روزنامه ابتکار
1399/02/11
ایرانِ فردا، پساکرونا
محمد یوسفی‌آرامش* - کرونا، مهمان ناخوانده‌ای است که تمام معادلات گسترده اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان را به هم ریخت. علی‌رغم گذشت چند ماه از پاندمیک کرونا و فراگیری گسترده این ویروس، بسیاری از پیش‌بینی‌های پزشکی در رابطه با آن همچنان در ابهامی بزرگ باقی مانده و هر روز اخبار ضدونقیض زیادی از آزمایش‌های کشورهای مختلف جهان به گوش می‌رسد؛ گویی دنیا همچنان در مرحله تلاش برای پیش‌بینی تاریخ دقیق پایانِ این کابوسِ سیاه است. عده‌ای نیز معتقدند بشر به زودی خواهد پذیرفت که چون ویروس آنفولانزا یا سرماخوردگی، در کنار کرونا هم زندگی کند؛ با این حال، همچنان لازم است به بررسی ایران، فردای پس از کرونا بپردازیم. با توجه به اینکه دستاوردها، یافته‌های پزشکی و سیاستگذاری‌های کلان کشورها در برخورد با این ویروس هر روز در حال به‌روز شدن است، تحلیل دقیق از وضعیت ایران و جهان پس از آن کاری دشوار و گاه غیرشفاف است. دراین یادداشت سعی می‌کنیم نگاهی کلی از ساختار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به این پدیده داشته باشیم و ساختارهای اثرگذار در ایجاد تحولات بزرگ اجتماعی را به صورت کوتاه بررسی کنیم.کرونا، پدیده‌ای چندبُعدی است که اثرات مخرب خود را به صورت گسترده در حوزه‌های مختلف زندگی بشر نشان داده است. یکی از گسترده‌ترین اثرات آن تغییر سبک زندگی انسان‌ها، به صورت گسترده و اساسی است. یکی از مخرب‌ترین اثرات کووید-19، بر روی ساختار روانی و فرهنگی جامعه است. پس از کروناویروس شاهد افراد بسیاری هستیم که نخواهند توانست چون قبل به زندگی ادامه دهند؛ افرادی که علی‌رغم پایان کرونا، همچنان به صورت گسترده از ژل‌های ضدعفونی استفاده می‌کنند یا زنان و مردانی که با جدیت و وسواس زیاد به صورت افراطی دست‌های خود را خواهند شست. به احتمال زیاد در طیفی از جامعه ایران، آداب و رسوم و برقراری ارتباطات، تغییراتی گسترده خواهد کرد و مردم نسبت به عدم دست‌دادن یک فرد با ورود به یک جمع، حساسیت‌های کمتری نشان خواهند داد. همچنین استرس‌ها و فشارهای روانی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، موجب بروز بیماری‌های روان‌تنی در سطوح گسترده خواهد شد.
این تغییرات اساسی اما به دنیای سیاست هم ورود خواهد کرد، روابط جهانی با همدلی و پیگیری جدی‌تری نسبت به چالش‌های بین‌المللی دنبال خواهد شد؛ البته احتمالا به غیر از تحولات سیاسی خاورمیانه، که همیشه یک شگفتی را برای ارائه به تحلیلگران در چنته خود دارد.
یکی از چالش‌های بزرگ ایران و دیگر دُوَل جهان، بازسازی اقتصاد سقوط‌کرده در اثر کووید-19 خواهد بود. در این میان کار ایران بسیار دشوارتر است، اقتصاد ایران سال‌ها پیش در اثر مدیریت ناکارآمد و تحریم‌های جهانی تحت فشار گسترده بوده و با کاهش بی‌سابقه قیمت نفت در جهان، ناتوانی بخشی از اقتصاد خصوصی و غیردولتی و همچنین تصویب بودجه نه چندان دقیق، در بحرانی‌ترین حالت خود قرار دارد. کاهش قیمت نفت نگرانی‌ها را نسبت به وضعیت آینده ایران افزایش داده است. البته این احتمال وجود دارد که در آینده، خرید نفت ایران توسط چین در پی اتفاقات و روابط گسترده اخیر، گسترش یابد. کروناویروس همچنین به دلیل بسته‌شدن مرزها، صادرات ایران را به شدت کاهش داد. به خصوص قطع حدود 23 درصد از صادرات غیرنفتی به چین که بیش از 8 میلیارد دلار در سال 98 برآورد شده بود. برای اقتصادی که وابسته به نفتی است که ارزش جهانی خود را از دست داده و از طرفی توان صادرات غیرنفتی خود را نیز در پایین‌ترین سطح ممکن می‌بیند، این آمار‌ها بهت‌برانگیز است. با این حال جمهوری اسلامی، علی‌رغم ناتوانی اقتصاد خصوصی، با چالش جدی کمبود بودجه دولتی نیز مواجه خواهد شد. بودجه‌ای که تا پیش از کرونا امید داشت آن را با فروش یک میلیون بشکه نفت در روز بتواند تامین کند. احتمالا این پدیده با چاپ اسکناس و افزایش تورم همراه خواهد بود و شرایط زندگی را برای مردم ایران سخت‌تر خواهد کرد. در ادامه نگرش‌های اقتصادی، پس از کرونا اقبال به سرمایه‌گذاری در بورس و ارزهای دیجیتال و بعضی بازارهای غیرحضوری دیگر، افزایش خواهد یافت؛ کسب‌وکارهای اینترنتی علی‌رغم افت به دلیل بازگشایی مجدد جامعه، از رشد و اقبال بیشتری نسبت به سال‌های قبل، بهره‌مند خواهند شد. اما نگرانی جدی نسبت به کسب‌وکارهایی است که توان مقابله و ایستادگی در برابر مالیات و بدهی‌های قبلی خود را ندارند. البته همه این نگرش‌ها به شرطی است که جوّ جامعه وارد فاز و اتمسفر هیجانی نشود؛ اتمسفر و حبابی که می‌تواند به سرعت در بازارهای مختلف جریان‌سازی کند و موجب افزایش تورم و کاهش توان مالی مردم شود. بعضی کارشناسان اقتصادی معتقدند که گذشت تورم از 40 درصد با سیر صعودی بیشتری همراه خواهد بود که این نگاه برای عده‌ای از اقتصاددانان کشورمان نگران‌کننده است.
شرایط خاص ایران و تحریم‌های آن شرایط را برای جمهوری اسلامی به شدت سخت‌تر خواهد کرد. از طرفی دیگر در سال پیش‌رو با انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا روبه‌رو هستیم؛ انتخاباتی که با حواشی و دیدگاه‌های مختلفی مواجه است و سرنوشت آن، یکی از مهم‌ترین رویدادهای سیاسی روز برای جمهوری اسلامی است. انتخاب رئیس‌جمهوری آینده آمریکا، ممکن است بعضی از تحلیل‌های رایج را دستخوش تغییراتی بزرگ کند، البته که این موضوع به دلیل اهمیت بالای خود در این یادداشت نمی‌گنجد. سوال مهم همچنان این است که رویکرد ایالات متحده آمریکا نسبت به تحریم‌های جمهوری اسلامی چه خواهد بود؟ البته که تحلیل‌ها و نمودارهای جهانی نشان می‌دهند که جمهوری اسلامی حتی در سال‌هایی که تحت فشار تحریم نبوده است رشد اقتصادی چندانی را کسب نکرده است و چالش اصلی در اداره کشور و نحوه مدیریت کلان آن است. به نظر می‌رسد که اگر قرار بر ادامه وضعیت نابه‌هنجار کرونا و بحران نفتی در جهان باشد، دیری نخواهد پایید که شاهد فروپاشی گسترده اقتصادی بعضی از کشورهای منطقه خاورمیانه و دیگر کشورهای وابسته به نفت باشیم. فروپاشی‌ای که ممکن است حتی منجر به تکرار انقلاب‌های عربی در این کشورها شود. سالی سخت پیش‌روی جمهوری اسلامی و دیگر دُوَل دنیاست؛ سالی که نمی‌توان با سیاستگذاری‌های تکراری برآن چیره شد و باید به دنبال تغییرات اساسی در تصمیم‌گذاری‌های کلان کشور بود. امیدوارم که این ویروس، موجب بیداری بیشتر همه مردم و سیاستمداران دنیا در توجه به سلامت زمین و محیط‌زیست و مدیریت بحران قوی‌تری شود.
* فعال اجتماعی
سایر اخبار این روزنامه
اولین باری که اولین بار نیست!
بازگشت سینما در ایواین به ایران
محمدرضا ستاری
شوخی برجامی آمریکا
«ابتکار» از دلایل و نمودهای پوست‌اندازی جریان‌های اصلی سپهر سیاست ایران گزارش می‌دهد
«ابتکار» نگرانی‌های مطرح شده نسبت به سرنوشت بازار سرمایه را بررسی می‌کند
بازار داغ شایعات علیه بورس
«ابتکار» به بهانه احتمال تغییر تقسیم‌بندی منطقه‌ای تهران، دلایل اهمیت و نتایج آن را بررسی می‌کند
«ابتکار» پیامدهای سیاسی و اقتصادی کرونا در عربستان سعودی را بررسی می‌کند
رویای بر باد رفته شاهزاده
مقصر واقعی ماجرای مدرک منتخب تفرش در انتخابات مجلس یازدهم کیست؟
حاشیه دوباره مدرک تحصیلی سیاسیون
عدم تحقق مطالبات کارگری چه تاثیری بر اقتصاد کشور دارد؟
دغدغه‌های تکراری کارگران در روز کارگر
فرمانده نیروی دریایی سپاه خبر داد
دستور رهبر انقلاب برای مسکونی شدن جزایر خلیج فارس
رئیس‌جمهوری در جلسه هیئت دولت :
پیروزی بر کرونا، پیروزی ملت است نه دولت
ایرانِ فردا، پساکرونا
مقصر واقعی ماجرای مدرک منتخب تفرش در انتخابات مجلس یازدهم کیست؟
حاشیه دوباره مدرک تحصیلی سیاسیون
