روزنامه شهروند
1398/10/08
روز صفـــــر
[شهروند] در پایان مهلت ثبت‌نام فیلم‌ها برای حضور در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر، سیمون سیمونیان، مدیر دبیرخانه جشنواره گفت که ۱۵۱ اثر شامل ۱۱۵فیلم سینمایی و ۳۶مستند، متقاضی حضور در این دوره از جشنواره شده‌اند. نکته مهم این است که از این 115 فیلم سینمایی 37فیلم آثار اول سازندگان‌شان است. یعنی حدود یک سوم تولیدات سینمایی امسال آثار اول سازندگان‌شان است. یک آمار بی‌نظیر که هم امید را در خود دارد و هم بی‌سامانی سینمای ایران را. شرایط تولید فیلم در سینمای ایران این روزها حتی برای فیلم‌سازان کهنه‌کار هم بسیار دشوار شده است. علیرضا رئیسیان می‌گوید امروز هزینه تولید یک فیلم خوب با بازیگران و عوامل کمتر از 3میلیارد تومان نیست. تهیه‌کنندگان هم صحبت‌هایشان شبیه رئیسیان است و می‌گویند در سینمای ایران، حداقل هزینه تولید یک فیلم سینمایی با هنرپیشه‌های معمولی کمتر از 2میلیارد تومان نیست. این یعنی فیلم‌هایی که کمتر از ۶میلیارد تومان بفروشند، ضرر کرده‌اند. در این شرایط دشوار اما تعداد فیلم اولی‌های امسال بیشتر از همیشه است. فیلم‌سازانی که البته مثل تمام سال‌های اخیر بعید است فیلم دوم خود را حداقل به این زودی‌ها بسازند.
فرزاد موتمن می‌گوید اینکه ما در‌سال 70، 60 فیلم اولی داریم طبیعی نیست. حتی در آمریکا هم که در‌سال ۲۰۰۰ فیلم تولید میشود، نمی‌توانید 70، 60فیلم اولی پیدا کنید.
فیلم اولی‌ها امسال از مجاری گوناگونی پای به سینمای ایران گذاشته‌اند. عده‌ای سرمایه‌شان را از نهادها یا افرادی گرفته‌اند که به قول برخی از تهیه‌کنندگان «آمده‌اند که در سینما خرج کنند نه سرمایه‌گذاری». گروهی با حمایت سازمان هنری سینمایی اوج فیلم‌شان را ساخته‌اند و عده‌ای نیز با حمایت تهیه‌کنندگان بخش خصوصی. اما در مورد تمام این فیلم‌سازان و حداقل در مورد بخش اعظمی از آنها این نکته صادق است که سرمایه‌گذار فیلم‌شان را خودشان معرفی کرده‌اند.
تهیه‌کننده قدیمی سینمای ایران می‌گوید ما را با سینمایی‌ها دعوا نیندازید. فقط در این حد می‌توانم بگویم که این فیلم اولی‌ها بعضی‌ها از پدر مادر و اقوام‌شان پول گرفته‌اند، برخی تمام زندگی‌شان را جمع کرده و سرمایه فیلم‌شان کرده‌اند، بعضی هم با سرمایه‌گذاری آشنا شده و فیلم‌شان را ساخته‌اند. اما وقتی این فیلم‌ها اکران نشود یا پول‌شان را بازنگردانند، آن سرمایه‌گذار حتی اگر پدر آدم هم باشد دیگر در فیلم بعدی سرمایه‌گذاری نخواهد کرد و بنابراین آن فیلم‌ساز به فیلم دوم نخواهد رسید. اما عده دیگری از پدر و مادر و نزدیکان‌شان پول خواهند گرفت و سال آینده شاهد فیلم اولی‌های دیگری خواهیم بود. ساختار سینمای ما به این سمت رفته و نمی‌شود کاری کرد. تهیه‌کننده‌ها هم از این امر بدشان نمی‌آید. بدون اینکه دغدغه اکران و بازگشت سرمایه داشته باشند، باسرمایه یک نفر دیگر فیلم تولید می‌کنند، هم دستمزدشان را پیش پیش می‌گیرند و هم ته تهش با یک اکران هنر و تجربه طرف را راضی می‌کنند که فیلم اولش را روی پرده هم فرستاده‌اند.
فارغ از این مسائل اما نباید کتمان کرد که حداقل در سال‌های اخیر در حضور کمرنگ و ناموفق اغلب کارگردانان صاحب سبک و شناخته‌شده سینمای ایران سنگینی بار جشنواره بیشتر روی دوش فیلم‌سازان تازه‌وارد بوده و اگر هم اتفاقی در جشنواره افتاده، آن اتفاق را فیلم‌های اول برخی از فیلم‌سازان به دست آورده. فراموش نکنید که چند نفر از موفق‌ترین فیلم‌سازان دو سه‌سال اخیر، سعید روستایی، نیما جاویدی و محمدحسین مهدویان هنوز تعداد فیلم‌هاشان به انگشتان یک دست نرسیده و دو نفر اولی هم تنها دو فیلم ساخته‌اند.
این روند البته منحصر به این چند‌سال اخیر نمی‌شود و سابقه‌ای دیرینه دارد. کم نیستند فیلم‌سازانی که هنوز هم نخستین یا نهایت دومین فیلم‌شان بهترین آثارشان است. هنوز که هنوز است طرفداران تارانتینو از سگدانی و پالپ‌فیکشن می‌گویند و هواداران ایناریتو از عشق سگی و 21 گرم. در سینمای خودمان هم این اتفاق را بسیار شاهد بوده‌ایم. زنده‌یاد محمد رضا اعلامی تا همیشه به اعتبار نخستین فیلمش نقطه ضعف در سینمای ایران شناخته می‌شد یا محمد علی سجادی با بازجویی یک جنایت. هنوز که هنوز است خیلی‌ها بوتیک را بهترین فیلم حمید نعمت‌الله می‌دانند. فریدون جیرانی هم با قرمز همین نسبت را دارد و البته خیلی‌های دیگر.
امسال هم بعید نیست شاهد چند فیلم باشیم که تا سالیان‌سال به یاد آورده شوند. فیلم‌هایی که فیلم‌سازان‌شان را با آنها به یاد می‌آوریم.
از بین 37 فیلم اول متقاضی حضور در جشنواره چند فیلم به دلیل تهیه‌کنندگان، نام و سابقه قبلی کارگردانان‌شان و البته برخی نیز اسامی و عناوین عوامل و به‌خصوص بازیگران‌شان شناخته شده‌تر از دیگر فیلم‌هاست و کنجکاوی زیادی برای دیدن‌شان وجود دارد. منتقدان بر این باورند که پدیده‌های جشنواره امسال را باید از بین این فیلم‌ها جست.
دو فیلم «لباس شخصی» به کارگردانی امیرعباس ربیعی و فیلم «اوج ۱۱۰» ساخته سیاوش سرمدی به دلیل سرمایه‌گذاری سازمان اوج جزو فیلم‌های کنجکاوی‌برانگیز امسال هستند. امیرعباس ربیعی از برگزیدگان جشنواره عمار وسیاوش سرمدی از فیلم‌سازان خوشنام و باسابقه حوزه مستند است که پیش از این مستندهایی چون «ادواردو»، «امام موسی صدر»، «چمران به روایت دختر جبل عامل»، «۸۰سال مقاومت» و «داوطلب مرگ» ساخته است و اکنون در نخستین اثر داستانی بلند خود، فیلم دفاع مقدسی «اوج ۱۱۰» را می‌سازد.
تهیه‌کنندگان خصوصی هم امسال فیلم‌های کنجکاوی‌برانگیزی ارایه داده‌اند که از مهم‌ترین‌هاشان باید به فیلم‌های پربازیگر «بی‌صدا حلزون» بهرنگ دزفولی‌زاده به تهیه‌کنندگی مرتضی شایسته، «لتیان» علی تیموری به تهیه‌کنندگی مجید مطلبی و «ریش‌قرمز» ماکان عاشوری به تهیه‌کنندگی محمدرضا تخت کشیان اشاره کرد.
اما شماری از فیلم‌ها را هم سابقه کارگردان‌شان جذاب کرده. ازجمله «شنای پروانه» محمد کارت به تهیه‌کنندگی رسول صدرعاملی و «روز صفر» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی خسرو ملکان. محمد کارت به‌واسطه جوایز پرشمار فیلم‌های کوتاهش و سعید ملکان نیز به دلیل سال‌ها سابقه گریم و تهیه‌کنندگی نام‌های شناخته شده‌ای هستند که انتظار زیادی از آنها می‌رود.
«اورکا» ساخته سحر مصیبی با بازی ترانه علیدوستی؛ پوست برادران ارک؛ «ملاقات با جادوگر» حمید بهرامیان؛ «کشتارگاه» عباس امینی و «پیتوک» سیدمجید صالحی از دیگر فیلم اولی‌های مهم امسال هستند.
