آمريكا دنبال ايجاد تنش بين ايران و اروپاست

قاسم محبعلی
در گفت‌وگو با «آرمان»:
آمريكا دنبال ايجاد تنش
بين ايران و اروپاست


دیپلماسی تحریم منجر به مذاکره نمی‌شود
آرمان- مرتضی رفیعی: روابط عمومی نیروی دریایی سپاه پاسداران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «جمعه، ۲۸ تیرماه یک فروند نفتکش انگلیسی با نام stena impero هنگام عبور از تنگه هرمز به علت رعایت نکردن قوانین و مقررات بین‌المللی دریایی بنا به درخواست سازمان بنادر و دریانوردی استان هرمزگان، توسط یگان شناوری منطقه یکم نیروی دریایی سپاه توقیف شد. لذا نفتکش مذکور پس از توقیف به ساحل هدایت و برای سیر مراحل قانونی و بررسی‌های لازم تحویل سازمان بنادر و دریانوردی شد.» در مقابل جرمی هانت، وزیرخارجه انگلیس گفت: «این کاملا غیرقابل قبول است و لندن به گونه‌ای ملاحظه‌شده اما قدرتمند به توقیف این نفتکش پاسخ خواهد داد. ما به دنبال انتخاب‌های نظامی نیستیم و خواهان یک راهکار دیپلماتیک برای حل‌وفصل این وضعیت هستیم.» به همین منظور «آرمان» گفت‌وگوی کوتاهی را با قاسم محبعلی، مدیرکل اسبق خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت امورخارجه ترتیب داده که در ادامه می‌خوانید:
با توجه به آنکه جرمی هانت اعلام داشته است که لندن به گونه‌ای ملاحظه‌شده اما قدرتمند به توقیف نفتکش بریتانیایی توسط ایران پاسخ خواهد داد. آیا لندن به دنبال افزایش تنش با تهران است؟
به نظر می‌رسد بر مبنای آنچه که مقامات کشورمان اعلام داشته‌اند توقیف نفتکش انگلیسی بر مبنای عمل متقابل نیست. بلکه توقیف این نفتکش بر این مبناست که این نفتکش مقررات دریایی و قواعد مربوط به عبور و مرور دریایی را که به‌صورت معمول در عبور و مرور کشتی‌ها از آبراهه‌های بین‌المللی و نزدیک به ساحل کشورهای ساحلی می‌بایستی رعایت کنند نقض کرده است. لذا بر مبنای چنین قوانین و ضوابطی عملکرد نیروهای دفاعی کشورمان نه بر اساس عمل متقابل در برابر توقیف نفتکش ایرانی در جبل‌الطارق، بلکه بر اساس قواعد بین‌المللی صورت گرفته است. بنابراین این مساله موضوعی متفاوت از عمل متقابل در برابر عمل غیر قانونی بریتانیا در توقیف نفتکش ایرانی است. اما آن چیزی که رسانه‌های غربی اعلام می‌دارند همچنین مقامات انگلیسی برداشت کرده‌اند این است که ایران عمل متقابل انجام داده است. این در حالی است که این گونه نبوده و تهران بر اساس قوانین و مقررات بین‌المللی عمل کرده است.
با توجه به آنکه سنتکام اعلام داشته در حال توسعه یک اقدام دریایی چند ملیتی برای افزایش نظارت امنیت آبراهه‌های کلیدی در خاورمیانه است. برخی از کارشناسان بر این نظرند که واشنگتن در پی ایجاد ائتلافی در برابر تهران به منظور افزایش فشار و تنگ‌تر کردن حلقه تحریم نفتی ایران هستند. آیا از دیدگاه شما این گونه است؟
دیپلماسی آمریکا، دیپلماسی بر مبنای استفاده از ابزار تحریم و زور است. این اقدام نشان دهنده گام‌هایی است که آمریکا به تدریج بر می‌دارد. واشنگتن از یک سو تحریم‌ها را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر زمینه‌های محاصره دریایی و احتمالا کنترل کشتی‌هایی که به آبراهه‌های ایران رفت و آمد می‌کنند در مراحل بعدی انجام می‌دهد. لذا برای عملیاتی کردن چنین سناریویی نیاز به بهانه‌هایی دارد. از جمله اتفاقاتی که در منطقه خلیج فارس به‌وقوع پیوسته آمریکایی‌ها در پی آنند که با بهانه قرار دادن چنین اتفاقاتی یک ناوگان امنیتی در منطقه مستقر کرده و کشتی‌ها و نفتکش‌ها را اسکورت کنند. چنین مساله‌ای می‌تواند مقدمه یک کنترل دریایی در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز در زمینه عبور و مرور کشتی‌ها باشد. در اینجا دو راهکار مطرح است. اول همان مسیری که آمریکایی‌ها از آن استفاده می‌کنند. این سیاست دیپلماسی اجبار است. بنابراین ایران نیز می‌تواند عمل متقابل انجام دهد. در این صورت اگر طرفین احتیاط نکنند ممکن است به یک درگیری نظامی منجر شود. این احتمال قابل پیش‌بینی است. اما راه حل دوم آن است که این مساله ممکن است زمینه‌ساز دیپلماسی طرف سوم شود. همانند آن‌چیزی که فرانسوی‌ها و یا روس‌ها تلاش می‌کنند تا زمینه‌ای را به‌وجود آورند تا طرفین مناقشه به‌جای زور آزمایی در آب‌های بین‌المللی و یا خلیج فارس این زورآزمایی را در پشت میز مذاکره حل کنند. اگر دیپلماسی فرانسوی‌ها جواب دهد ممکن است این خطر رفع شود. در غیر این صورت مجموعه اقدامات آمریکایی‌ها (در منطقه خلیج فارس) ممکن است منطقه را به آتش بکشد.
طی ماه‌های اخیر شاهد بوده‌ایم که اصطلاحا لندن دماغه کشتی روابطش را به سمت واشنگتن کج کرده و تا حدودی در هماهنگی با واشگتن روندی تخاصمی با تهران را در پیش گرفته است. آیا در مجموعه اقدامات تخاصمی لندن نسبت به تهران، واشنگتن موثر بوده و یا اینکه این روند استراتژی لندن است؟
بریتانیا همواره در کنار ایالات متحده حرکت کرده و بدین ترتیب سیاست‌هایش را به‌خصوص بعد از جنگ جهانی دوم به پیش برده است. بنابراین طبیعی است که وقتی سیاست‌های آمریکا نسبت به ایران شدت می‌گیرد باید منتظر باشیم که سیاست‌های بریتانیا نیز نسبت به ایران تغییر کند. روابط ایران و بریتانیا همواره دچار نوسان بوده است. بعد از یک دوره کوتاه روابط میان تهران-لندن به سمت تیره شدن میل می‌کند. مسائل متعددی میان ایران و انگلیس وجود دارد. از جمله بازداشت شهروند دو تابعیتی ایرانی-انگلیسی که انگلیسی‌ها به شدت به دنبال آزادی‌اش هستند. انگلیسی‌ها به‌دلیل برگزیت در پی آنند تا هرچه بیشتر به آمریکایی‌ها نزدیک شوند. لذا به پشتیبانی ترامپ نیاز دارند. آنها دنبال آنند تا توجه افکار عمومی بریتانیا را به سمت دیگری سوق دهند تا مردم این کشور را از تحولات مربوط به برگزیت و اتفاقاتی که در حال وقوع بوده و بخش بزرگی از مردم بریتانیا با آن مخالفند، منحرف و توجهشان را به سمت بحران بزرگتر جلب کنند. بریتانیا ممکن است از افزایش تشنج چنین منافعی را دنبال کند.
جرمی کوربین رئیس حزب کارگر بریتانیا اعلام داشته بازگشت آمریکا به برجام موجب کاهش تنش‌ها می‌شود. آیا از دیدگاه شما اگر واشنگتن به توافق هسته‌ای بازگردد می‌تواند تاییدی بر این سخن کوربین باشد؟
طبیعتا اگر چنین تغییری در سیاست ترامپ اتفاق افتد بدون شک به حل و فصل مناقشات و کاهش تنش میان تهران-واشنگتن کمک خواهد کرد. اما فرض بازگشت آمریکایی‌ها به برجام فرض محتملی نیست. حتی اگر قرار باشد آمریکا به برجام بازگردد نیازمند فضایی است تا مسیر و یا راهکاری جست و جو شود تا آنها از آن برای بازگشت به توافق هسته‌ای استفاده کنند. این راهکار فقط مسیر دیپلماتیک است. همچنین می‌تواند مجموعه اقدامات دو طرفه‌ای صورت گیرد تا فضای لازم برای بازگشت به دیپلماسی در چارچوب برجام را فرآهم آورد. آنچیزی که از قول دکتر ظریف نقل شده بر این مبنا که ایران پروتکل الحاقی را به تصویب خواهد رساند اما در مقابل آمریکایی‌ها تحریم‌های خودشان را بر علیه مردم ایران متوقف کنند. این مساله می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت به میز مذاکره باشد. اما در شرایط کنونی بعید به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به‌دنبال بازگشت به برجام باشند.
چه مجموعه اقداماتی از سوی لندن و تهران می‌تواند به مهار افزایش تنش میان دو کشور بینجامد؟
به نظر می‌رسد کانال دیپلماتیک میان تهران-لندن باز است. بنابراین دو طرف با مذاکره می‌توانند مشکلات به‌وجود آمده را حل و فصل کنند. اما با توجه به فشار آمریکایی‌ها به نظر می‌رسد واشنگتن علاقه‌مند به حل تنش میان تهران-لندن نیست. هدف آمریکایی‌ها این است که به‌صورت تدریجی روابط میان ایران و کشورهای اروپایی تیره شود. لذا ممکن است طی روزهای آینده سناریوی افزایش تنش میان تهران-فرانسه کلید بخورد. تا بدین وسیله آمریکایی‌ها به تدریج ائتلاف جهانی مد نظرشان را تشکیل دهند. لذا می‌بایستی تهران تلاش کند تا هر چه زودتر به کنش و واکنش میان ایران و بریتانیا پایان دهد. ادامه و افزایش تنش میان تهران-لندن خواسته ترامپ است.