداث راه آهن وجود ندارد. خبرگزاری مهر اخیرا به نقل از خیرالله خادمی مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل خبر داد که وی گفته جاده‌ها اهمیت بیشتری دارند و مردم چندان از خط آهن استقبال نمی‌کنند در نتیجه ما چاره‌ای نداریم جز اینکه مسیرهای جاده‌ای جدید ایجاد کنیم!
این اظهارات در حالی بیان می‌شود که ایده واگذاری پروژه‌های ریلی به بخش خصوصی نیز که سالها با فراخوان وزارت راه همراه بوده با استقبال چندان خوبی از سوی سرمایه گذاران روبرو نشده است. حمید شهید زاده از سرمایه گذاران بخش خصوصی به خبرنگار آفتاب یزد می‌گوید: چند سرمایه‌گذار که پول‌هایشان در بیرون از ایران بود، اواخر سال گذشته و قبل از خروج امریکا از برجام قصد سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ریلی ایران را داشتند اما پس از مدتی منصرف شدند.
وی افزود : بوروکراسی اداری و نامه نگاری‌ها هم مزید علت است. در دوره برجام چند هلدینگ گردشگری تلاش کردند وام 10 میلیارد تومانی از بانک توسعه تعاون بگیرند تا با راه اندازی هلدینگ بتوانند سرمایه گذار خارجی را وارد پروژه‌های ریلی و ناوگان هوایی کنند، آنها حتی تا دفتر رئیس جمهور هم رفتند اما آنها را به معاونت فنی و علمی رئیس جمهور حواله دادند که این موضوع یعنی دست به سر کردن و در نهایت کار به جایی نرسید!
در حالی که پروژه‌های ریلی به خاطر افزایش میزان تصادفات جاده‌ای نیازمند توجه ویژه تری است به نظر می‌رسد که عزم جدی در این زمینه وجود ندارد این در حالی است که خیلی از کشورها ازجمله انگلیس و روسیه از 150 سال قبل در توسعه ریلی پیشرفت داشته اند و توسعه این موارد در ایران کماکان اندرخم یک کوچه است.