روزنامه خراسان
1398/03/20
احساسی که فقط با کاغذ اقناع می شود
به تازگی، مجله معروف فوربز با انتشار گزارشی اعلام کرد که در ایالات متحده، مردم هنوز کتاب های چاپی را بر فرمت های دیگر کتاب ترجیح می دهند. این خبر، آن هم در زمانی که زمزمه پایان کار کتاب های چاپی، طی چند دهه آینده، از هر طرف به گوش می رسد، نشانه آن است که باید به بقای انتشار این فرمت سنتی و اصیل کتاب امیدوار بود. در متن این گزارش، که بر اساس نظرسنجی توئیتری یک پایگاه تخصصی تهیه شده، آمده است: «طبق آمارهای ارائه شده توسط این موسسه، 65درصد مخاطبان کتاب‌ها، انواع چاپی را ترجیح می‌دهند؛ ولی در مقابل، تنها 29 درصد کتاب‌های الکترونیک و 18درصد کتاب‌های صوتی را انتخاب کرده‌اند. در طول 18 سال گذشته، مردم نشان داده اند که کتاب چاپی، محبوب‌تر از بقیه انواع کتاب بوده است.» گزارش های مشابهی که در این باره، دست کم طی دو سال گذشته، از طریق سایت های تخصصی و خبری در آمریکا و اروپا منتشر شده است، بر این نظر صحه می گذارد و نشان می دهد که کتاب های چاپی، همچنان از اقبال عمومی در سراسر دنیا برخوردار است، هر چند که فناوری های نوین و گسترش استفاده از آن ها، آسیبی جدی به رونق این قبیل کتاب ها وارد کرده است. تیم پارکس، رمان نویس معروف انگلیسی نیز، در گفت و گو با نیویورکر، از جذابیتی که کاغذ و قلم برای نویسندگانی مانند او دارد، سخن گفته است؛ اظهار نظری که از رغبت او و احتمالا تعداد معتنابهی از نویسندگان هم، به کتاب های چاپی حکایت دارد.
کتاب چاپی؛ انتخاب اول در همه دنیا
هرچند در سراسر دنیا و از جمله در کشور ما، رویکرد مسئولان حوزه فرهنگ، با دلایلی که باید بسیاری از آن ها را منطقی بدانیم، به سمت تقویت کتاب‌های الکترونیک و صوتی است؛ اما گزارش‌هایی که طی دو سال گذشته منتشر شده است، نشان می‌دهد که هنوز هم اقبال عمومی به سمت کتاب‌های چاپی است و همین موضوع، برای ناشران، جاذبه‌های مالی و چشم‌انداز مادی وسوسه‌کننده‌ای را ایجاد کرده است. حدود یک سال قبل بود که مجله معتبر «ساینس»، طی گزارشی، رسماً اعلام کرد که با وجود پیش‌بینی تمهیدات مختلف در سازمان دهی فرهنگی و آموزشی آمریکا، دانش‌آموزان و دانشجویان این کشور، همچنان علاقه‌مند به استفاده از کتاب‌های چاپی هستند. در این گزارش که خبرگزاری ایسنا در ایران منتشر کرد، تصریح شده بود که دانش آموزان و دانشجویان، باوجود استفاده عمومی از ابزارهای نوین دیجیتالی و مجهز بودن به انواع وسایل مدرن برای مطالعه یا استفاده از فرمت‌های غیرچاپی کتاب‌ها، همچنان به مطالعه کتاب‌های چاپی رغبت دارند. گزارش‌هایی که در چند سال اخیر، پایگاه‌های معتبر اروپایی مانند مؤسسه تحقیقاتی نیلسن(Nielsen)منتشر کرده اند نیز، نشان می‌دهد که بر خلاف باور برخی از کارشناسان و موجی که در فضای مجازی به راه افتاده است، کتاب‌های چاپی نه تنها موقعیت گذشته خود را از دست نداده، بلکه با رشد فروش در نمایشگاه‌های معتبری مانند فرانکفورت روبه‌رو بوده‌است. گزارش‌های ویژه مشابهی هم درباره برخی از کشورها در دست است؛ به تازگی پایگاه اینترنتی اکتوالیته (اتحادیه ناشران و کتاب فروشان آلمان)، در گزارشی اعلام کرد که آمار فروش کتاب‌های الکترونیکی در این کشور، روندی رو به کاهش داشته در حالی که نرخ کتاب خوانی در این کشور دچار نقصان نشده است؛ این گزارش نشان می‌دهد که علاقه‌مندان کتاب در آلمان نیز، رویکرد مؤثرتری نسبت به کتاب‌های چاپی در پیش گرفته‌اند. رونق نسبی بازار کتاب‌های چاپی باعث شد که حتی شرکت‌های فروش کتاب بزرگی مانند آمازون، موضوع احیای فروشگاه‌های فیزیکی کتاب را در دستور کار خود قرار دهند؛ خبری که سایت «بیزینس اینسایدر»، هفته گذشته منتشر کرد و مورد توجه علاقه‌مندان کتاب نیز قرار گرفت. موضوع اقبال به آثار چاپی، حتی در میان نویسندگان بنام اروپایی هم طرفداران بسیاری دارد. تیم پارکس، رمان نویس معروف انگلیسی، در گفت‌وگوی اخیر خود با نیویورکر، از لذت مطالعه بیشتر کتاب‌های چاپی سخن گفت و تصریح کرد که نمی‌تواند کار با قلم و کاغذ را کنار بگذارد و به ابزارهای نوین تکیه کند.
اشاره به چند معضل
به تازگی، مجله معتبر فوربز، طی گزارشی که خبرگزاری ایبنا، فرازهایی از آن را منتشر کرد، به این موضوع اذعان کرده است که در جامعه اهل مطالعه آمریکا، هنوز هم تعداد خوانندگان کتاب‌های چاپی به فرمت‌های دیگر کتاب می‌چربد. فروردین ماه امسال بود که پایگاه اینترنتی «بیگ تینگ»، نتایج پژوهشی در اروپا را منتشر کرد که بر اساس آن، خواندن کتاب‌های چاپی توسط مادران برای کودکان، باعث بالا رفتن سطح درک محتوای کتاب برای خردسالان می شد. در کشور ما هم، رویکرد دستگاه‌های متولی فرهنگ، به سمت به کارگیری هر چه بیشتر فرمت‌های جدید کتاب است. البته این رویکرد، همان طور که اشاره شد، اشتباه نیست و به دلایل مختلف، از جمله کمبود و گرانی کاغذ، گاه حتی ضروری هم به نظر می‌رسد. با این حال، گرایش عمومی علاقه‌مندان به مطالعه در کشور ما نیز، همچنان به سوی کتاب‌های چاپی است؛ دلیلی که می‌توان برای اثبات این مسئله اقامه کرد، رونق نمایشگاه‌های کتاب چاپی و تلاش مداوم قاچاقچیان کتاب برای سوداگری در این عرصه است؛ اقداماتی که البته، کم و بیش، گزارش‌هایی درباره مقابله با آن ها در رسانه‌های مختلف، منتشر شده و میشود. با این حال، ما در ایران، با معضلی به نام افت جدی شمارگان کتاب‌های چاپی روبه‌رو هستیم؛ مشکلی که بیشتر معلول گرانی کتاب، به دلایل مختلف است تا نبود رغبت عمومی به کتاب‌های چاپی و کوچ علاقه‌مندان به کتاب، از خرید این نوع کتاب‌ها به فرمت‌های جدید میراث مکتوب. مشکلات مربوط به فروش نسخه‌های چاپی در ایران، به دلیل بالا رفتن قیمت کتاب، کار را به جایی رسانده است که برخی از نویسندگان و ناشران از الگوی «یک کتاب، یک فروش» برای عرضه آثارشان استفاده می‌کنند؛ الگویی که رسول جعفریان، مورخ و نویسنده نام‌آشنای معاصر در گفت‌وگو با خبرگزاری جام‌جم، در بهمن‌ماه سال 1397، از آن دفاع کرد و این روش را راهکاری برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی ناشی از گرانی کتاب، برای ناشر و نویسنده دانست.
دلایل یک توجه
درباره این‌که چرا کتاب‌های چاپی با وجود همه مشکلات و دست و پا زدن در فضای رقابتی موجود، همچنان در کانون توجه اهل مطالعه قرار دارد، می‌توان دلایل متعددی را اقامه کرد که البته در نقاط مختلف دنیا، رنگ و شکل متفاوتی پیدا می‌کند. گزارش مجله فوربز که پیشتر به آن اشاره شد، به تحقیقاتی اشاره دارد که نشان می‌دهد دانش‌آموزان و دانشجویان، با مطالعه متن کتاب‌های چاپی، بهتر می‌توانند مطالب آن را درک کنند. طبق این پژوهش‌ها، افرادی که نسخه‌های چاپی یک کتاب را مطالعه کرده بودند، نسبت به کسانی که از دیگر فرمت‌ها استفاده می‌کردند، درک بالاتری از محتوای کتاب داشتند. در واقع برقراری ارتباط با کتاب چاپی، بسیار بهتر و مؤثرتر از برقراری ارتباط با دیگر فرمت‌های کتاب بوده است. در کشور ما، افزون بر مشکلی که به آن اشاره کردیم، معضل دیگری هم وجود دارد و آن، دسترسی نداشتن تعداد معتنابهی از علاقه‌مندان مطالعه کتاب، به تجهیزات لازم برای استفاده از دیگر فرمت‌های میراث مکتوب است. این معضل به ویژه در نقاط محروم کشور، بیشتر به چشم می‌آید.
سایر اخبار این روزنامه
ادامه افشاگری های کرباسچی درباره نجفی
نسخه اداره کشور بدون نفت
تحویل مدرن ترین سامانه پدافند هوایی کشور به ارتش
نسخه واقع بینانه برای آرمان اقتصاد بدون نفت
دست رد زهرا نعمتی به پیشنهاد اغوا کننده باکو
جنجال تجمیع بیمارستان های قائم (عج) و امام رضا(ع)
از بستنی و مایکروفر تا پنی‌سیلین و تفلون!
پرکاری برای خواننده بی خطر است!
ماجرای راننده اسنپ و مسافر بی حجاب
سقوط نرخ دلار به میانه کانال 12 هزار تومان
حمله به آشیانه شیطان
6 توصیه برای بهترین همسر دنیا شدن
ماجرای قطع نخاع در بولوارشاهنامه!
احساسی که فقط با کاغذ اقناع می شود
