روزنامه خراسان

«جواد انصافی» از آیین نوروزی می گوید

 بازیگر و کارگردانی است که او را بیشتر با نام عبدلی و در قالب طنز در قاب تلویزیون می شناسیم. او که از دوران کودکی فعالیتش را با تئاتر آغاز کرد، در اجرای نمایش های سنتی و آیینی دستی توانا دارد. جواد انصافی متولد 1330 است و عمده فعالیتش حول نمایش های ایرانی و سیاه بازی بوده است البته در این حوزه پژوهش های فراوانی نیز انجام داده و موفق به دریافت نشان درجه یک هنری معادل با دکتری تخته حوضی از وزارت ارشاد شده است. وی در این باره می گوید: بنده کتابی را با عنوان «نوید بهار (نمایش سیاه بازی نوروز و پیروز)» که حاصل پنج سال تحقیق و پژوهش درباره آیین سنتی عید نوروز است، در دو قسمت پژوهش و نمایش به رشته تحریر در آوردم. برای نگارش این کتاب به همراه همسرم به شهرهای مختلف ایران و بسیاری از کشورهای همجوار از جمله هندوستان، تاجیکستان، ازبکستان، ارمنستان، آذربایجان و گرجستان که در گذشته جزئی از ایران بودند سفر کردیم و متوجه شدیم که پیام آوران نوروز در هر یک از این کشورها اسامی مختلفی همچون «میرگل»، «عمو نوروز»، «بی بی خلیفه»، «بهار خانم»، «بابا دهقان»، «مامان ایر» (مادر زمین)، «آتا»، «سلطان نوروز» ، «بابا نوروز» و «بی بی نوروز» دارند. پیام آوران بهار از او درباره دو شخصیت «عمو نوروز» و «حاجی فیروز» در ایران باستان می پرسیم که چنین پاسخ می دهد: این دو شخصیت هر دو پیام آور بهار هستند که البته اسم قدیم «حاجی فیروز» در ایران باستان «تموز» بوده که پس از آن به «خواجه پیروز» تغییر می یابد؛ اما از آن جا که در زبان عربی حرف «پ» وجود ندارد، حرف «ف» جایگزین می شود و خواجه هم به مرور زمان در زبان محاوره به حاجی تغییر می کند. شخصیت «عمو نوروز» و «حاجی پیروز» در زمان ساسانیان به ثبت رسیده است که 20 روز مانده به عید باستانی برای شادی مردم در کوچه و خیابان به جشن به پا می خاستند. این پیام آوران نوروزی در شهرهای مختلف عناوین متفاوتی دارند. به طور مثال در آذربایجان به آن ها «تکمچی» گفته می  شود که یک بز عروسکی است که شعرهای خاص خودش را می خواند. این شخصیت در استان گیلان «عروس گوله» نام دارد که شعرهای نوروزی خاص خود را می خواند. همچنین در منطقه مازندران به پیام آور نوروز، «نوروز سلطان» و در استان مرکزی «رشکی و ماسی» می گویند. وی همچنین درباره آیین سنتی نوروزخوانی در خطه خراسان می گوید: نوروزخوان ها در استان خراسان اسم خاصی ندارند، چرا که در این استان اقوام کرد، لر و ... حضور دارند. به طوری که در این استان توامان تکمچی، آتش افروز و حاجی فیروز، عمو نوروز و ... وجود دارد. به عبارت دیگر تمام ایران نوروزخوان های خاص خودشان را دارند که شعرهای آنان نیز متفاوت است.  انصافی درباره پوشش «عمو نوروز» و «حاجی فیروز» تصریح می کند: «عمو نوروز» نقش ارباب و «حاجی فیروز» نقش سیاه یا کارگر را در نمایش ها بازی می کند. کلاه حاجی فیروز در حقیقت نشان از کاتبان و حکیم باشی هایی دارد که از این نوع کلاه ها بر سرشان می گذاشتند. عمو نوروز هم کلاه نمدی بلندی دارد که اغلب، آدم های اهل علم از آن استفاده می کردند. شادباش گرفتن برای رساندن خبر تحویل سال این کارگردان مطرح نمایش های آیینی سنتی در پاسخ به کسانی که نمایش سنتی حاجی فیروز را نوعی تکدی گری و سوء استفاده از آیین های کهن می دانند، اظهار می کند: براساس سند مکتوبی از دوره ساسانیان، شخصیتی به اسم خجسته یا مبارک وجود داشته است، در واقع خجسته تنها شخصیتی است که بدون اجازه می تواند به حضور سلطان برسد و برای رساندن خبر تحویل سال شادباش دریافت کند. بیشتر نوروزخوان ها نیز یک خورجین روی کولشان دارند و هر کس در صورت تمایل می تواند مبلغی را به عنوان هدیه در خورجین بیندازد. البته «حاجی فیروز» مبالغی را که جمع شده به «عمو نوروز» می دهد تا هدایایی برای فقرا بخرند. این نشان می دهد که شخصیت «بابانوئل» از «حاجی فیروز» اقتباس شده است. یک پدر روحانی حدود نیم قرن پیش که شناخت کافی از آیین های ایرانی و شخصیت عمو نوروز و حاجی فیروز داشته، لباسی را از ترکیبی از این دو شخصیت درست می کند. علاوه بر این در گذشته دو شخصیت عمو نوروز و حاجی فیروز با کالسکه ای می آمدند که اسب دارد، حتی در اسطوره ها اسب ها پرنده بودند که مسیحیان گوزن را جایگزین اسب کرده اند.صحبت به حال و روز آیین کهن نوروز و انتقال آن به نسل امروز می رسد و انصافی، لب به گلایه می گشاید: مردم باید با آیین اصیل ایرانی آشنا باشند و اطلاعات کافی درباره ابعاد و فلسفه برگزاری عید نوروز و سفره هفت سین داشته باشند. حال تا زمانی که رسانه های ما به ویژه رسانه ملی این آیین و سنن را ترویج ندهند، نمی توان آن را زنده نگه داشت. به نظر من رسانه ها در معرفی این آیین و رسوم عملکرد ضعیفی داشتند. به همین دلیل  باید تمامی رسانه ها برای انتقال این موارد بسیج شوند، چرا که کشورهای غربی روی شخصیت بابانوئلشان جدای از کشور خودشان در کشورهای دیگر بسیار کار فرهنگی انجام دادند، به طور مثال این کشورها روی آبنبات، شکلات و عروسک «بابانوئل» یارانه می دهند.او ادامه می دهد: آینده این آیین سنتی چندان روشن نیست، امیدوارم سازمان میراث فرهنگی و وزارت ارشاد برای زنده نگه داشتن این آیین ها تلاش بیشتری داشته باشند.  
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
عشق و خیانت در «قطب شمال » «مست عشق » عام هپسند و صعود سخت فوتسال (خراسان) تعطیلی شنبه یا پنج‌شنبه؟ (جوان)رد اولتيماتوم قاليباف (اعتماد)رسوایی دموکراسی و آزادی بیان آمریکایی در دانشگاه‌ها (شهروند)
سایر اخبار این روزنامه
معادله چند مجهولی مزد کارگران اشک تمساح «صورت زخمی» در صحنه جنایت! ورود 50 هزار گوسفند توزیع 30 هزار تن مرغ منجمد و 80 تن میوه تنظیم بازاری دعوت نماینده ولی فقیه تولیت آستان قدس و استاندار از مردم برای دیدار یار چشم و دل سوخته‌ایم آقا ... این 6 رنگ دردسرساز منشور مواجهه با چالش ها جنایت «تروریسم سفید» با خیال آسوده! خوش بینی به 98؛ روی دیگر سکه مصائب اقتصادی 97 «جواد انصافی» از آیین نوروزی می گوید یک ظرفیت نادیده گرفته شده شاهنامه در سینما و تلویزیون اگر ما گشتیم او هم خواهد گرداند! دولت های غربی که صدام را به سلاح شیمیایی مجهز کردند خوش‌بین و خجالتی در کنار منطقی و مصمم خط و نشان ابابیل های ایرانی برای ابرهه ها