نکاتی درباره‌اقدامات برجامی ایران

اگر ایران از سقف تعیین شده برای اورانیوم غنی شده در برجام عبور کند، ممکن است چنین اقدامی از سوی طرف‌های غربی با واکنش روبه‌رو شود، اما آمریکایی‌ها جلوی راهکار قانونی را بسته و به ایران اجازه نمی‌دهند تا براساس برجام مازاد تولیدش را صادر کند. انتظار این است که به مرجع قانونی مشخص شده برای رسیدگی به چنین موردی مراجعه شود. از سوی دیگر با توجه به تهدیدات و ناامنی‌هایی که در سطح منطقه خلیج فارس به‌وجود آمده، مساله در حال حرکت به سمت خارج از چارچوب برجام است و می‌تواند مبنایی برای اقدام و زمینه چینی علیه ایران قرار بگیرد. فشاری که آمریکایی‌ها وارد می‌کنند بیش از توان و قدرت حل مساله توسط طرف‌های اروپایی است. به گونه‌ای که حتی هایکو ماس وزیر خارجه آلمان در سفر به تهران، اعلام کرد ما نمی‌توانیم معجزه کنیم. البته ایران انتظار معجزه از طرف‌های اروپایی را نداشته و ندارد، اما در هر حال آنها منافع خودشان را در مقایسه میان ایران و آمریکا قرارداده و تصمیم‌گیری می‌کنند. بنابراین به نظر می‌رسد ظرفیت طرف‌های اروپایی محدود است. مسلم است که آمریکایی‌ها با سوءاستفاده از قدرتشان قلدری و زورگویی می‌کنند، اما اینکه چگونه می‌توان در برابر چنین اقدامات فراقانونی آمریکایی‌ها رفتار کرد، نیازمند بررسی دقیق‌تر و موشکافانه مسئولان سیاسی کشوراست تا ببینند با چه مجموعه اقداماتی می‌توان از شرایط کنونی خارج شد. بسیاری از کشورها با چنین زورگویی‌هایی از سوی آمریکا مواجه هستند اما آنها نمی‌توانند یا نتوانسته‌اند وارد مقابله صریح با این زورگویی شوند. بدون شک راهکاری برای برون رفت وجود دارد که در مراکز تصمیم‌سازی کشور باید اتخاذ شود. دونالد ترامپ در مبارزات انتخاباتی‌اش اعلام داشت که توافق هسته‌ای (برجام) یکی از بدترین توافقات در زمان باراک اوباما بوده است. بنابراین ترامپ مایل است به گونه‌ای روی برجام مانور داده و به آن به عنوان برگ برنده برای خود و حزبش نگاه کند. از سوی دیگر ترامپ دنبال آن است تا با دستاویز قراردادن مساله هسته‌ای و یا به‌طور کل مساله ایران، بتواند در انتخابات 2020 دست بالا را در برابر دموکرات‌ها و هم‌حزبی‌هایش داشته باشد. اگر دونالد ترامپ به خیال خودش بتواند اندک تغییراتی در مفاد برجام پدید آورد، تبلیغات گسترده‌ای خواهد کرد واحتمالا بر اساس رفتاری که تاکنون از خود نشان داده، مدعی خواهد شد که این من بودم که توانستم خرابکاری‌های اوباما و دموکرات‌ها را اصلاح کنم و با چنین ادعایی انتخابات را به نفع خود تمام کند.
* قائم مقام اسبق سازمان انرژی اتمی