روزنامه ابتکار
1399/02/31
چرا با وجود برخوردهای چندباره، همچنان معضل کتاب‌های قاچاق باقی است؟ دور باطل برخورد با بساطی‌های کتاب
فاطمه امینالرعایاتقریبا بساطی‌های کتاب در خیابان انقلاب و آزادی به بخشی از تصویر ما از این خیابان‌ها تبدیل شده‌اند، به این مفهوم که امکان ندارد به خیابان انقلاب و راسته کتابفروشیها فکر کنیم و قابی با حضور کسانی که بساط کتاب‌هایشان را روی زمین پهن کرده‌اند، در ذهن‌مان شکل نگیرد. بارها و بارها، مسئولان امر تلاش کردند تا بساطی‌های کتاب را از خیابان‌های شهر جمع کنند اما هر بار پس از برخورد با این افراد، پس از مدتی دوباره شاهد فعالیت آنان بوده‌ایم. حال این پرسش مطرح میشود که چه دلایلی باعث عدم موفقیت در جمع‌آوری بساط‌گستران کتاب شده است.
روز گذشته اتحادیه ناشران و کتابفروشان در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که کارگروه صیانت از حقوق ناشران، مولفان و مترجمان اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با دستور مقام قضایی و همکاری پلیس امنیت و وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی از روز گذشته اقدام به جمع‌آوری بساط‌گستران غیرقانونی کتاب و کتاب غیرقانونی کرده است. تا به حال بارها و بارها با بساط‌گستران غیرقانونی کتاب یا همان بساطی‌های کتاب برخورد شده اما تنها با گذشت چند روز دوباره همان آش و همان کاسه. اما چرا همچنان بساطی‌های کتاب مشتریان خودشان را دارند؟
قیمت پایین عامل اصلی ترغیب برای خرید از دستفروشان
از چند شهروند درباره علت خریدشان از دستفروشان پرسیدیم. امیر که فارغ‌التحصیل یکی از رشته‌های مهندسی است، دراین‌باره می‌گوید: گرچه از دستفروشان هم کتاب خریده‌ام اما اصراری بر آن ندارم. معمولا کتاب‌هایی که در کتابفروشیها پیدا نمی‌شود را از دستفروشان می‌خرم. البته قیمت پایین کتاب‌هایشان هم گاهی وسوسه‌برانگیز است.
همچنین احد که در یک فروشگاه مواد غذایی مشغول به کار است و به بازیگری علاقه دارد، می‌گوید از خریدش از دستفروشان راضی بوده است چون قیمت‌شان مناسب‌تر از کتابفروشیها است. او اطلاعی از قاچاق بودن این کتاب‌ها نداشت.
سحر، یک بهیار است. او هم از دستفروشان کتاب تهیه می‌کند. او می‌گوید خرید از دستفروشان راحت‌تر است چون کافی است لیست کتاب‌هایی که می‌خواهند را به آنها بدهد تا تمام‌شان را برایش پیدا کند. سحر همچنین می‌گوید که کتاب‌هایی که مجوز هم ندارند، به راحتی می‌تواند از این افراد تهیه کند.
سارا، تولیدکننده محتوا در یک سایت است. او می‌گوید کتاب پیدا کردن در بساط کتابفروشان کنار خیابان راحت‌تر از خرید از کتابفروشیها است، قیمت نیز به صرفه‌تر است.
فرهنگسازی، کلید حل ماجرا
در ادامه از محمود آموزگار، نایب رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان درباره علت عدم موفقیت طرح برخورد با بساط‌گستران غیرقانونی کتاب‌ها پرسیدیم. او به «ابتکار» می‌گوید: به نظر من فعالیت بساطی‌های کتاب برای فروش کتاب‌های دست دوم یا قدیمی طبیعی است. اما نکته این است که آیا در میان کتاب‌های این بساطی‌ها کتاب‌های قاچاق و کتاب‌هایی که به نوعی تکثیر غیرقانونی آثار مجوزدار موجود در کتابفروشیها وجود دارد، پیدا میشود یا نه. کتابی که به زحمت توسط ناشران تولید میشود و هزینه بسیاری هم برای آن شده، توسط این افراد به راحتی کپی میشود و به فروش می‌رسد. کتابفروش به جز هزینه‌هایی مثل کاغذ، چاپخانه و از این دست، برای موضوعاتی مثل حق مولف یا مترجم، ویراستار، صفحه‌بند و... نیز متحمل پرداخت مبالغی میشود. حالا کسانی که این کتاب‌ها را غیرقانونی چاپ و تکثیر می‌کنند این هزینه‌ها را ندارند و بنابراین قیمت کتابی که در بساط‌شان وجود دارد با قیمت پشت جلد تفاوت خواهد داشت تا خریدار را ترغیب کند تا از آنها خرید کند.
او نقش فرهنگسازی را در برهم زدن عرضه و تقاضا در جلوگیری از تکثیر قاچاق کتاب بسیار پررنگ می‌داند. آموزگار می‌گوید: صرف اینکه ما با قاچاق کتاب، دستفروشان و کسانی که این کتاب‌های را تولید و توزیع می‌کنند، برخورد کنیم، باید کار فرهنگی را هم مدنظر قرار دهیم و به خوانندگان کتاب بگوییم که یک کتاب حاصل عرق‌ریزان روح چندین نفر اعم از نویسنده، مترجم، صفحه‌بند، ویراستار و... است. مجموعه کسانی که از بنیه‌های فکری خود استفاده می‌کنند تا اثری برای مخاطب قابل عرضه شود، در این میان حقوقی دارند و وقتی که خریداران با خرید از دستفروشان صرفه‌جویی می‌کنند، به عبارتی دست کردن در کاسه حقوق این افراد است. بنابراین ضروری است که همواره به فرهنگسازی در این زمینه بپردازیم. صدا و سیما هم می‌توانست در این بخش کمک کند که متاسفانه چندان پررنگ نبوده است. ما باید از سطح به عمق برویم. هر وقت دیدیم که کتابی تخفیفی عجیب دارد، حتما بدانیم که این کتاب کپی شده و بخشی که حاصل کسانی که در صف مقدم تولید کتاب هستند پایمال شده است. این تخفیف‌های عجیب سوءاستفاده از حقوق افرادی است که در اصل این کتاب‌ها را تولید کرده‌اند.
دولت در اقتصاد نشر دخالت نکند
یکی از دلایلی که مردم همچنان به خرید از دستفروشان کتاب روی خوش نشان می‌دهند، قیمت پایین کتاب‌ها است. طبیعی است که در شرایط اقتصادی کنونی قیمت کتاب کمی برای سبد کالای خانواده‌ها بالا باشد اما آیا راهی وجود دارد تا ناشران قیمت کتاب‌ها را کاهش دهند تا مردم کمتر به سمت دستفروشان بروند؟ آیا کمک‌ها و تسهیلات دولتی ممکن است در این بخش راهگشا باشد؟ آموزگار می‌گوید: بالا بودن قیمت کتاب البته دلیل قانع‌کننده‌ای برای خرید از دستفروشان نیست. ما تمام مشکلات‌مان از همین تسهیلات دولتی و یارانه‌ها نشات می‌گیرد. همین تسهیلات باعث میشود که عده زیادی تصور کنند نشر کسب و کار خوبی است و در آن رانت وجود دارد. من با چنین روندی موافق نیستم. به نظر من دولت نباید در اقتصاد نشر دخالت کند. به نظر من باید تولیدکنندگان، عرضه‌کنندگان و مخاطبان کتاب درخصوص محتوا و مسائل مالی به تناسب برسند. کسی نباید در این ماجرا دخالت کند. شاید حق‌التالیف زیر 10 درصد هم دیده شود اما در مواردی هم می‌بینیم که نویسندگان مشهور حداقل 20 درصد حق‌التالیف دریافت می‌کنند چون خریدار این اثر را می‌خرد. یعنی اسم پدیدآورنده عاملی است برای ترغیب مخاطب که کتاب را تهیه کند. بنابراین من فکر می‌کنم هرچه دخالت دولت کمتر شود، صنعت نشر حال بهتری پیدا می‌کند.
البته دلایل دیگری از جمله ممیزی‌های بی‌قاعده هم موجب می‌شوند تا خریداران به سمت بساط‌گستران غیرقانونی بروند که مستلزم تجدید نظر وزارت ارشاد در سختگیری‌های صدور مجوز برای کتاب‌ها است.
گرچه تکثیر غیرقانونی کتاب، ضربه سنگینی بر حوزه نشر وارد می‌کند اما بدون شک برخوردهای اینچنینی مثل جمع‌آوری هرگز چاره‌ای طولانی مدت برای رفع این مشکل نخواهد بود. شاید بهتر باشد، با نگاهی عمیق‌تر دلایل وجود تقاضا در این بخش را از بین ببریم تا عرضه هم وجود نداشته باشد.
سایر اخبار این روزنامه
چرا با وجود برخوردهای چندباره، همچنان معضل کتاب‌های قاچاق باقی است؟
دور باطل برخورد با بساطی‌های کتاب
محمدرضا ستاری
معمای تشکیل دولت در عراق
«ابتکار» اظهارات حسن روحانی درباره حرکت فضای سیاسی کشور به حضور پررنگ‌تر احزاب بررسی می‌کند
بحران شیوع کووید19 لزوم تغییر در سیاست‌های اقتصادی کشور را یادآور شد
تلنگر کرونا بر اقتصاد دولتی
کشور تا سال 1420 با 20 درصد سالمند روبه‌رو خواهد شد
خداحافظی ایران با «پنجره جمعیتی»
ترامپ و پمپئو درگیر پرونده جنجالی اخراج بازرس کل وزارت خارجه
پای سعودی‌ها در میان است
استقلال - فولاد اولین بازی بعد از کرونا
29 خرداد، فوتبال در ایران رسما آغاز میشود
سخنگوی قوه قضائیه از صدور احکام چند پرونده فساد اقتصادی خبر داد
سلطان و ملکه خودرو در مسیر سلطان سکه!
رئیس‌جمهوری در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت:
کالاهای اساسی، دارو و مواد اولیه، اولویت اختصاص ارز قرار گیرد
ضرب‌الاجل ۳۰ روزه ترامپ به سازمان جهانی بهداشت
از چین استقلال دارید یا نه؟
