گذر از مرزهای دانش

بهزاد محمدی
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی
رئیس‌جمهوری روز گذشته به‌همراه وزیر نفت و رئیس کل بانک مرکزی، در آیین گرامیداشت روز صنعت پتروشیمی ایران شرکت کرد و ضمن بازدید از نمایشگاه تازه‌ترین تولیدات و دستاوردها، فناوری‌های نو و پژوهش‌های جدید در حوزه پتروشیمی کشور، با فعالان این صنعت به گفت‌و‌گو پرداخت. دکتر روحانی طی این دیدارها در جریان روند تحقق دو جهش صنعت پتروشیمی که یکی تا سال 1400 رقم می‌خورد و دیگری نیز با ریل‌گذاری‌هایی که انجام شده تا سال 1404 به وقوع می‌پیوندد، قرار گرفت. جزئیاتی که بسیاری از آنها از زبان صنعتگران و دست‌اندرکاران جهش دوم و سوم پتروشیمی گفته شد. جهش دوم که در 8 ساله دولت کنونی محقق می‌شود، میزان تولید و درآمد صنعت را با افزایشی دوبرابری به 98 میلیون تن محصول با درآمدی بالغ بر 25 میلیارد دلار خواهد رساند. مطابق برنامه‌ریزی انجام شده، از دی ماه امسال تا پایان سال ۱۳۹۹ تعداد  ۱۵ طرح پتروشیمی به بهره‌برداری می‌رسد؛ به بیان دیگر، در طول این مدت، به‌طور میانگین هر ماه یک مجتمع پتروشیمی به مدار تولید وارد می‌شود. اتفاقی بزرگ که می‌توان آن را «جهش» خواند و پس از جهش اول این صنعت در دهه 1370 بی‌سابقه بوده است. مطابق آمارها، هم‌اکنون ۵۶ مجتمع پتروشیمی فعال در کشور سالانه ۳۳ میلیون تن معادل ۶۵۰ هزار بشکه نفت خام در روز خوراک دریافت می‌کنند. اما در سال ۱۴۰۰ تعداد مجتمع‌های پتروشیمی کشور به ۸۳ مجتمع و خوراک دریافتی آنها به ۶۲ میلیون تن در سال معادل یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت خام در روز می‌رسد. مجموع حجم سرمایه‌گذاری در این صنعت نیز از ۵۳ میلیارد دلار در شرایط کنونی به ۷۰ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ و تا سال ۱۴۰۴ به حدود ۹۴ میلیارد دلار خواهد رسید.افزایش مجتمع‌های پتروشیمی به ۱۰۹ مجتمع و خوراک دریافتی ۷۴ میلیون تن در سال معادل یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام در روز در سال ۱۴۰۴ نیز خود نشانگر گذر از خام‌فروشی است.
اما فراتر از جهش دوم و ریل‌گذاری جهش سوم برای تحقق تولید بیش از 133 میلیون تن محصول و درآمدزایی 30 میلیارد دلار، موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد، گذر صنعت پتروشیمی از مرزهای دانش فنی است. یکی از مهم‌ترین آنها، دانش فنی تولید پلی‌پروپلین از گاز طبیعی با توان و دانش ایرانی برای نخستین بار در کشور از سوی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی کسب شد که از سال آینده به فاز عملیاتی وارد می‌شود. در دنیا از این محصول به‌عنوان «خاویار صنعت پتروشیمی» نام برده می‌شود که زنجیره پایین‌دست آن بسیار با ارزش است و اکنون ایران به دانش تولید این محصول دست یافته است. به دنبال این تحول، با برنامه‌ریزی‌های انجام شده تا سال ۱۴۰۴ برای نخستین بار ۱۶ محصول مهم پتروشیمی به سبد تولید محصولات صنعت پتروشیمی ایران افزوده می‌شود که بسیاری از آنها محصولات پایین‌دستی و میان‌دستی صنعت هستند. این موضوع نشان‌دهنده حرکت ایران در جهش دوم و سوم به‌ سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر است. پتروشیمی به‌عنوان یکی از مقاوم‌ترین صنایع در برابر تحریم و حتی رکود، در حال ورود به شرایط جدیدی است که فعالان بخش خصوصی مجریان آن هستند و دولت نیز از حرکت رو‌به‌رشد بخش‌های مختلف این صنعت بویژه توسعه صنایع پایین‌دستی با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت می‌کند؛ از قدم‌هایی که به توسعه و افزایش امید در کشور کمک می‌کند.