آمريكا هم برجام را مي‌خواهد هم بازگشت تحريم هاي قبلي!

آرمان ملي - محمدحسين لطف‌الهي: ايالات متحده در ماه‌هاي گذشته تلاش زيادي کرد تا تحريم تسليحات متعارف عليه ايران که از سوي سازمان ملل متحد اعمال شده بود، ادامه يابد اما تاکنون تلاش دولت آمريکا براي اين منظور ناکام مانده و اعضاي برجام حاضر نشده‌اند تا برخلاف نص صريح اين توافق گامي بردارند. براساس برنامه جامع اقدام مشترک، تحريم تسليحاتي سازمان ملل عليه ايران در اکتبر 2020 به صورت اتوماتيک لغو خواهد شد. به همين منظور آمريکا که نتوانسته اعضاي باقي‌مانده در توافق هسته‌اي را راضي به تمديد اعمال اين تحريم‌ها يا استفاده از «اسنپ بک» براي فعال‌سازي قطعنامه‌هاي پيشين شوراي امنيت عليه ايران کند، در حال آماده‌سازي طرحي است تا براساس آن به‌عنوان «عضو برجام» تلقي شده و بتواند با استفاده از بند 37 توافق هسته‌اي، پرونده ايران را به شوراي امنيت ارجاع دهد. «اسنپ بک» مکانيسمي است که به اعضاي اين توافق‌ اجازه مي‌دهد اگر طرف مقابل يعني ايران به تعهداتش عمل نکرد، خواستار بازگشت سريع تحريم‌هاي سازمان ملل شوند. روزنامه نيويورک تايمز در گزارشي در اين زمينه فاش کرد که وزير امور خارجه آمريکا به دنبال يک استدلال حقوقي است تا نشان دهد کشورش همچنان عضوي از توافق هسته‌اي است و از اين طريق براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران اعمال فشار کند. نيويورک‌تايمز در گزارش خود آورده است: مايک پمپئو وزير امور خارجه آمريکا در حال آماده‌سازي يک طرحي حقوقي است که نشان دهد آمريکا هنوز عضوي از توافق هسته‌اي با ايران است که دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريکا از آن خارج شد. اين بخشي از يک راهبرد پيچيده براي تحت‌فشار قرار دادن شوراي امنيت سازمان ملل است که تحريم تسليحاتي عليه تهران را تمديد کرده و اطمينان حاصل کند تحريم‌هاي سختگيرانه‌تري عليه ايراني اعمال شود. اين گزارش مي‌افزايد: اين راهبرد در حالي از سوي مقامات دولت آمريکا در چند روز اخير تشريح شده است که آنها شروع به مطرح کردن قطعنامه‌اي جديد در شوراي امنيت سازمان ملل کرده‌اند که پس از منقضي شدن تحريم فعلي در ماه اکتبر، مانع از صادرات تسليحات به ايران مي‌شود. ديپلمات‌هاي اروپايي که از اين تلاش ترامپ و پمپئو آگاه شده‌اند معتقدند اين بازگشت به برجام، «گزينشي» و تنها براي پيگيري اهداف دولت آمريکا طراحي شده است. به گفته کارشناسان اين اقدام مي‌تواند پاييز امسال را به يکي از پرتنش‌ترين زمان‌ها در تقابل ميان ايران و آمريکا بدل کند. مايک پمپئو در اين باره به «نيويورک تايمز» مي‌گويد: «ما نمي‌توانيم به جمهوري اسلامي اجازه دهيم ظرف 6 ماه آينده بتواند تسليحات متعارفي خريداري کند. رئيس‌جمهور اوباما هيچ‌گاه نبايد چنين چيزي را در توافق مي‌پذيرفت». درخواست آمريکا مبني بر جلوگيري از لغو تحريم‌‌ها در سفر برايان هوک به پاريس براي متحدان اروپايي واشنگتن تشريح شده است اما پيش‌تر کشورهاي اروپايي از تصميم بعدي آمريکا در صورت مخالفت فرانسه، انگليس و آلمان با اين درخواست آگاه نبوده‌اند. پمپئو با استناد به سخنراني باراک اوباما در آگوست 2015 مدعي است که «اگر ايران به تعهدات خود پايبند نباشد، آمريکا مي‌تواند مستقلا از اسنپ بک استفاده کرده و تحريم‌هاي سازمان ملل را بازگرداند»، اما اين ادعا در حالي مطرح مي‌شود که دونالد ترامپ در سال 2018 با صدور يک فرمان اجرايي رسماً خروج آمريکا از توافق هسته‌اي را اعلام کرد. پيش‌بيني مي‌شود هرگونه تلاش براي تجديد تحريم تسليحاتي به طور حتمي با مخالفت روسيه و چين به طور علني يا غيرعلني مواجه خواهد شد. روس‌ها پيش از اين به مقامات آمريکا و اروپا گفته‌اند که تمايل دارند فروش جنگ‌افزارهاي متعارف به ايران از سر گرفته شود. به نوشته «نيويورک تايمز» وندي شرمن عضو ارشد تيم مذاکره کننده آمريکا در مذاکرات هسته‌اي با ايران با اشاره به اينکه روسيه و چين هيچ‌گاه خواهان تحريم تسليحاتي ايران نبوده‌اند و تنها براي مدتي محدود با آن موافقت کرده‌اند، درباره تلاش آمريکا براي اينکه نشان دهد هنوز عضوي از توافق است، گفته است: «من فکر مي‌کنم که آن‌ها با مخالفت زيادي مواجه خواهند شد، چراکه دولت ترامپ از توافق خارج شد».
امکان‌سنجي يک ايده ترسناک
اولين واکنش رسمي ايران نسبت به اين مسأله از سوي محمدجواد ظريف ابراز شد. وزير امور خارجه ايران در پيامي توئيتري نوشت: دو سال پيش، مايک پمپئو وزير امور خارجه آمريکا و رئيس او «توقف مشارکت آمريکا» در برجام را اعلام کردند و روياي اين را در سر مي‌پروراندند که «فشار حداکثري» آنها ايران را به زانو در‌خواهد آورد. ظريف در ادامه نوشت: «با توجه به شکست حقيرانه آن سياست، پمپئو اکنون مي‌خواهد عضوي از برجام باشد. روياپردازي را متوقف کنيد. ملت ايران هميشه درباره سرنوشتش تصميم مي‌گيرد». حساب کاربري وزارت امور خارجه در توئيتر نيز عملکرد وزير خارجه آمريکا را «شرم‌آور» توصيف کرده و نوشته است: «پمپئو پس از دو سال فعاليت در سمت وزير امور خارجه هيچ دستاوردي در عرصه ديپلماسي نداشته؛ در اين دوران، جهان ناامن‌تر و آمريکا منفورتر و حقيرتر شده است. همچنين در عرصه جهاني، هيچ صلحي به‌دست نيامده و هيچ ثباتي نيز برقرار نشده است». سيدعباس عراقچي معاون سياسي وزير خارجه چند ماه پيش از اين گفته بود بازگشت تحريم‌هاي شوراي امنيت «خط قرمز» ايران است و در صورتي که قطعنامه‌هاي قبلي سازمان ملل دوباره اعمال شوند ايران در دکترين هسته‌اي خود «تجديد نظر» خواهد کرد. سفارت روسيه نزد سازمان‌هاي بين‌المللي در وين نيز به اين موضوع واکنش نشان داده و با انتشار عکسي در حساب کاربري اين سفارت در توئيتر نوشته است: آمريکا در سال 2018 رسماً خروج خود از توافق هسته‌اي را اعلام کرده و اکنون مدعي شده عضوي از برجام است. اين برخورد متناقض با ايران، سازمان ملل، شوراي امنيت و جهان چه مفهومي دارد؟ رحمان قهرمانپور، تحليلگر مسائل آمريکا معتقد است که درباره وضعيت آمريکا در برجام يک «ابهام حقوقي حل نشده» وجود دارد. او به ««آرمان ملي»» مي‌گويد: «دو تفسير متفاوت در اين باره مطرح است. گروهي معتقدند با فرمان اجرايي ترامپ آمريکا از برجام خارج شده و ديگر عضوي از اين توافق نيست و گروه ديگري تأکيد دارند براساس قطعنامه 2231 آمريکا هنوز عضوي از برجام به حساب مي‌آيد. آمريکا تاکنون موضع دوگانه‌اي را در اين باره در پيش گرفته و ضمن خروج از توافق در سال 2018، هنوز در برخي موارد از جمله بازطراحي راکتور آب سنگين اراک، با برخي ديگر از اعضاي برجام همکاري مي‌کند». قهرمانپور مي‌افزايد: «ايران و برخي ديگر از اعضاي برجام نظير روسيه و چين معتقدند آمريکا به طور کامل از برجام خارج شده و براي بازگشت به توافق بايد به طور کامل آن را اجرايي کند. يکي از اصلي‌ترين تعهدات آمريکا لغو تحريم‌هاست و اگر آمريکا مي‌خواهد به برجام بازگردد». به گفته او، آمريکا مي‌خواهد با ارائه يک تفسير «غريب و باورناپذير» بدون اجراي تعهدات خود در توافق هسته‌اي به برجام بازگردد و با استفاده از اسنپ بک اين توافق را از بين ببرد. رحمان قهرمانپور تأکيد دارد: «بازگشت به برجام الزاماتي دارد که بدون اجراي آن آمريکا حق بازگشت به توافق را ندارد».