کُردان نژادگی ایرانی خود را پاس داشته‌اند

میرجلال الدین کزازی
استاد دانشگاه
کُردان یکی از کهن‌ترین و نژاده‌ترین تیره‌های ایرانی هستند که این نژادگی، این دیرینگی، در میان کُردان نمودها و نشانه‌های بسیار دارد. از جامه‌ای که بر تن می‌کنند تا خان و خوراک و گوش و زبان. به همین سان هنجارها و ویژگی‌هایی دیگر. زبان کُردی هم یکی از کهن‌ترین زبان‌های ایرانی است، در زبان کُردی واژه‌ها و ریخت‌هایی از ایرانی باستانی را هنوز می‌توانیم یافت، به همان سان در زبان‌های ایرانی میانه. از سوی دیگر افسانه‌ها و باورهای باستانی ایرانی هم هنوز در میان کُردان زنده است و روایی دارد. ما درمیان کُردان به گونه‌ای از خُنیا بازمی‌خوریم که می‌توانم گفت کهن‌ترین خُنیای ایرانی است که خُنیای هوره یا موره نامیده می‌شود. شاید از همین رو  است که این هنر در میان کُردان جایگاهی بلند و کم مانند دارد. از سویی دیگر زبان کُردی یکی از آن اندک زبان‌های بومی است که سامانه‌ای ادبی در آن پدید آمده است. از همین روی شاهکاری ادب پارسی نمونه‌هایی در ادب کُردی یافته‌اند؛ رزم‌نامه‌ها، بزم‌نامه‌ها، رازنامه‌ها و به همان سان غزل.
افزون بر این سخن ورانی نامدار هم در زبان پارسی از میان کُردان سربرآورده و آوازه‌ای بلند یافته‌اند. نمونه‌ای می‌گویم، واپسین رزم‌نامه دینی به زبان پارسی را میرزا احمد الهامی سروده است؛ سخن‌وری از کرمانشاه با نام «باغ فردوس» که در آن داستان «نینوا» را بازگفته است که استاد او «سلطانی»، خود از سخنوران نام‌بردار در روزگار ناصرالدین شاه قاجار بوده است. اگر بخواهیم اندکی پیش‌تر بیابیم می توانیم  از رشید یاسِمی یاد کنیم. ادیبی از کرمانشاه که یکی از نام‌آوران ادب و فرهنگ ایرانی است. آنقدر نمونه‌های نام آوران کرد بسیار است که به همین چند نمونه بسنده می‌کنم. کُردان از نگاهی فراخ شاید از آن روی که نژادگی ایرانی خود را پاس داشته و می‌دارند و به همین سان از مایه‌ها و توانش‌های بسیاری در زمینه‌های فرهنگی و ادبی و هنری برخوردار شده‌اند.