روزنامه ابتکار
1399/03/17
آیا مبادله زندانیان می‌تواند زمینه‌ساز گفت‌وگوی ایران و آمریکا شود؟ توافق در افق تبادل زندانی
محمدرضا ستاریدور جدید مبادله زندانیان میان تهران و واشنگتن طی روزهای گذشته با آزادی سیروس عسکری و مجید طاهری از آمریکا و مایکل وایت از ایران کلید خورد. در همین راستا هفته گذشته سیروس عسکری استاد دانشگاه شریف که به اتهام دور زدن تحریم‌های ایران در آمریکا زندانی بود به تهران بازگردانده شد و بلافاصله با آزادی مایکل وایت کهنه‌سرباز آمریکایی از سوی ایران، مجید طاهری نیز از زندان‌های آمریکا آزاد شد.
این اتفاق در حالی صورت گرفت که چند هفته قبل علی ربیعی سخنگوی دولت ایران در سخنانی تامل‌برانگیز تصریح کرده بود: ما از مدت‌ها پیش آمادگی خود را برای تبادل زندانیان اعلام کرده‌ایم و در این راستا محمدجواد ظریف نیز قبلاً این موضوع را بدون هیچ پیش‌شرطی مطرح کرده است. با این حال فعلاً واشنگتن از پاسخ دادن به این پیشنهاد خودداری کرده، هرچند که دولت این کشور از آمادگی ما اطلاع دارد و در این خصوص نیازی به میانجی‌گری نخواهد بود. با این حال در صورت موافقت طرف مقابل دفتر حفاظت از منافع ایران می‌تواند جزئیات این مسئله را برای دولت آمریکا اعلام کند.
تشکر ترامپ از ایران
تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا که مسبوق به سابقه بوده در حالی طی روزهای گذشته صورت گرفته که با تشدید فشارهای حداکثری آمریکا، میزان تنش‌ها میان دو کشور به صورت بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کرده است. در این میان علاوه بر اینکه ترور سردار قاسم سلیمانی توسط آمریکایی‌ها خطر رویارویی مستقیم میان دو کشور را بسیار افزایش داده بود، تلاش‌های آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران و نیز اعزام چهار ناو جنگی برای ممانعت از ارسال سوخت توسط ایران به ونزوئلا نیز از جمله عوامل تنش‌زا در میان دو کشور طی هفته‌های اخیر بوده است. با این حال در چنین شرایطی عسکری و طاهری با رایزنی‌های صورت‌گرفته از زندان‌های آمریکا آزاد شده و مایکل وایت نیز ضمن آزادی به سمت آمریکا حرکت کرد؛ موضوعی که با استقبال مقامات ایالات متحده همراه شد و در این رابطه دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا روز گذشته در پیامی توئیتری عنوان کرد: خیلی خوب است که مایکل به خانه‌اش بازگشته است. وی تازه رسیده است. بسیار هیجان‌زده هستم. از ایران متشکرم. تا پس از انتخابات آمریکا برای انعقاد توافقی بزرگ صبر نکنید. شما الان می‌توانید به توافقی بهتر دست یابید! ترامپ همچنین در ادامه توئیت خود مدعی شد: از زمانی که من سر کار آمده‌ام، بیش از ۴۰ گروگان و زندانی آمریکایی را به خانه آورده‌ایم. ممنونم ایران! این نشان داد که توافق ممکن است. از سوی دیگر مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا نیز این اقدام را سازنده توصیف و از دولت سوئیس برای تسهیل آزادی زندانیان تشکر کرد.
تایید گفت‌وگوی ظریف با ریچاردسون
هرچند با وجود افزایش فشارهای آمریکا علیه ایران در آذرماه سال گذشته نیز مسعود سلیمانی پژوهشگر ایرانی زندانی در آمریکا با ژیو وانگ که به جرم جاسوسی در حال گذراندن محکومیت خود در ایران بود مبادله شد و در آن زمان کاخ سفید تلاش‌های زیادی را به عمل آورد تا چنین موضوعی را یک دستاورد مهم برای دولت ترامپ القاء کند، اما نشریه نیویورکر در همان زمان در مطلبی خاطرنشان کرده بود که کاخ سفید داستان این مبادله را به نفع خود تحریف می‌کند، در صورتی که نقش کانال‌های غیررسمی در تبادل این زندانیان از یک سو بسیار برجسته بوده و از سوی دیگر برکناری جان بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی ترامپ و روی کار آمدن رابرت اوبرایان به جای وی که زمانی نماینده آمریکا در امور اتباع زندانی این کشور در خارج بود، راه را برای تبادل این دو زندانی هموار ساخت.
با این حال روزنامه نیویورک‌تایمز آمریکا روز پنجشنبه به نقل از وزارت خارجه سوئیس گزارش داد که این کشور نقش خود در ژست بشردوستانه که منجر به آزادی مایکل وایت و مجید طاهری شده را تایید می‌کند و آماده است تا تبادلات بیشتر میان دو کشور را تسهیل کند.
در همین راستا روز گذشته محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در پیامی توئیتری تصریح کرد: خوشحالم که مجید طاهری و مایکل وایت به زودی به خانواده‌های خود می‌پیوندند. خوشبختانه پروفسور سیروس عسکری روز چهارشنبه به جمع خانواده خود بازگشت. این اتفاق می‌تواند برای همه زندانیان اتفاق افتد. نباید (فقط برخی از آنها) دستچین شوند. گروگان‌های ایرانی که در دست ایالات متحده و یا به نیابت از ایالات متحده اسیر شده‌اند باید به خانه خود بازگردند.
از سوی دیگر سیدعباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه نیز با تاکید بر اینکه ایران به تلاش‌های انسان‌دوستانه که منجر به آزادی گروگان‌های ایرانی در آمریکا و خارج از آن شود همواره پاسخ مثبت داده، رایزنی میان ظریف و بیل ریچاردسون فرماندار پیشین آمریکا در مورد تبادل زندانیان را مورد تائید قرار داده و گفت: دیدار ریچاردسون با ظریف و مجید تخت‌روانچی مربوط به ماه‌ها قبل بوده است. همچنین محسن بهاروند مدیرکل آمریکای وزارت خارجه در آذرماه سال قبل و همزمان با آزادی مسعود سلیمانی از آمریکا طی مصاحبه‌ای با ایرنا گفته بود: ظریف در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در مصاحبه‌ای موضوع مبادله زندایان را مطرح کرده بود. در این رابطه بود که برخی افراد مانند ریچاردسون صحبت‌هایی با ظریف داشتند، ولی ما صحبت مستقیم با دولت آمریکا نداشتیم. ریچاردسون هم ماموریت دقیقی نداشت که در این مورد با ظریف صحبت کند. آقای ظریف موقعی که به نیویورک سفر می‌کنند به طور طبیعی صحبت‌هایی با سناتورها و افرادی که بازنشسته هستند، دارند. ایشان سعی می‌کنند مواضع ایران را برای افراد موثر در رسانه‌ها و فضای سیاسی توضیح دهند. صحبت‌هایی که ریچاردسون، سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل کردند در همین حد بود. چون ایشان سفیر سابق در سازمان ملل بودند و الان بازنشسته هستند، صحبت‌هایی کرده بودند ولی صحبت‌های ریچاردسون ما را هیچ وقت به جلو نبرد.
آیا تبادل زندانیان مقدمه‌ای برای مذاکره است؟
تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا در اوج تنش‌ها میان دو کشور از منظر برخی از کارشناسان به عنوان مقدمه‌ای برای آغاز تنش‌زدایی عنوان شده و برخی طی روزهای گذشته با استناد به توئیت دونالد ترامپ مبنی بر تشکر از ایران و ممکن بودن توافق، این مسئله را در کلیدخوردن گفت‌وگو میان دو کشور موثر دانسته‌اند؛ اما در سوی مقابل تحلیل‌گران معتقدند هرچند تبادل زندانیان که دارای سابقه میان دو کشور بوده می‌تواند تا حدودی از تشدید تنش‌ها جلوگیری کند، اما لزوماً با توجه به تحولات جاری منجر به مذاکره و توافق نخواهد شد. ایران و آمریکا در طول سال‌های گذشته نیز نشان داده‌اند که علی‌رغم تمامی اختلافات و تنش‌ها در برخی مواقع همکاری‌هایی نیز با یکدیگر داشته‌اند که اوج این مسئله به موضوع جنگ عراق و افغانستان و نیز اوایل ظهور داعش بازمی‌گردد. با این حال تمامی این موارد نتوانسته در استراتژی‌های کلان دو کشور مبنی بر واگرایی اصولی در سیاست خارجی تغییراتی جدی ایجاد کند.
همانطور که مقامات ایرانی بارها تصریح کرده‌اند، با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های ثانویه این کشور علیه ایران هر گونه گفت‌وگو با واشنگتن به تایید فشارهای حداکثری آمریکایی‌ها برداشت خواهد شد. به همین دلیل تهران بارها اعلام کرده که در چارچوب برجام و بازگشت مجدد آمریکا به تعهدات برجامی است که میشود در قالب 1+5 گفت‌وگوها از سر گرفته شود. همچنین برخی دیگر از ناظران بر این عقیده هستند که با وجود مشکلات ایجادشده برای دونالد ترامپ در اثر شیوع کرونا و نیز واگرایی‌هایی که در روابط دو کشور پس از روی کار آمدن دولت ترامپ وجود داشته، نفس گفت‌وگوها برای گرفتن عکس یادگاری به مدل کره‌شمالی به هیچ عنوان در دستور کار ایران قرار ندارد و شرط مذاکرات برداشته شدن کامل تحریم‌ها خواهد بود.
در مقابل ایالات متحده نیز از دو سال قبل به این سو برای ایران دوازده شرط تعیین کرده است که به گفته اغلب کارشناسان حتی یکی از آنها نیز از سوی مقامات ایرانی قابل اجرا نخواهد بود. هرچند بعدها ترامپ بارها عنوان کرده که حاضر است بدون هیچ پیش‌شرطی با ایران بر سر میز مذاکره بنشیند، اما ناظران معتقدند عدم پیش‌شرط مطرح شده از سوی کاخ سفید تنها برای کلیدخوردن گفت‌وگوها بوده و در حین مذاکرات ایالات متحده تلاش خواهد کرد تا موارد دلخواه دوازده‌گانه خود را به طرف مقابل تحمیل کند.
از سوی دیگر دونالد ترامپ در حالی عنوان کرده که ایران نشان داده که با آزادی زندانی‌ها توافق ممکن که کوتاه آمدن کاخ سفید از سیاست فشار حداکثری علیه ایران در ماه‌های منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا یک ضربه دیگر به وجهه و سیاست‌های دولت فعلی آمریکا خواهد بود. ترامپ هم‌اینک علاوه بر اینکه تمامی دستاوردهای اقتصادی خود را بر اثر بحران کرونا از دست داده و از سوی دموکرات‌های کنگره تحت شدیدترین انتقادها قرار دارد، با مرگ جورج فلوید توسط پلیس این کشور با یک بحران داخلی دیگر نیز درگیر شده است. هم اکنون ده‌ها شهر آمریکا روزهاست که درگیر تظاهرات مخالفان و صحنه درگیری مردم با نیروهای امنیتی این کشور است و مخالفت پنتاگون با گسیل ارتش برای مهار آشوب‌ها نیز سبب نوعی دو دستگی در داخل دولت ترامپ شده است. به همین دلیل است که به گفته ناظران نه تنها از سوی ایران که موضعی مشخص در برابر مذاکره با آمریکا دارد؛ بلکه در داخل آمریکا نیز دولت ترامپ هر چند مایل به آغاز گفت‌وگوها با ایران برای تبلیغات رسانه‌ای است؛ اما آمادگی لازم در جهت انجام گفت‌وگوهایی که منجر به لغو تحریم‌ها و نتایج زودبازده داشته باشد را ندارد.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» پیامدهای فروش فوری خودرو از طریق قرعه‌کشی و تاثیر آن بر بازار را بررسی کرد
محمدعلی وکیلی
شورش علیه نظم موجود
آیا مجسمه‌سازی شهری می‌تواند نمادی از هویت شهرها باشد؟
از «فردوسی» تا «کوهنورد ایرانی»
آیا مبادله زندانیان می‌تواند زمینه‌ساز گفت‌وگوی ایران و آمریکا شود؟
توافق در افق تبادل زندانی
آیا مجلس یازدهم می‌تواند راه حلی برای پیری جمعیت ایران پیدا کند؟
از وزارت جوانان تا وزارت خانواده
رئیس‌جمهور اقتصاددان چه اندازه می‌تواند در عبور کشور از مشکلات موثر باشد؟
تخصص؛ ریاست جمهوری!
تعدد حوادث حریق در روزهای گذشته باعث بروز ابهاماتی درباره چرایی آنها شده است
معمای آتش‌سوزی‌های زنجیره‌ای
رهبر انقلاب اسلامی به مناسبت سالگرد ارتحال امام خمینی(ره):
انقلاب نباید دچار ارتجاع شود
رئیس‌جمهوری درگفت‌وگو با رئیس کل بانک مرکزی:
رفع انسداد منابع ارزی در بانک‌های خارجی با جدیت پیگیری شود
