روزنامه همدلی
1398/03/21
علیه قدیس‌مآبیِ روشنفکران
محمدمهدی اردبیلی- متفکر حتی اگر خود را پیشروتر از زمانه‌اش بداند، حتی اگر خود را نابهنگام تصور کند، بازهم تجلی زمانه خویش و نتیجه نیروهای برسازنده آن است. پس اگر فرد در عصر زوال، جهانش را فاسد و زوال‌یافته تصور کند، نمی‌تواند خود را بیرون بگذارد و «روی رودس بپرد». اگر او واقعا عمیق‌تر شده باشد، این بدان معناست که او بیش از دیگران به عمقِ جهان و جامعه‌اش زده است و در نتیجه فروتر رفته است. عمق، درون است نه ماورا. برای عمیق شدن نمی‌توان پاک ماند، بلکه باید به عمقِ گل و لجن زد. متفکری که این را نداند، به عمق رفتن را با تعالیِ انتزاعی خلط کرده است. متفکر رادیکال این حقیقت را به خوبی می‌داند. یکی از دلالت‌های معناییِ رادیکال «ریشه‌ای» است. متفکری که بنا دارد به ریشه برود، ریشه را ببیند و آن را نشان دهد، باید بتواند به جای بالا رفتن از درخت، به زیر نقب بزند. دستان او زخمی و جامه‌اش گِلی است. در زمانه فساد و زوال، او هر چه عمیق‌تر رود، به ریشه و منشا عفونت نیز نزدیکتر میشود، و خود بیشتر بوی عفونت می‌گیرد. متفکر رادیکالِ این عصر، برخلاف تصور شایع، متفکر موعظه‌گر و پاکدستی نیست که با چهره نورانی‌اش از موضعی امن و بالا به نقد زمانه‌اش بپردازد و پند و اندرزهای زیبا صادر کند. او بنا نیست ژست دیدبان روی برج را بگیرد و از برج عاجش ملتی مفلوک را آگاه و راهنمایی کند، بلکه باید خودش بازنمایی‌کننده وضعیتش باشد و بوی عفونت را به رادیکال‌ترین شکل ممکن، به شامه مردمانی برساند که بی‌حس شده‌اند و بویایی‌شان را از دست داده‌اند. او نه قدیس، بلکه روشنفکر رادیکال است و مامنش نه بلندای جهان، بلکه مدفن اوست. برداشت یک‌جانبه از نکات فوق می‌تواند به ژانر روشنفکر وراج و پرمدعایی منجر شود که فساد و فروپاشی خود را به کمک فساد و فروپاشی فرهنگ و زمانه‌اش توجیه می‌کند و چه بسا فضیلت می‌شمرد (کاراکتر برادرزاده رامو نمونه‌ای بارز است). روشنفکری که خود در گل‌ولای اسیر است، هر چند صادقانه حقیقت جامعه‌اش را بازنمایی کند، اما آیا اصلاً قادر خواهد بود دورنمایی برای برون‌رفت از وضعیت بیابد؟ مسئله این است که این تعمیق، تنها از طریق همین مواجهه انتقادی با ریشه‌ها فراروی را ممکن می‌سازد. روشنفکر رادیکال روی مرزی باریک در حرکت است. بدون فروروی، فراروی صرفاً سودای واهی تعالی عافیت‌طلبانه است و بدون منظر انتقادی و رادیکالِ معطوف به فراروی نیز، به عمق زدن نوعی درجا زدن است که در عین وراجی و غرغرهای مذبوحانه به تثبیت وضعیت می‌انجامد. روشنفکر رادیکال، نه قدیس است نه گورکن. او شاید بیش از همه به کشاورزی شبیه باشد که زمین را آگاهانه با خشم شخم می‌زند تا در آن چیزی بکارد به این امیدِ نامطمئن که زمین و هوا برای رشد آن مساعد باشد. او هم نقادانه و به‌سختی زمینش را شخم می‌زند و وضعیت صُلبش را نفی می‌کند، هم از دانه‌ها و امکاناتش حراست و حفاظت می‌کند، و هم در عین حال، به پرورش آنها امید بسته است.
سایر اخبار این روزنامه
ولی‌الله شجاع پوریان شورایاری‌ها، بازوی شورا
ولی‌الله شجاع پوریان شورایاری‌ها، بازوی شورا
تحلیل مهدی مطهر‌نیا از سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران سایه سنگین ترامپ روی سفر«آبه»
تحلیل مهدی مطهر‌نیا از سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران سایه سنگین ترامپ روی سفر«آبه»
تضعیفِ نظام، محصولِ بلبشویِ سیاسی
تضعیفِ نظام، محصولِ بلبشویِ سیاسی
کارشناسان در گفت‌وگو با «همدلی» چالش حمایت از خودروهای ایرانی در مقابل بازکردن درهای واردات به روی خودروهای خارجی را ارزیابی کردند
کارشناسان در گفت‌وگو با «همدلی» چالش حمایت از خودروهای ایرانی در مقابل بازکردن درهای واردات به روی خودروهای خارجی را ارزیابی کردند
غلامرضا مصباحی‌مقدم در گفت و گو با همدلی: حسن روحانی هنوز هم اصولگراست
«همدلی» عملکرد شورای عالی سیاست‌گذاری به ریاست عارف و اعمال تغییراتی که فقط در نام این شورا شده را با کارشناسان بررسی کرد:
غلامرضا مصباحی‌مقدم در گفت و گو با همدلی: حسن روحانی هنوز هم اصولگراست
همدلی توییت همسر عبدالرضا داوری را بررسی کرد پرستوی بهاری
حجاب اعتقادی؛ قربانی حجاب سیاسی
علیه قدیس‌مآبیِ روشنفکران
وزارتخانه ای بزرگ، وزیرانی بزرگ می طلبد
ولی‌الله شجاع پوریان شورایاری‌ها، بازوی شورا
تضعیفِ نظام، محصولِ بلبشویِ سیاسی
علیه قدیس‌مآبیِ روشنفکران
