جریان سوم شهروندی و حقوق شهروندی دانش‌آموزان

مسعد سلیتی‪-‬ جریان سوم شهروندی جریانی مدنی با محوریت شهروند و بر مبنای حقوق بشر و شهروندی و مسئولیت‌پذیری شهروندان بنیان‌گذاری شده که توسعه شهروند و تحقق دولت حقوقی را از بارزترین اهداف خود قرار داده است. این جریان بااندیشه نو و مسئولیت‌پذیری شهروندان جوان برای تحقق حقوق مدنی‌‌، فرهنگی‌‌، سیاسی‌‌، اجتماعی‌‌، اقتصادی‌‌، قضایی و تامین امنیت پروسه تغییر و نوسازی اندیشه‌ها و نگرش‌ها و روش‌ها که تمام زمینه‌های جامعه را دربر گیرد و شهروندان توسعه یافته و پویا زمینه‌ساز این نوسازی اندیشه‌ها و توسعه پایدار فعالیت می‌کند.
جریان سوم شهروندی شهروندان توسعه یافته را شهروندانی می‌داند که با حقوق و تکالیف شهروندی خویش آگاه بوده و به آنها باور و عمل می‌کنند‌‌، شهروندان توسعه یافته دارای روحیه مشارکت پذیری و همزیستی مسالمت آمیز هستند و شهروندان را صرف نظر از تمام ویژگی‌های رنگ‌، جنسیتی‌‌، نژادی‌، قومی‌‌، زبانی‌‌، دینی‌‌، مذهبی‌، فرهنگی و منطقه به عنوان یک انسان از تمام حقوق شهروندی برخوردار می‌داند. شهروندان توسعه یافته پاسخگو و مطالبه‌گر هستند و امکان تعدی دیگران به حقوق شهروندی خویش را نمی‌دهد و نسبت به شهروندان و جامعه و محیط پیرامونی مسئولیت پذیر هستند‌‌. این جریان براین باور است که برای پرورش شهروندان توسعه یافته وپویا آگاه به حقوق و تکالیف شهروندی مستلزم آموزش حقوق بشر و شهروندی در مدارس کشور می‌داند.
جریان سوم شهروندی همه امتیازات و توانایی‌هایی که به رابطه دانش‌آموز با محل آموزش و مربیان وی مرتبط باشد، حقوق شهروندی خاص دانش‌آموزان دانسته هر چند که حقوق شهروندی در مفهوم عام را شامل کلیه حقوق فرهنگی (زبان‌‌، ادبیات‌‌، دین‌‌، قومیت‌‌، هنر و…)‌‌، حقوق اجتماعی و اقتصادی (حق اشتغال‌‌، برابری در فرصت‌های شغلی‌‌، بهره‌مندی از خدمات بهداشتی و اجتماعی و…)‌‌، حقوق سیاسی (مشارکت درتعیین سرنوشت‌‌، تصدی در مناصب دولتی و…)‌‌، حقوق مدنی (مساوات در برابر قانون‌‌، ممنوعیت تبعیض و…)‌‌، حقوق قضایی (دادرسی عادلانه‌‌، حق دادخواهی‌‌، حق تامین عدالت و…) و حقوق تامین امنیت (حفاظت از جان‌‌، مال‌‌، مالکیت و…) می‌داند.
جریان سوم شهروندی مهم‌ترین حقوق شهروندی دانش‌آموزان را پاسخگویی نظام آموزشی به نیازها‌‌، علایق و خواسته‌های آنان‌‌، تامین امکانات و تجهیزات آموزشی‌‌، تدوین کتاب‌های درسی منطبق با یافته‌های جدید علمی و اجتماعی‌‌، مشارکت در اداره مدرسه‌‌، کنترل برنامه درسی‌‌، و نظارت بر رفتار مربیان و کارکنان آموزشگاه با همکاری انجمن اولیا و مربیان می‌داند.


جریان سوم شهروندی حقوق شهروندی دانش‌آموزان را شامل حق تحصیل رایگان‌‌، حق دسترسی آسان به فضای آموزشی‌‌، حق برخورداری از فضای آموزشی مجهز به فناوری روز و استاندارد‌‌، حق تامین فضای فیزیکی مناسب‌‌، برخورداری از تهویه مناسب‌‌، آشنایی با علوم و تکنولوژی روز‌‌، برخورداری از معلمان آموزش‌دیده‌‌، بازی و سرگرمی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری‌‌، برخورداری از محیط بهداشتی و سالم‌‌، برخورداری از مهر و محبت‌‌، برخورداری از امنیت روحی و روانی و احساس آرامش‌‌، احترام‌‌، برابری و ممنوعیت تبعیض‌، حق اعتراض به رفتارها یا تصمیمات غیرقانونی معلمان و کارکنان آموزشی‌‌، ممنوعیت هرگونه تنبیه روحی و جسمی و خشونت‌‌، رعایت استانداردها در سرویس مدارس و نظارت بر عملکرد آنها‌‌، حفظ هویت شخصی و حق نشاط و شادی می‌داند.
جریان سوم شهروندی تالیف و طبع و توزیع کتب درسی و کمک آموزشی و تدریس و آموزش ادبیات زبان‌های محلی و قومی تا پایان دوره متوسطه در مدارس کشور‌‌، حق دانش آموزان گروه‌های زبانی برای آموختن زبان و فرهنگشان‌‌، حق دانش آموزان گروههای زبانی برای دستیابی به خدمات فرهنگی‌‌، حق دانش آموزان گروههای زبانی برای حضور برابر زبان و فرهنگ‌هایشان در نظام آموزشی‌‌، حق دانش آموزان گروه‌های زبانی در دریافت توجه و اعتناء نظام آموزشی را حقوق زبانی دانش آموزان ایرانی می‌داند.
جریان سوم شهروندی بر این باور است که نظام آموزشی برای پرورش شهروندان توسعه یافته و پویای آگاه به حقوق و تکالیف شهروندی و نسلی باور به شهروند بودن‌‌، باید حقوق بشر و شهروندی را در کتاب‌های درسی به دانش‌آموزان آموزش داده و براساس مفاهیم حقوق بشر و شهرندی تربیت نماید تا منجر به تحقق حقوق بشر و شهروندی‌‌، تقویت و توسعه فرهنگ حقوق شهروندی‌‌، تحکیم روابط مسالمت آمیز و برابری‌‌، نفی تبعیض و تعصب‌‌، گسترش فرهنگ انسان دوستی و قانونمداری شود.
جریان سوم شهروندی بر این باور است که آموزش حقوق بشر و شهروندی به دانش‌آموزان باعث خواهد شد که دانش‌آموزان ضمن آشنایی با حقوق بشر و شهروندی خود و انتقال این آموزش‌ها و ارتقای سطح روحیه شهروندباوری و قانون‌مداری و رعایت حقوق دیگران‌‌، نسلی از شهروندان توسعه یافته ایرانی پرورش داده می‌شوند که زمینه رشد و توسعه همه جانبه کشور‌، رعایت‌‌‌‌، تضمین‌‌‌‌، حمایت و اجرای حقوق بشر و شهروندی‌‌‌‌، تحقق آزادی‌ها‌، حاکمیت قانون و دموکراسی خواهند شد.