درخت دیپلماسی ایران در شورای امنیت به بار نشست

هفته گذشته در شرایطی که با سفر وزیر امور خارجه آلمان و نخست وزیر ژاپن، ایران تحریم زده و تحت فشار آمریکا می‌رفت تا به مرکز دیپلماسی منطقه‌ای تبدیل شود و گشایشی در گره‌کور برجام در حال احتضار ایجاد کند، حوادثی مشکوک در دریای عمان رخ داد که بار دیگر فضای روابط خارجی ایران را متشنج کرد و بهانه‌ای به دست آمریکا و «تیم ب» داد تا همچون گذشته با بهانه‌های واهی و مدارک اثبات نشده بخواهند تقصیر حمله جدید به نفتکش‌ها را به گردن ایران بیندازند و پرونده آن را به شورای امنیت ببرند. هر چند آمریکا با حمایت‌های عربستان و امارات اقدام به این کار کرد و جلسه‌ای فوری و البته پشت درهای بسته در شورای امنیت تشکیل داد، اما خوشبختانه تلاش‌های دیپلماتیک ماه‌های اخیر ایران سبب شد تا بجز انگلیس، بقیه اعضای این شورا بر خلاف گذشته دشمنی، اتهام‌زنی و سختگیری به ایران را نخستین راه حل موجود تشخیص ندهند و خواهان بررسی‌های بیشتر برای روشن شدن ابعاد موضوع شوند. در این جلسه شورای امنیت، بر خلاف روال سال‌های قبل از توافق هسته‌ای، ایران حامیانی داشت و جلسه مطابق میل آمریکا و انگلیس به سمت محکومیت ایران پیش نرفت. روسیه که از همان ساعات نخست حادثه حمله به نفتکش‌ها تأکید کرده بود نباید بی‌درنگ انگشت اتهام را به سوی ایران نشانه رفت، بعد از جلسه نیز بر همین موضع پافشاری کرد، آلمان نیز بعد از جلسه شورای امنیت و مشاهده ویدئوی آمریکا که ادعا می‌کرد «سپاه پاسداران ایران به طور مستقیم مسئول این حادثه است»، به صراحت اعلام کرد شواهد ارائه شده از سوی آمریکا کافی نیست. ایران این بار حتی در بین کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز حامیانی داشت؛ نماینده دائم کویت در سازمان ملل متحد گفت: «به دشواری می‌توان با اطمینان گفت قایقی که در فیلم منتشر شده توسط آمریکایی‌ها نشان داده می‌شود متعلق به سپاه پاسداران ایران است». نفس چنین اعلام مواضعی از سوی قدرت‌های جهانی و کشورهای منطقه و در نهایت بی‌نتیجه ماندن جلسه شورای امنیت نشان می‌دهد که باقی ماندن ایران در برجام، دیپلماسی صبر و انتظار و ادامه تعامل و رایزنی با قدرت‌های جهانی، سیاست درستی از سوی کشورمان بوده و طرف‌های باقی مانده در برجام هر چند تا کنون انتظارات ایران در قالب برجام را برآورده نکرده‌اند، اما حداقل در مواقع بحرانی از محکوم شدن ایران در مجامع بین‌المللی جلوگیری کرده و مانع صدور قطعنامه‌های جدید ظالمانه علیه کشورمان می‌شوند. البته از دیدگاه آمریکا این پایان ماجرا نیست، مقامات تندروی دولت آمریکا بعد از جلسه شورای امنیت اعلام کرده‌اند که تلاش می‌کنند با مدارکی که در دست دارند، به ائتلاف‌سازی جدید علیه ایران بپردازند و کشورهای مخالف و مردد را نیز به سختگیری بیشتر و لزوم اقدام مشترک علیه کشورمان متقاعد کنند. چنین مساله‌ای نشان می‌دهد عرصه مناسبات و روابط خارجی ایران در ماه‌های آینده همچنان پر تلاطم خواهد بود و نیاز به تدبیر و برنامه‌ریزی برای جلوگیری از بالا گرفتن بیشتر تنش‌ها و وقوع جنگ احتمالی دارد. در این راستا به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور کشورمان با سفر به قرقیزستان و تاجیکستان، شرکت در نشست‌های «شانگهای» و «کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (سیکا)» و دیدار با مقامات این دو کشور و نیز رؤسای جمهوری چین و روسیه، دیپلماسی منطقه‌ای و تلاش برای یارگیری و ائتلاف‌سازی متقابل را کلید زده است. سازمان همکاری شانگهای، سازمانی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده و جمهوری اسلامی ایران در آن عضو ناظر است. رئیس‌جمهور کشورمان از یک سو با تعامل با دو عضو اثر گذار این سازمان و البته دارای حق وتو در شورای امنیت؛ یعنی چین و روسیه خواستار تداوم حمایت سیاسی و اقتصادی آنها از ایران در شرایط کنونی شد. از سوی دیگر وی تلاش می‌کند با حل اختلافات سیاسی دیرینه با کشورهای همسایه همچون تاجیکستان، دوستی و حمایت این کشورها را نیز جلب کرده و از ثبات و امنیت مرزها و حتی حمایت‌های آنها از کشورمان در دوران تحریم‌های ظالمانه مطمئن می‌شود. چنین رویکردی نشان می‌دهد هر چند با تلاش بی‌وقفه «تیم ب» بادهای ناملایم علیه ایران با شدت در حال وزش است، اما جمهوری اسلامی ایران همچنان به اثر بخشی تعاملات چند‌جانبه منطقه‌ای و بین‌المللی باور دارد و می‌کوشد در این وضعیت پر آشوب و طوفانی سکان دیپلماسی را رها نکند و از این مسیر کشور را به ساحل امن و منطقه خارج از بحران برساند.
* استاد دانشگاه، رئیس موسسه فرهنگی اکو