روزنامه ابتکار
1399/02/17
به بهانه سالروز تولد اصغر فرهادی، فراز و فرود سینمایش بررسی شد حکایت شیرین سینمای تلخ فرهادی
گروه فرهنگ و هنر – در سینمای ایران معدود کارگردانانی هستند که شهرتی جهانی پیدا کرده‌اند. شاید بعد از عباس کیارستمی، اصغر فرهادی شناخته‌شده‌ترین کارگردان ایرانی در جهان باشد، کسی که دو جایزه اسکار را در کارنامه خود دارد. امروز سینمای فرهادی به سبکی مشخص در سینمای ایران تبدیل شده و برخی کارگردانان راه و روش او برای فیلمسازی را الگوی خود قرار داده‌اند. اما این دنباله‌روی‌ها تا چه حد توانسته‌اند موفق باشند؟اصغر فرهادی در سال ۱۳۵۱ در خمینی‌شهر اصفهان به دنیا آمد. او از ۱۳ سالگی به سینما، تئاتر و نویسندگی علاقه‌مند شد و در همان دوران مدرسه، دوره‌هایی در انجمن سینمای جوان ایران گذراند. بعداز دبیرستان در کنکور هنر شرکت کرد و در رشته تئاتر دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران پذیرفته شد و فوق‌لیسانس خود را از دانشگاه تربیت‌مدرس تهران دریافت کرد. او در طول تحصیل، برای هم‌دانشگاهی‌ها و رادیو و تلویزیون نمایشنامه می‌نوشت. فرهادی از سال ۱۳۶۵ فعالیت سینمایی‌اش را شروع کرد، او کارنامه درخشانی از ساخته‌هایش در کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی دارد.
اما هیچ‌کس نمی‌تواند ره صدساله را یک شبه طی کند. فرهادی هم از این قاعده مستثنی نبوده است. نخستین کارهای او برای انجمن سینمای جوان اصفهان ساخته شد. فرهادی اولین فیلم تاثیرگذار بر زندگی‌اش را «دوچرخه‌دزدها» اثر «ویتوریو دسیکا» فیلمساز مشهور ایتالیایی می‌داند. خودش می‌گوید آثار «دسیکا»، «فدریکو فلینی»، «اینگمار برگمان»، «میکل‌آنجلو آنتونیونی»، «بیلی وایلدر» و «کریشتوف کیشلوفسکی» در نگاه او به هنر بیشترین تاثیر را داشته‌اند.
فرهادی با وجود این‌که پیش‌تر به صورت آماتور کار سینمایی می‌کرد، ولی اولین بار با نوشتن فیلمنامه «ارتفاع پست» به کارگردانی «ابراهیم حاتمی‌کیا» به طور حرفه‌ای در میان اهالی سینما شناخته شد. او یک سال بعد اولین فیلم بلند و رسمی خود، «رقص در غبار» را نوشت و کارگردانی کرد. فرهادی به کمک «علیرضا بذرافشان»، «رقص در غبار» را ساخت. این فیلم بسیار شبیه کارهای تلویزیونی فرهادی از جمله «داستان یک شهر» است. رقص در غبار تلفیقی از احساسات‌گرایی، نگاهی ابتدایی به جامعه و روابط اجتماعی آدم‌ها است. اولین اثر اصغر فرهادی نظر مثبت افکار عمومی و منتقدان را جلب کرد و جایزه بهترین کارگردانی جشنواره فیلم «آسیا پاسیفیک» و تندیس زرین بهترین فیلمنامه را از جشن خانه سینما برایش به ارمغان آورد.
فرهادی، دومین فیلم بلند خود «شهرِ زیبا» را در سال ۱۳۸۲ ساخت. این فیلم که داستانش را از دل جامعه وام گرفته و درونمایه عاشقانه را در لابه‌لای ناملایمات اجتماعی در هم آمیخته است، روایتگر آخرین روزهای زندگی فردی به نام اکبر است که به اتهام قتل در انتظار چوبه دار در کانون اصلاح و تربیت شهر زیبا به سر می‌برد. این فیلم بعد از رقص در غبار، دومین همکاری اصغر فرهادی با «فرامرز قریبیان» و شروع همکاری دوام‌دار او با «ترانه علی‌دوستی» است. «شهرِ زیبا» جایزه بهترین فیلم جشنواره‌های بین‌المللی فیلم ورشو، هند و «چهره‌های عشق» مسکو را از آن خود کرد.
او دو سال بعد، در ۱۳۸۴ با فیلم «چهارشنبه‌سوری» به سینماها بازگشت. فیلمنامه چهارشنبه‌سوری با همکاری «مانی حقیقی» نوشته شد و خودِ او در کنار فرهادی در تولید و اکران مشارکت داشت. این فیلم جوایز و نامزدی‌های متعددی را کسب کرد که از بین آن‌ها می‌توان به سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بیست و چهارمین جشنواره فیلم فجر، هوگوی طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو و نامزدی یوزپلنگ طلایی جشنواره فیلم لوکارنو اشاره کرد. چهارشنبه‌سوری که به جز ایران در سینماهای اروپا و آمریکا هم اکران شد، یکی از آثار جدی در کارنامه فیلمسازی فرهادی است تا جایی که مجله اسلَنت آن را یکی از بهترین فیلم‌های اکران‌شده سال ۲۰۰۶ دانست.
فرهادی بعد از چهارشنبه‌سوری تا دو سال فیلمی نساخت. در ۱۳۸۶ برای مانی حقیقی، فیلمنامه «کنعان» را نوشت. او در سال ۱۳۸۷ باز هم به عنوان فیلم‌نامه‌نویس وارد صحنه شد و «دایره زنگی» را برای او نوشت. «دایره زنگی» برخلاف فیلم‌نامه‌های قبلی فرهادی، پوسته طنز دارد اما این تغییر رویکرد هم نتوانسته زیرلایه‌های اجتماعی و واقع‌گرایانه‌‌اش را کم‌رنگ کند. این فیلم هم، در گیشه خوب فروخت و نقدهای خوبی دریافت کرد.
فرهادی در هفتمین تجربه سینمایی خود با «مسعود کیمیایی» همکاری کرد و در سال ۱۳۸۷ در نوشتن فیلمنامه «محاکمه در خیابان» با او همکاری داشت.
فرهادی در سال پرکار ۸۷ دوباره و برای چهارمین بار در مقام کارگردان، توجه سینمای ایران را به خود جلب کرد. او «درباره اِلی» را نوشت و خودش کارگردانی و تهیه‌کنندگی آن را به عهده گرفت. موج سوم سینمای ایران با این فیلم واقع‌گرا آغاز شد.
«درباره الی» علاوه بر استقبال در جشنواره‌های داخلی و کسب جایزه‌هایی از جمله جایزه ویژه تماشاگران جشنواره فیلم فجر و تندیس بهترین کارگردانی جشن خانه سینما، در جشنواره‌های خارجی نیز درخشید و خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی جشنواره بین‌المللی فیلم برلین و جایزه بهترین فیلم داستانی جشنواره فیلم ترایبکا را کسب کرد. «دیتر کسلیک» مدیر جشنواره فیلم برلین این فیلم را نشانه‌ای از آغاز موجی نو در سینمای ایران دانست و «رابرت دنیرو» در حاشیه جشنواره ترایبکا در مورد این فیلم گفت: «جهان‌شمولی شخصیت‌ها و مضامین در کنار کارگردانی که این داستان را مسحورکننده ساخته، موجب شده تا درباره الی مرزهای جهانی را فرو بریزد و درک ما از دنیای مشترک‌مان را تعمیق ببخشد». این فیلم به انتخاب منتقدین «ایندیوایر» به عنوان یکی از ده فیلم برتر غیرانگلیسی‌زبان سال ۲۰۱۵ انتخاب شد. بعد از ساخت این فیلم، تعداد زیادی فیلم با الگوی روایی و دغدغه‌های مشابهی در سینمای ایران تولید شدند.
اما مطرح‌ترین اثر فرهادی، «جداییِ نادر از سیمین» است. این فیلم او را به عنوان یک چهره بین‌المللی مطرح کرد تا جایی که در نظرسنجی مجله تایم، در میان ۱۰۰ شخصیت برتر تاثیرگذار در سال ۲۰۱۲ رتبه چهارم را کسب کرد و در نهایت از سوی این مجله به عنوان یکی از ۱۰۰ چهره تاثیرگذار سال ۲۰۱۲ معرفی شد. «جدایی نادر از سیمین» توانست به عنوان اولین فیلم ایرانی جایزه اسکار را برای فرهادی به ارمغان بیاورد. این ملودرام اجتماعی بیش از ۵۲ جایزه جهانی را از آن خود کرد، جوایز معتبر بین‌المللی همچون جایزه گلدن‌گلوب بهترین فیلم غیرانگلیسی، جایزه هیئت داوران و جایزه خرس طلایی از جشنواره فیلم برلین و جایزه ایندیپندنت اسپیریت بهترین فیلم خارجی و...
فرهادی بعد از این فیلم، اولین اثر غیرفارسی خود را با نام «گذشته» در فرانسه ساخت. این فیلم توانست نخل طلای بهترین بازیگر زن و جایزه کلیسای جهانی کن را از آن خود کرد.
اما بعد از «گذشته»، فرهادی دوباره به ایران بازگشت و «فروشنده» را ساخت. او در جشنواره فیلم کن، جایزه بهترین فیلمنامه و شهاب حسینی هم برنده جایزه بهترین بازیگر مرد شد. این فیلم با واکنش و استقبال بسیار خوب مخاطبان مواجه شد. «فروشنده» دومین جایزه اسکار را برای فرهادی به همراه داشت.
«همه می‌دانند» هشتمین فیلم بلند فرهادی است که به زبان اسپانیایی ساخته شده و بازیگرانی همچون خاویر باردم و پنه‌لوپه کروز در آن ایفای نقش می‌کنند. این به عنوان فیلم افتتاحیه هفتاد و یکمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم کن برگزیده شد.
طبیعی است که سبک فرهادی با چنین کارنامه درخشانی مقلدان بسیاری پیدا کند. بیان مضامین اخلاقی با شیوه‌های تعلیق، غافلگیری، گره‌گشایی و خلق معما در روایت و ساختار قصه، پایانی باز، دوربین روی دست و جنس دکوپاژ از جمله عناصر سبک فرهادی است. اما مقلدان او هرگز نتوانستند موفقیت‌های او را تکرار کنند، فیلم‌هایی مانند «سعادت‌آباد»، «هفت دقیقه تا پاییز»، «برف روی کاج‌ها»، «ملبورن»، «یک روز طولانی» و...
قرار است فرهادی برای ساخت آخرین فیلم خود با نام «قهرمان» دوباره به ایران بازگردد. برخی منتقدان روند فیلمسازی فرهادی پس از «جدایی نادر از سیمین» را روندی رو به افول دانسته‌اند، حالا باید منتظر ماند و دید آیا «قهرمان» می‌تواند بار دیگر نظر منتقدان را جلب کند و جوایزی مانند اسکار یا کن را برای او به ارمغان بیاورد.
سایر اخبار این روزنامه
به بهانه سالروز تولد اصغر فرهادی، فراز و فرود سینمایش بررسی شد
حکایت شیرین سینمای تلخ فرهادی
جلال خوش‌چهره
مقاومت در برابر تسلیمخواهی
مجرمان با تقلید صدای وزیر ارتباطات، رشیدپور و ضیاء کلاه مردم را برمی‌دارند
کلاهبرداری‌های تلفنی بیشترین جرایم سایبری در دوران قرنطینه کرونا
«ابتکار» وضعیت بازار خودرو در سال جاری را بررسی کرد
باتلاق قیمت گذاری خودرو
رویترز به نقل از منابع آگاه از هشدار مقام‌های اطلاعاتی چین به رئیس‌جمهوری این کشور خبر داد
«ابتکار» از دلایل و زمینه‌های بروز برخی رفتارهای سیاسی در کشور گزارش می‌دهد
نمایش سیاسی در قاب «مستقلین»
ترس از کرونا مراکز درمانی را با چالش‌های جدیدی روبه‌رو خواهد کرد
رقص بیماری‌ها پشت دیوار کرونا
رئیس‌جمهوری در مراسم بزرگداشت مقام معلم:
امیدواریم به زودی در مناطق سفید مدارس را بازگشایی کنیم
علی مطهری نماینده مردم تهران:
مجلس یازدهم مطیع نخواهد بود
توضیحات مدیرکل انتخابات وزارت کشور درباره فرایند بررسی مدرک تحصیلی داوطلبان انتخابات مجلس
مدیرکل زندان‌های استان تهران:
گلریزان ماه رمضان ۹۹ در فضای مجازی برگزار میشود
ایران در حل بحران کرونا با افغانستان شریک است
