تفکر در امر خدا (۶)

 
 
پیش از این گفتیم که درباره «تفکر در امر خدا» (در روایت «لَيْسَ الْعِبَادَةُ كَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَكُّرُ فِي أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.»1 عبادت به نماز و روزه بسیار نیست، عبادت تنها و تنها به تفکر در امر خدای عزیز و بزرگ است) دو احتمال وجود دارد؛ احتمال اول را روز گذشته مورد بررسی قرار دادیم و امروز به احتمال دوم اشاره می کنیم. دومین احتمال آن است که بگوییم مراد از تفکر در امر خدا آن است که آدمی در دستورات و فرامین خدا، تأمل کند و فلسفه آن را بیابد و بدون توجه به حکمت آن فرامین، اقدام به عمل نکند.به عبارت دیگر، حضرت رضا(ع) می‌فرماید انسان وقتی به عبادت برمی‌خیزد، باید بداند که «چرا چنین می‌کند»، باید بداند که معنای این ایستادن و نشستن چیست، باید بداند که چرا یک ماه باید روزه بگیرد. پس اینکه چشم بر حقایق این عبادات ببندیم و تنها قیام و قعود کنیم، عبادت نیست.» حضرت امام در مقدمه آداب‌الصلوة با اشاره به همین مطلب می‌نویسد: «اكتفا نمودن به صورت [ظاهری] نماز و قشر [و پوسته] آن، و محروم‌ماندن از بركات و كمالات باطنيه آن- كه موجب سعادات ابديه، بلكه باعث جوار ربّ العزّة [و همسایگی رحمت الهی] و مِرقاة [و نردبان] عروج به مقام وصول به وصال محبوب مطلق، كه غايت آمال [آرزوهای] اولياء [است] و منتهاى آرزوى اصحاب معرفت و ارباب قلوب، بلكه قرّة‌العين [چشم روشنی] سيّد رسل(ص) است – [محروم‌ماندن از برکات باطنیه نماز] از اعلا مراتب خسران و زيان‌كارى است كه پس از خروج از اين نشأه و ورود در محاسبه الهيه، موجب حسرت‌هايى است كه عقل ما از ادراك آن عاجز است.» حضرت امام سپس به همین نکته اشاره می‌دهند که باید هدفی که واقعیت نماز را در خود پنهان دارد، شناخته شود و اگر چنین نباشد، فردای قیامت، ما با اعمالی به محضر خدای متعال وارد می‌شویم که از حقیقت و واقعیت تهی است و به همین جهت است که غرق در حسرت می‌شویم و: «كدام حسرت و ندامت و زيان و خسارت بالاتر از آن است كه چيزى كه وسيله كمال و سعادت انسان و دواى درد نقايص قلبيه [و بیماری‌های جان و روح] است و در حقيقت صورت كماليه انسانيه است، [و با آن انسان می‌توانست به کمال راه یابد و به حقیقت انسانیت رهنمون شود] ما پس از چهل- پنجاه‌سال تعب [و رنج] در راه آن [به این معنی که عمری نماز ظاهری خواندیم]، ...
ادامه صفحه 11