گرفتاری اندرویدبازها

این‌که هر روز درباره احتمال فیلترینگ اپلیکیشن‌های مختلف بشنویم، اصلا اتفاق تازه‌ای نیست؛ مخصوصا در مورد اینستاگرام که ‏مدت‌هاست روی لبه مسدودسازی ایستاده. در کنار این‌ اینها، خبری که دو روز پیش درباره احتمال فیلترشدن گوگل‌پلی ‏‏(فروشگاه برنامه‌های اندروید) پیچید، خیلی‌ها را غافلگیر کرد. ماجرا از جایی شروع شد که یکی از خبرگزاری‌ها تصویر نامه‌ای ‏را منتسب به جواد جاویدنیا (سرپرست معاونت امور فضای مجازی دادستانی کل کشور) منتشر کرد که در آن فهرست بلندبالایی ‏از مسئولان مخاطب قرار گرفته و از آنها خواسته شده بود فروشگاه اینترنتی گوگل‌پلی مسدود شود. در این متن به «مصوبه ‏شصت‌وششمین جلسه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه و دستوران قضائی صادره» اشاره شده بود، اما شکل و شمایل ‏نامه و عجیب بودن درخواست برای مسدودسازی فروشگاه اینترنتی با میلیون‌ها کاربر باعث شد که واکنش اولیه افکار عمومی و ‏فعالان عرصه آی‌تی به آن، ناباوری باشد. خیلی‌ها در همان ساعت‌های اولیه انتشار نامه در فضای مجازی، نسبت به صحت و ‏سقم آن تردید کردند و احتمال دادند که پای فتوشاپ‌کارها در میان باشد. خود جاویدنیا هم موضوع را نه تکذیب کرد و نه تأیید، اما ‏دیروز باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از «یک منبع آگاه» صحت این نامه را تأیید کرد. با وجود این خبر، رمضانعلی سبحانی‌فر ‏و محمد کاظمی، دو نماینده مجلس که عضو کارگروه فیلترینگ هستند، در گفت‌وگو با جماران اعلام کردند که اصلا در این ‏کارگروه بحثی در مورد فیلترینگ گوگل‌پلی نشده است. سبحانی‌فر گفت‎: «از‌سال ۹۶ که ما رفع فیلتر توییتر را مطرح کردیم، ‏کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه برگزار نشده بود، ولی طی یکی دو ماه گذشته سه جلسه برگزار شده است. در این جلسات نه ‏بحث فیلتر گوگل پلی مطرح و نه تصمیمی در این خصوص گرفته شده است.»‏ سبحانی‌فر در پاسخ به این سوال که آیا دادستانی کل کشور می‌تواند بدون این‌که این موضوع در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه ‏مطرح و تأیید شده باشد برای فیلترینگ اقدام کند، گفت:   «معمولا این مقامات مصوبات کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه را اعلام ‏می‌کنند. همان‌طور که گفتم در جلسات کارگروه هم تاکنون این موضوع مطرح نشده است‎.‎‏»‏ از طرف دیگر خیلی از فعالان حوزه آی‌تی این احتمال را مطرح می‌کنند که پای اپلیکیشن‌های مشابه داخلی در میان باشد و تلاش ‏برای مسدودسازی گوگل‌پلی با فشار این شرکت‌ها اتفاق افتاده باشد؛ موضوعی که مدیرعامل کافه بازار در توییتی به آن واکنش ‏نشان داد و نوشت: «کافه‌بازار هشت‌سال در کنار پلی‌استور گوگل رشد کرد و با ایجاد مزیت‌هایی روی محتوای بومی پرداخت. در ‏کنار محدودیت‌های محتوایی و نداشتن امکان نصب پیش‌فرض و دسترسی‌های سیستمی، توانست ۴۰‌میلیون کاربر را با خود ‏همراه کند و امروز هم از فیلترینگ رقیبش حمایت نمی‌کند.» با وجود این اظهارنظر صریح باز هم تئوری فشار برنامه‌های ‏داخلی، به قوت خودش باقی ماند. مثلا کیوان نقره‌کار، کارشناس آی‌تی، یکی از کسانی است که به این تئوری اعتقاد دارد. او به «‏شهروند» می‌گوید: «به هر حال همواره یکی از اهداف مسدودسازی اپلیکیشن‌های خارجی حمایت از نمونه‌های مشابه داخلی بوده ‏است، مخصوصا وقتی که کمیته فیلترینگ از شبکه ملی اطلاعات هم حمایت می‌کند. همان‌طور که در بحث بسته شدن سایت‌های ‏دانلود فیلم و سریال، فشار سایت‌های رسمی یک احتمال جدی بود.»‏
او در جواب این‌که اگر گوگل‌پلی مسدود شود کاربران ایرانی با چه مشکلاتی مواجه می‌شوند، می‌گوید: «از آنجایی که خیلی از ‏کاربران حرفه‌ای اندروید برای استفاده از برنامه‌های زیادی مجبور به استفاده از فیلترشکن هستند، بعید است که مشکل خیلی جدی ‏برای آنها پیش بیاید. کاربران کمتر حرفه‌ای هم از نمونه‌های داخلی استفاده می‌کنند، اما فیلترینگ همیشه دردسرساز است؛ مثلا ‏به‌روزرسانی خودکار بسیاری از برنامه‌ها را مختل می‌کند یا می‌تواند مشکلات امنیتی برای کاربران ایجاد کند.»‏  نقره‌کار درنهایت فیلتر کردن گوگل‌پلی را نه به نفع شرکت‌های داخلی می‌داند و نه اقدامی راضی‌کننده برای کمیته تعیین مصادیق ‏محتوای مجرمانه. او می‌گوید: «در هیچ موردی ندیده‌ایم که با حذف رقیب قدرتمند خارجی نمونه‌های داخلی رشد کنند، اتفاقا با ‏افت کیفیت آنها در نبود رقیب، کاربران بیشتری به سمت استفاده از نمونه خارجی سوق داده می‌شوند.»‏
او این احتمال را هم در نظر می‌گیرد که طیف وسیعی از برنامه‌هایی که گوگل‌پلی ارایه می‌کرده مورد تأیید کمیته فیلترینگ نبوده ‏و همین موضوع دلیل تلاش برای فیلتر کردن این اپلیکیشن بوده است، اما تأکید می‌کند: «فیلترینگ به معنای غیب شدن یک ‏اپلیکیشن نیست و اگر مسئولان فکر می‌کنند تمام برنامه‌هایی که در یک فروشگاه اینترنتی ارایه می‌شود مناسب تمام مردم نیست، ‏بهتر است در این زمینه آموزش بدهند و آگاه‌سازی کنند. اتفاقا حرکت دادن کاربر آموزش‌ندیده به سمت استفاده از فیلترشکن ‏خسارت‌هایی به مراتب بیشتر خواهد داشت.»‏