جنجال چــارتری

تابستان امسال و در بحبوحه افزایش نرخ ارز و التهاب بخش‌های مختلف اقتصادی، قیمت بلیت‌های هواپیما به شکل ناگهانی افزایش یافت. این امر سبب بروز نارضاتی‌هایی در میام مردم و خریداران بلیت هواپیما و ایجاد هرج و مرج در بازار بلیت‌فروشی ایرلاین‌ها شد. پس از بررسی‌ها در قیمت‌گذاری بلیت‌، انگشت اتهام کارشناسان صنعت حمل و نقل، آژانس‌های هواپیمایی چارترکننده را نشانه رفت. کمترین آشنایی با روش‌های خرید و فروش بلیت به‌ویژه بلیت هواپیما، کافی ا‌ست تا نام چارتر را شنیده باشیم. در این روش، آژانس‌های هواپیمایی، تعداد مشخصی از بلیت‌های یک یا چند پرواز مشخص را از شرکت‌های هواپیمایی برای مدت زمان خاصی خریداری می‌کنند تا در طول زمان به‌صورت فردی یا گروهی به فروش برسانند. در این روش چارترکننده معمولا برای فروش تمامی بلیت‌های خود، آنها را زیر قیمت فروش سیستمی(نرخ مصوب سازمان هواپیمایی کشوری) در اختیار مشتریان قرار می‌دهد؛ در نتیجه این روش به سبب آنکه به سود مسافران تمام می‌شود، بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرد. تا زمانی که این روند به همین ترتیب ادامه داشته باشد، مشکلی برای طرف تقاضا به‌وجود نمی‌آید. مشکل اصلی آنجا بروز می‌کند که در آستانه تعطیلات و مناسبت‌هایی که در آن تعداد سفرها و نیاز طرف تقاضا بالا می‌رود، چارترکننده‌ها اقدام به فروش بلیت‌ها بالاتر از نرخ مصوب می‌کنند به‌ویژه آنکه در این روش، امکان کنسلی و یا تخفیف کودک نیز وجود ندارد. این زمانی است که به‌دلیل نیاز مسافران به بلیت و خرید پیش از موعد بلیت‌ها توسط چارترکنندگان، مشتری در تنگنای خرید بلیت قرار گرفته و نارضایتی و هرج و مرج در بلیت‌فروشی هواپیما، افزایش می‌یابد.
نمی‌توان چارتر را حذف کرد
در اربعین سالجاری برخی آژانس‌های هواپیمایی به بهانه افزایش نرخ ارز و هزینه‌های پرواز، خودسرانه اقدام به افزایش نرخ بلیت کردند؛ قیمت‌ پروازهای ایران-عراق و بالعکس در همه مسیرهای پروازی، سر به فلک کشیده بود. سازمان هواپیمایی کشوری در همان زمان طی بخشنامه‌ای اعلام کرد: حداكثر نرخ بليت بايد براساس نرخ اعلامي توسط ايرلاين‌ها باشد و توزيع‌كنندگان بليت، حق هيچ‌گونه افزايش نرخ خارج از نرخ‌هاي اعلامي شركت‌هاي هواپيمايي را ندارد. این شرایط ملتهب واکنش‌‌های بسیاری را از سوی مسئولان برانگیخت تا آنجا که دادستان تهران خواستار لغو دائم پروازهای چارتری در حمایت از مسافران شد. عباس جعفری دولت‌آبادی در جلسه مشترک با علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری از او خواسته بود در رابطه با حذف تدریجی بلیت‌های چارتری اقدام کرده و بر رعایت حقوق مسافران تمرکز شود. اما پس از آن عابدزاده در مصاحبه‌ای با تاکید بر اینکه نمی‌توان پروازهای چارتر را کاملا از سیستم فروش بلیت حذف کرد، اظهار کرد: با توجه به نارضایتی سازمان هواپیمایی و دادستانی از نحوه چارترشدن بلیت هواپیماها در گذشته، با هماهنگی نزدیک با دادستانی و با همکاری خطوط هواپیمایی، سهم بلیت‌های چارتر در شبکه پروازی کاهش یافته است. او تصریح کرده بود: در برخی شبکه‌های پروازی از جمله مقاصد گردشگری و مناطق آزاد مانند قشم و کیش، اصولا باید پروازها به‌صورت چارتر باشد تا محل اسکان مسافر نیز از قبل تعیین شده باشد؛ بنابراین حذف کامل بلیت‌های چارتری در پروازها امکان‌پذیر نیست و در همه جای دنیا نیز، تورهای گردشگری بلیت‌ها را چارتر می‌کند. عابدزاده افزوده بود: باید به این سمت حرکت کنیم که فروش بلیت به‌صورت گروهی انجام شود تا ساختارهای گردشگری و تور گردانی بتوانند از این ابزار استفاده کنند.
تداوم چارتر برای مقاصد گردشگری


اگرچه پروازهای چارتری به‌علت تخلفات صورت‌گرفته، منتقدان بسیاری پیدا کرده است، اما باید گفت که وجود این پروازها در رونق صنعت گردشگری مفید تلقی می‌شود. امری که علی عابدزاده نیز بر آن صحه گذاشته بود. پیش از این، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در آذر امسال با بیان اینکه با حذف پروازهای چارتری مخالفیم، اعلام کرده بود: درخواست کرده‌ایم سیاست‌گذاری این پروازها به سازمان میراث فرهنگی، ‌صنایع دستی و گردشگری واگذار شود. در این میان اگرچه از سیاست‌های سازمان هواپیمایی این‌گونه بر می‌آید که مسئولان این سازمان نیز با چارتر مخالفند و آن را در نگاهی کلی، زیان‌بخش می‌دانند اما از سوی دیگر برخی صاحب‌نظران نیز بر این باورند که مشکل اصلی این روش فروش بلیت در ایران، در بخش مدیریتی آن است. چه آنکه این روش در تمامی نقاط دنیا در حال اجراست و بازخوردهای مناسبی هم دارد. علی تیموری- معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری- می‌گوید: مشکل‌ساز شدن این پروازها به‌خاطر آن است که مدیریتش با یک سازمان(هواپیمایی) است و مصرف‌کننده و مسئولیت آن با سازمان دیگری(میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) است؛ درحالی‌که اگر برنامه‌ریزی آن را به سازمان بسپارند می‌توان از آن به‌عنوان مزیت استفاده کرد. تیموری در توضیح این پیشنهاد اظهار می‌کند: وقتی مقصد جدیدی در گردشگری تعریف می‌شود که هنوز زیرساخت پروازی مناسبی ندارد، این پروازهای چارتر است که خلأ آن را پوشش می‌دهد. نظر ما این است که برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری پروازهای چارتر باید در اختیار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و بخش خصوصی مرتبط با آن قرار گیرد.
نیاز مالی شرکت‌های هواپیمایی؛ دلیل فروش چارتری
روز گذشته وزیر راه و شهرسازی با اشاره به منافع بلیت‌های چارتری برای شرکت‌های هواپیمایی گفت: ما باید بتوانیم سرمایه در گردش شرکت‌های هواپیمایی را تامین کنیم که آنها مجبور نشوند برای تامین نقدینگی این کار را انجام دهند و از معاون اول برای این منظور یک ابلاغیه گرفتیم که بانک‌ها این سرمایه را به شرکت‌های هواپیمایی اختصاص دهند؛ پس در آینده دیگر نباید بهانه‌ای باشد که در مسیرهای غیرگردشگری و غیر زیارتی و آنها که بسته سفر را هم ندارند بلیت چارتری فروخته شود. محمد اسلامی تاکید کرد: ماه گذشته بخشنامه‌ای را توسط سازمان هواپیمایی به همه شرکت‌ها دادیم که مکلف باشند تا سیستم فروش برنامه‌ای داشته باشند و پروازهای برنامه‌ای را برگزار کنند که این مهلت تا یک بهمن ماه بوده است. او افزود: پرواز چارتری کلا ممنوع است مگر با شرایطی که بسته سفر وجود داشته باشد، یعنی اقامت و تغذیه تامین شود و یا ترانسپورتی برای گردشگری و مسیرهای زیارتی انجام شود و غیر از آن اصلا مجاز نیست. بر همین اساس سازمان هواپیمایی، ابلاغیه اخیر را صادر کرده و در آن تمامی شرکت‌های هواپیمایی را ملزم کرد از بهمن جاری در کلیه مسیرها فروش خود را به‌صورت سیستمی عرضه کرده و مقررات تغییر و ابطال را اعمال و در هنگام فروش بلیت به مسافران اطلاع‌رسانی لازم را انجام دهند. بر این مبنای این بخشنامه انجام پروازهای چارتری در قالب بسته‌های سفر و ترکیب هتل و پرواز، منحصرا در مسیرهای گردشگری با رعایت مقررات، مستلزم اخذ مجوز پرواز چارتری از سازمان خواهد بود.