روزنامه ابتکار
1398/11/14
ظهور انقلاب اسلامی ایران و عمق راهبردی هوشمند ایران در منطقه
رضا رسالت*- خاورمیانه در میان مناطق ژئوپلتیک جهان، موقعیت منحصر به فردی دارد و تحولات این منطقه تحت تاثیر متغیرهای متداخل ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی شکل می‌گیرد. یکی از ویژگی‌های مهم خاورمیانه، نفوذپذیری آن است، به این معنا که دست‌کم از قرن هجدهم محل رقابت، مداخله و نشو و نمای قدرت‌های بزرگ جهانی بوده است. به تعبیر بهتر خاورمیانه، بین‌المللی‌ترین منطقه دنیاست و در اصل آیینه روابط بین‌الملل شمرده میشود. در سطح منطقه ای نیز عوامل متعدد معنایی و منابع هویتی متفاوتی در تحولات خاورمیانه اثرگذار بوده‌اند که البته در میان همه این سطوح و بازیگران رابطه وثیقی وجود دارد.در وضعیت کنونی درگیری‌های ژئوپلتیک در خاورمیانه شدت گرفته است و نیروهای متعدد در فضای جدید کنش در محیط منطقه ای در حال ایفای نقش هستند که یکی از اصلی‌ترین آنها جمهوری اسلامی ایران است. عمق راهبردی جمهوری اسلامی ایران از «عمق راهبردی نرم» به «عمق راهبردی هوشمند» در حال تکوین است. عمق راهبردی هوشمند، ترکیب زیرکانه عمق سخت و نرم است که در برخی از کشورهای منطقه محقق شده و در برخی دیگر در حال آزمون و تحقق است. در مدل قدرت سخت، قدرت در چارچوب «آمریت» معنا می‌یابد، در حالی که قدرت نرم با عنصر «اقناع» تعریف میشود. جوزف نای قدرت نرم را «توانایی دستیابی به آنچه می‌خواهید از طریق جاذبه به جای تطمیع تعریف می‌کند.»
با توجه به ماهیت انقلاب اسلامی و چگونگی تحقق آن، این انقلاب بر مبنای قدرت نرم پدید آمد. انقلاب اسلامی در سال 1979 رخ داد که دوره دو قطبی در روابط بین‌الملل شمرده می‌شد. با توجه به ماهیت و ساختار نظام بین‌الملل که هر تحولی با مساعدت یکی از دو بلوک پیش گفته امکان‌پذیر خواهد بود، وقوع انقلاب اسلامی، استثنایی بزرگ محسوب میشود که تنها با دگردیسی و نوع جدیدی از قدرت امکان‌پذیر شد. نقطه همه تحلیل‌های مهم درباره انقلاب اسلامی وجه نرم افزاری و نرم آن بود. طبق این تعریف، قدرت یک مفهوم ساده ابلاغی از بالا به پایین و دستوری نیست، بلکه در شبکه‌ای از روابط درهم پیچیده جاری است و در لایه‌های مختلف اجتماعی و گفتمانی ریشه دارد.
قدرت نرم تنها به بعد داخلی و دوره وقوع انقلاب اسلامی محدود نمی‌شود و از اینجاست که با تسری قدرت نرم در آن سوی مرزها، عمق راهبردی نیز متحول شده است. عمق راهبردی نرم رابطه وثیقی با بازتاب انقلاب دارد. بازتاب انقلاب عبارت است از تاثیر هر انقلاب در خارج از مرزهای قلمرویی که در آن انقلاب رخ داده است. انقلاب اسلامی ایران در بعد سیاست خارجی نیز توانسته دست به گفتمان‌سازی بزند و شکل جدیدی از خود اتکایی ملی را به منصه ظهور برساند.
با گسترش نظریات تحول خواهانه و پیدایش متغیرهای جدید به تدریج بیشینه‌سازی قدرت جای خود را به اجماع‌سازی داخلی و انسجام نیروهای ملی داد. در همین راستا جمهوری اسلامی ایران پس از به ثمر رسیدن انقلاب شکوهمند خود مولفه‌های جدیدی را از مفهوم اثرگذاری به جهان عرضه کرد. گفتمان جدید که برآمده از هویت انقلابی و اسلامی شکل گرفته بود، آرایش جدیدی را در نظام بین‌الملل به ارمغان آورد. شالوده اصلی این گفتمان جدید اتکا به ظرفیت‌های داخلی و شکوفایی نیروهای متراکم ملی بود. بر این اساس هرچه میزان وابستگی به سایر قدرت‌ها کاهش پیدا میکرد و نیازهای بیرونی به حداقل می‌رسید، به همان نسبت میزان اثرگذاری و تعیین کنندگی کشور در عرصه ی بین الملل افزایش پیدا می کرد.
جمهوری اسلامی ایران پس از گذشت چهل سال مقاومت همه‌جانبه اینک و در آستانه ی گام دوم انقلاب با افتخار برقله ی منیع استقلال ایستاده است و به پشتوانه سیاست خارجی هدفمند و بهره گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های دیپلماتیک و نظامی خود در تمام زمینه‌ها قدرت هماوردی با سایر قدرت های جهانی را دارد و می‌تواند منافع ملی خود را با ابتنای بر صداقت و شفافیت به طور کامل برآورده سازد. این در حالی است که عمق راهبردی هوشمند و تسری قدرت نرم ایران در منطقه باعث شکل‌دهی به رفتار جمعی ملت‌ها در استکبارستیزی و استقلال طلبی شده است.
* کارشناس روابط بین‌الملل
سایر اخبار این روزنامه
حاتمی‌کیا با فیلم تازه‌اش به سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر آمد
«خروج» از ریل؟
علیرضا صدقی
بلای قشری شدن مفاهیم در جامعه ایران
«ابتکار» مواجهه مسئولان با بحران‌ها را در دو کشور آسیایی مقایسه می‌کند
مدیریت بحران؛ از چین تا ایران
آیا جریان اصلاحات در انتخابات پیش رو لیست معرفی می‌کند؟
حداقل‌های انتخاباتی اصلاح‌طلبان
«ابتکار» علت افزایش قیمت خودرو در روزهای اخیر را بررسی کرد
چتر گرانی بر سر بازار خودرو
خریداران خانه در خارج از ایران عاقبت بخیر نمی‌شوند
ولنگاری اقتصاد نئولیبرال ایران
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران سفر کرد
دلیل حضور بورل در تهران
محمد توفیق علاوی به عنوان نخست وزیر جدید عراق انتخاب شد
روزهای دشوار آقای نخست وزیر
پیام رهبر انقلاب به تشکل‌های دانشجویی:
امروز بیشتر از همیشه کشور به عنصر مومن حزب‌اللهی احتیاج دارد
رئیس‌جمهوری در حرم امام راحل:
دلسرد کردن مردم از انتخابات از مشی امام فاصله دارد
لاریجانی:
چیزی به اسم افشاگری راه افتاده که مصداق بد اخلاقی است
ظهور انقلاب اسلامی ایران و عمق راهبردی هوشمند ایران در منطقه
