روزنامه همدلی
1398/10/01
تنها چند روز از مرگ نصرت کریمی می‌گذرد: مرد اولین‌ها، یا «خانه خراب» سینما
همدلی|چند روزی بیشتر از درگذشت بزرگ‌مرد عرصه فرهنگ و هنر نمی‌گذرد؛ نصرتی که آثار او را چه در سینما و چه در تلویزیون نمی‌توان به راحتی از حافظه فرهنگ این مرز و بوم زدود. امروز اما سالگرد تولد اوست، چه که اگر همچنان در بین ما بود، 95سالگی‌اش را جشن می‌گرفتیم. امروز به بهانه این سالگرد به بررسی زندگی‌نامه نصرت کریمی می‌پردازیم که در تاریخ سینمای ایران، ابداعات بسیاری صورت داده و حق بزرگی به گردن سینمای ایران دارد.نصرت‌الله کریمی، بازیگر، کارگردان و مجسمه‌ساز بزرگ معاصر روز اول دی‌ماه سال ۱۳۰۳ در تهران متولد شد. دوره متوسطه را تا سیکل اول در هنرستان صنعتی ایران و آلمان گذراند و دیپلم متوسطه را از هنرستان هنرپیشگی دریافت کرد. او از سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۲۰ به تحصیل در زمینه هنرهای نمایشی، چهره‌پردازی و طراحی صحنه در تنها آموزشگاه تئاتر تهران پرداخت. مهم‌ترین استاد و راهنمای او در آن سال‌ها، هنرپیشه و کارگردان برجسته تئاتر، عبدالحسین نوشین بود. کریمی از سال ۱۳۱۹ به بعد، به عنوان بازیگر، گریمور و طراح صحنه در تماشاخانه‌های مختلف تهران به کار پرداخت. کریمی در سال ۱۳۲۳ به گروه تئاتر نوشین پیوست و تا سال ۱۳۳۱ همچنان در این گروه عضویت داشت و در نمایشنامه‌های مختلف از جمله «دختر شکلات‌فروش» و «اوژنی گرانده» به ایفای نقش پرداخت. در این سال پس از ازدواج با یکی از بازیگران تئاتر سعدی، به اتفاق او برای تکمیل تحصیلات خود عازم ایتالیا شد و آنجا با وساطت سفیر وقت ایران دستیار سوم ویتوریو دسیکا کارگردان بزرگ نئورئالیست ایتالیایی شد. بعد از آن با هدف آموختن تئاتر عروسکی، عازم پراگ در جمهوری چک شد و پس از گذراندن دوره پنج ساله رشته کارگردانی سینما و تلویزیون، یک سال نیز دوره تکنیک فیلم‌های عروسکی را گذراند و با مدرک فوق‌لیسانس فارغ‌التحصیل شد و بعد از چند سال کار تئاتر و دوبله فیلم‌های خارجی به همراه حسین سرشار و فهیمه راستکار، در اردیبهشت ۱۳۴۳ به ایران مراجعت کرد.
کریمی به محض بازگشت به ایران، به دعوت وزارت فرهنگ و هنر، مسئولیت کارگاه نقاشی متحرک را به عهده گرفت و در آنجا فیلم‌های زیادی را با تکنیک‌های انیمیشن و عروسکی ساخت. از جمله این آثار می‌توان به «دل موش پوست پلنگ»، «شکار ماه»، «باباکرم»، «تعصب»، «سلسله مراتب»، «خروس بی‌محل»، «آدم شاخ درمیاره»، «پیدایش آتش» و «آقای شاکی» اشاره کرد. انیمیشن «زندگی» که با الهام از دیدگاه‌های فلسفی مولوی ساخته شده بود، نخستین فیلم کارتونی در ایران بود که کریمی نویسندگی و کارگردانی آن را بر عهده داشت. کریمی در این سال همچنین دست به کارگردانی انیمیشنی دیگر با عنوان «جای پای آشنا» گذاشت که برای نخستین در ایران با تکنیک سل انیمیشن ساخته شده بود. انیمیشن «سلسله مراتب» نیز دیگر نوآوری نصرت کریمی در سینمای ایران است. کریمی در این اثر از تکنیک پیکسلیشن بهره برد.
او از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۸ نیز با ساخت سریال در تلویزیون مشغول به کار بود و بعد به ساخت فیلم سینمایی روی آورد و با فیلم‌های «درشکه‌چی» و «محلل» در قالب بازیگر، کارگردان و نویسنده وارد عرصه سینمای ایران شد. عمده شهرت کریمی به‌دلیل بازی در سریال «دایی‌جان ناپلئون» در نقش «آقاجان» و نیز آثار سینمایی است که با سه عنوان نویسنده، کارگردان و بازیگر در آنها حضور داشته‌است. فیلم سینمایی «خانه‌خراب» با بازیگری و کارگردانی نصرت کریمی و همچنین حضور مرتضی احمدی و شهلا ریاحی در سال 1354، آخرین ساخته سینمایی کریمی پیش از انقلاب است.
نصرت کریمی پس از انقلاب، از کار و تدریس در عرصه سینما منع شد، با این وجود، از ایران خارج نشد. کریمی که پیش از انقلاب به علت فعالیت در حوزه‌های گوناگون هنری، ۶۰ مجسمه ساخته بود، پس از انقلاب با در اختیار داشتن زمان بیشتر، ۵۰۰ مجسمه و صورتک ساخت و ده نمایشگاه برای آنها برگزار کرد. او همچنین در اواخر عمر به ساخت آگهی‌های فرهنگی برای تلویزیون پرداخت که فیلم‌های یک‌دقیقه‌ای برای مبارزه با آلودگی هوا، صرفه‌جویی در مصرف آب و تنظیم خانواده از جمله این آثار هستند. کریمی در کنار این فعالیت‌ها، همچنین فیلم‌نامه برخی آثار قبلی‌اش مانند «درشکه‌چی» را منتشر نمود.
نصرت کریمی که پس از انقلاب جایی برای فعالیت گسترده هنری برای خود نمی‌یافت، به پرورش کاکتوس نیز روی آورده بود. خود نصرت در این باره می‌گفت: «نمی‌‌توانم بیکار باشم، زمانی در حیاط خانه‌‌ام گیاهان کاکتوس می‌‌روییدنــد که در پایان سال زیاد شدند. بــا رسیدگی بــه آنها توانستم خریدارانی پیدا کنم و این نباتات تیــغ‌دار باعث شدند کــه چرخ زندگی‌‌ام بچرخد و به کسی بدهکار نمانم».
مراسم تجلیل از وی در سال ۱۳۸۶ در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. کریمی سرانجام صبح روز ۱۲ آذر ۱۳۹۸، در سن ۹۵ سالگی در تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.در سینمای نصرت کریمی می‌توان وجوه کمدی نقادانه وگاه بی‌پروا و صریح او را به روشنی درک کرد و دید. کمدی‌هایی که در عین گوشه چشم‌داشتن به تماشاگران عام، در مواردی با طرح مسائل انتقادی در حوزه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی، حتی حساسیت‌زا و ملتهب نیز جلوه گر‌شده و توجه منتقدان را نیز به خود جلب می‌کند.
درباره نصرت کریمی حداقل سه فیلم مستند ساخته شده است. اولین فیلم به‌نام «صورتک‌ها» محصول ۱۳۷۳ به کارگردانی ناصر زراعتی، دومین فیلم با نام «سیاه سبز سفید» محصول ۱۳۸۳ و به کارگردانی مهرداد شیخان و سومین فیلم محصول ۱۳۸۴ و به کارگردانی علا محسنی است که در هر سه فیلم به وجوه گوناگون حیات فردی و حرفه‌ای نصرت کریمی پرداخته شده است.
خسرو سینایی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس درباره این هنرمند بزرگ گفته بود:«کریمی هرگز دچار غرور نشد. او مردی بود که فراز و نشیب زندگی را می‌شناخت و می‌دانست باید برای گذر زمان شکیبا بود».
خانه‌خراب، اخم نکن سرکار، عیال‌وار، گلگو ۱۳ (محصول مشترک ایران و ژاپن)، حسن سیاه، حکیم‌باشی، تختخواب سه نفره، محلل، درشکه‌چی، باباشمل، دزد و پاسبان، عشق قارون، گل گمشده، و فیلم کوتاه «آموزش» مجموعه آثار نصرت کریمی در قالب بازیگر، نویسنده، کارگردان و طراح لباس در سینمای پیش از انقلاب است.
سایر اخبار این روزنامه
رئیس قوه قضاییه در گردهمایی قضات دادسرای تهران: بازداشت افراد به منظور جمع‌آوری ادله ممنوع است
پیکر فرهاد 14 ساله، کولبر مریوانی بر شانه های مردم تشییع شد ده‌ردت له گیانم، ئارام بخه‌وه
نعمت احمدی، حقوقدان با اشاره به اظهارات سخنگوی شورای نگهبان در گفت‌وگو با «همدلی»:
«همدلی» پیشنهاد ایجاد ارز دیجیتال مشترک بین کشورهای اسلامی با هدف مقابله با سلطه اقتصادی آمریکا را ارزیابی کرد
تنها چند روز از مرگ نصرت کریمی می‌گذرد: مرد اولین‌ها، یا «خانه خراب» سینما
عوامل برنامه چهل تیکه مهمان محمدعلی کشاورز شدند خاطرات یلدایی پدر سالار
ولی افتاد مشکل‌ها...
رئیس قوه قضاییه در گردهمایی قضات دادسرای تهران: بازداشت افراد به منظور جمع‌آوری ادله ممنوع است
