سنت عذرخواهی از شهروندان معترض

وظیفه و حق شهروندان در قبال آینده جامعه این است که در انتخابات و تعیین اینکه چه کسی بر آنها حکومت کند، شرکت کنند و در این کارزار مسئولان آینده خود را انتخاب کنند، چه این مسئولان دولتی باشند و چه در قالب نمایندگان شهری و منطقه‌ای در مجلس شورای اسلامی و شوراهای شهر. وظیفه مسئولان در مقابل انتخاب شهروندان این است که نیاز آنها را بر آورده کنند ولی در کشور ما آنچنان که باید به این موضوع توجه نمی‌شود و برخی مواقع می‌بینیم که برخوردهایی مانند واکنش استاندار خوزستان به شهروندی که نگران آینده همشهری‌های خودش است چه ابعادی پیدا می‌کند. البته در ادامه شاهد واکنش وزیر کشور در این زمینه بودیم که به درستی گفتند باید از آن شهروند معترض عذرخواهی و دلجویی شود. در این میان نباید تنها استاندار خوزستان را مقصر این موضوع بدانیم زیرا در فرهنگ ما آنچنان که باید حقوق شهروندی جا نیفتاده است. به‌عنوان مثال در برخی از بیمارستان‌ها مسائلی را که بیماران و همراهان بیمار باید رعایت کنند، در تابلو می‌نویسند و مقابل دید همگان می‌گذارند ولی آن‌چیزی که مربوط به مسئولیت کادر بیمارستان است را در کادری کوچک می‌گذارند و در جایی نصب می‌کنند که زیاد به چشم نیاید! همین موضوع باعث می‌شود شهروندان نتوانند به حقوق خود آگاه باشند. با توجه به اینکه ایران یک کشور حادثه‌خیز است، در مواقعی مانند سیل و زلزله و دیگر بلایای طبیعی جان و مال مردم مورد تهدید قرار می‌گیرد، این مسئولان دولتی و لشکری هستند که باید صدای اعتراض شهروندان را بشنوند و با آنها با روی گشاده رفتار کنند نه اینکه در مقابل انتقادات موضع بگیرند و برخورد نادرستی داشته باشند. اما با همه این انتقادها در ماجرای چند روز گذشته اهواز واکنش صحیحی از سوی دولت مشاهده کردیم که می‌تواند رویکردی جدید و سنتی مناسب باشد. این موضوع باعث شد تا در درجه اول مسئولان بدانند باید با شهروندان آسیب دیده چگونه رفتار کنند و اگر هم می‌دانستند تلنگری برای آنها محسوب می‌شود و همچنین به شهروندان هم این نوید را می‌دهد که مسئولان دولتی صدای اعتراض آنها را می‌شنوند و حتی با خاطیان هم برخورد صورت می‌گیرد. جا افتادن فرهنگ احترام به مردم و اینکه مسئولی در حد وزیر کشور شخصا دستور می‌دهد تا از شهروندی دلجویی شود، می‌تواند رویه مثبتی ایجاد کندو از بسیاری از برخوردهای نامناسب جلوگیری به‌عمل آورد. این موضوع را هم باید متذکر شد که ماجرای مذکور نه‌تنها بعد روانی مثبتی در جامعه دارد بلکه می‌تواند باعث فرهنگ‌سازی در کشور هم بشود، فرهنگی که بیش از هرچیز به آن نیاز داریم. البته به نظر می‌رسد صرف تذکر به مدیران کفایت نمی‌کند بلکه باید مسئولی که با شهروندان رفتاری نامناسب داشته است همراه تذکر در پرونده کاری وی هم درج شود. با تمام انتقادهایی< که صورت می‌گیرد ما در چنین مواقعی می‌بینیم که راه اعتراض کردن باز است. اگر چنین موضوعی در جامعه ما به یک عرف یا سنت تبدیل شود که راه عذرخواهی را بدانیم بسیاری از مشکلات رفتاری ما حل خواهد شد.
* جامعه‌شناس و دانشیار دانشگاه تهران