روزنامه خراسان

مجوز عجیب عمیق تر شدن چاه های آب خراسان رضوی

مسعود حمیدی/ اگرچه آب منطقه‌ای استان از  کاهش 463 میلیون مترمکعبی برداشت آب از منابع زیرزمینی خبر می‌دهد اما هیدروگرافی آبخوان‌های استان در سال98 و حتی کارشناسان این میزان صرفه‌جویی را تایید نمی‌کنند و میزان کسری مخازن آبی استان همچنان معماست.به گزارش «خراسان رضوی»، 34 دشت از 37 دشت استان خراسان رضوی در وضعیت بحرانی قرار دارد و بر اساس گزارش شرکت آب منطقه‌ای در سال 97 این استان با کسری 1081 میلیون مترمکعبی مخازن روبه رو بوده است( 20درصد کل کسری مخازن آبی کشور) و هیدروگرافی آبخوان‌های استان با شیب تند، تراز مطلق آب زیرزمینی را نشان می‌دهد. بنا بر اذعان آمارهای هواشناسی و آب منطقه‌ای، بارندگی‌های سال‌های 97 و 98 باعث شد میزان ذخایر سدهای استان به بیش از 1100 میلیون مترمکعب برسد(تقریباً دو برابر سال96). اما این ترسالی دوساله چه تأثیری بر ذخایر زیرزمینی آب استان گذاشته است؟  مدیرعامل آب منطقه‌ای استان، اول تیر امسال، در یک نشست خبری اعلام کرد "با اقدامات انجام‌شده سال گذشته ۴۶۳ میلیون مترمکعب آب کمتر از منابع زیرزمینی در خراسان رضوی برداشت‌شده است که ۴۰۱ میلیون مترمکعب از آن‌ها را کشاورزان کمتر برداشته‌اند و ۶۲ میلیون متر هم از طریق انسداد بیش از دو هزار چاه آب صورت گرفته است"( ایرنا). کاهش 463 میلیون مترمکعبی برداشت آب از منابع زیرزمینی استان در سال 98 طی یک سال یعنی یک اتفاق بزرگ آبی در استان خراسان رضوی و درنتیجه آن باید هیدروگرافی آبخوان‌های استان با شیب تند مثبت شده و افت آب دشت‌های استان از روند نزولی شدید روند صعودی مثبت گرفته باشد.
منبع گزارش سالانه آب منطقه‌ای استان
اما آیا واقعاً کسری مخازن استان به نصف بهبود یافته است؟ آیا کشاورزان استان سال گذشته 400 میلیون مترمکعب کمتر آب برداشت کرده‌اند؟ مدیر عامل جمعیت ناجیان آب در واکنش به آمار آب منطقه‌ای درباره کاهش 463 میلیون مترمکعبی برداشت آب از منابع زیرزمینی در سال 98 به خراسان رضوی می‌گوید: اظهارات مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بر این اساس است که برخی کشاورزان حدود 700 میلیون مترمکعب، مازاد بر« پروانه اولیه» که بعضاً 30 سال پیش صادر شده است، آب از چاه‌ها برداشت می‌کنند و ظاهراً آب منطقه‌ای هم که روی چاه‌ها کنتور هوشمند نصب‌ کرده است به‌ رغم این که سال‌های گذشته بابت مازاد برداشت کشاورزان را «جریمه» می‌کردندآن ها را متقاعد کردند که مازاد بر پروانه اولیه از چاه‌ها برداشت نکنند که این مهم به لطف بارندگی‌های دو سال اخیر است،اما معنی و مفهوم این اعداد این نیست که اتفاقی در دشت‌های استان رخ ‌داده است و دبیرخانه «همیاران آب» استان در حال راستی آزمایی اعداد و ارقام اعلام‌ شده هستند که چه میزان از این کاهش ناشی از بارندگی های دو سال اخیر بوده و چه میزان متأثر از مدیریت آب منطقه‌ای بوده است.
کسی آمار آب منطقه ای را قبول نکرده است


مهدی جمشیدی درباره این که آیا کسری مخازن استان از 1050 میلیون مترمکعب به 559 میلیون مترمکعب کاهش یافته است؟ می‌گوید: کسی این آمار را قبول نکرده است، اتفاقاً حتی مدیر دفتر حفاظت و بهره‌برداری شرکت مدیریت منابع آب کشور هم این عدد 400 میلیون مترمکعب مطرح‌شده توسط مدیرعامل آب منطقه‌ای استان را قبول نکرده است و متعجب شده‌ و اعلام کرده‌اند میزان صرفه‌جویی 40 میلیون مترمکعب بوده ، حال سوال می‌کنیم این 40 میلیون از کجا آمده است؟ مدیرعامل جمعیت ناجیان آب می‌افزاید: علاوه بر این برداشت کمتر آب به معنی کاهش کسری مخازن است، زیرا کسری مخازن زیرزمینی از طریق« آب‌های تجدیدشونده» به تعادل می‌رسد بنابراین باید ببینیم چه میزان آب در این مدت در سفره‌های زیرزمینی استان نفوذ   داشته و انباشته ‌شده است. در واقع «آبنمود» دشت‌هاست که بیانگر وضعیت مخازن آبی استان‌ است. علاوه بر این نمودار هیدروگرافی دشت‌ها طی سال 98 با همان شیب رو به کاهش است در حالی‌ که اگر بناست وضعیت کسری مخازن بهبود یافته باشد شیب هیدروگرافی باید یا مثبت شود یا حداقل تعدیل ‌شده باشد.
منبع گزارش سالانه آب منطقه‌ای استان
جمشیدی توضیح می‌دهد: با هدف سازگاری با کم‌آبی، شورای عالی آب کشور در سال 96  برای کل کشور نسخه‌ای پیچیده است که بر مبنای آن طی 20 سال باید میزان برداشت آب از دشت‌ها به 75 درصد کاهش یابد و این محل اختلاف بین مدیران آب استان با کشور است.
راهبرد اشتباهی به نام کف شکنی و جابه جایی چاه ها
علاوه بر این  اشتباهی که وزارت نیرو طی سال‌ها انجام داده بحث «کف شکنی» و «جابه جایی» چاه هاست. یعنی اگر به کشاورزی در 30 سال پیش مجوز دادیم که تا عمق 100 متری 20 لیتر بر ثانیه آب از چاه برداشت کند اما الان به دلیل پایین رفتن دشت‌ها این میزان آب مندرج در پروانه از عمق 100 متری برداشت نمی‌شود و کشاورز به آب منطقه‌ای  مراجعه می کند و مجوز کف شکنی برای عمق بیشتر و حتی جابه جایی برای برداشت سهمیه 20 لیتر بر ثانیه به او داده می‌شود. یعنی در این شرایط ما علاوه بر این که آب آبخوان‌ها افت کرده است مجوز کف شکنی بیشتر و جابه جایی چاه را به کشاورز می‌دهیم که آب برداشت کند. درحالی ‌که وقتی آبخوان با کاهش شدید آب مواجه شده و دشت افت کرده است نباید مجوز برداشت آب‌داده شود. مدیرعامل آب منطقه‌ای استان اما در دفاع از اظهارات خود با ذکر این مقدمه که وظیفه وزارت نیرو مدیریت منابع است و نه تأمین منابع آب، به خراسان رضوی می‌گوید: بنده به‌صورت جدی مخالف تخصیص جدید آب هستم و حتی با تخصیص آب به خدمات و صنعت مخالفم زیرا دشت‌های استان در وضعیت بحرانی قرار دارد.
جلوگیری از اضافه برداشت پروانه اولیه
محمد علایی می‌گوید: اولویت اصلی ما در آب منطقه‌ای جلوگیری از اضافه برداشت چاه‌های مجاز است. در این راهبرد دو مسئله کلیدی وجود دارد؛ ابتدا این که با وجود پروانه‌های اولیه‌ای که بیش از 40 سال پیش صادر شده‌ اند و در طول زمان جابه جا شده یا تعدیل‌شده‌اند ولی دشت مشهد با کاهش شدید دبی آب مواجه شده است.  هم اکنون از کسری مخزن متوسط 10‌ساله استان که معادل 860 میلیون مترمکعب است حدود 590 میلیون مربوط به «اضافه برداشت پروانه‌های اولیه چاه‌ها» است. درصورتی‌که کل برداشت  آب چاه‌های غیرمجاز استان حدود 180 میلیون مترمکعب است. وی می‌افزاید : برای اجرای این راهبرد با تشکل‌های کشاورزی  به توافق رسیدیم که در گام اول این اضافه برداشت 590 میلیون مترمکعبی در سال کاهش یابد و  قطع شود. در گام دوم برنامه ما این است که با توجه به این که سفره‌های آب زیرزمینی در حال افت هستند، باید برداشت آب از چاه‌ها به پروانه‌های « فعلی» تقلیل یابد و در گام سوم با توجه به وضعیت بحرانی دشت‌ها « برداشت پروانه‌های کنونی» هم «تعدیل» شود. مدیرعامل آب منطقه‌ای استان می‌گوید: در استان 4603 حلقه چاه از پروانه اولیه خود اضافه برداشت حدود 590 میلیون مترمکعبی دارند که در توافقی که در سال 98 با کشاورزان داشتیم 2212 چاه اضافه برداشت حدود401 میلیون مترمکعبی را کاهش دادند. در سال 99 برنامه این است که باقی مانده حدود 200 میلیون مترمکعب اضافه برداشت دیگر چاه‌ها را کاهش دهیم. در مرحله بعد باید میزان برداشت از چاه‌ها از پروانه‌های اولیه به پروانه‌های فعلی کاهش یابد اما این که انتظار داشته باشیم همه این دو گام را یک ‌باره برداریم غیرممکن است. وی می‌افزاید: وزارت نیرو اعلام می‌کند که باید 50 درصد برداشت پروانه‌ها را کاهش دهیم ولی این ممکن نیست نمی‌توان به کشاورزی این‌طور فشار وارد کنیم و به تولید آسیب بزنیم.
معمای اضافه برداشت چاه ها
علایی می‌گوید: بنده این را نگفتم که 401 میلیون مترمکعب«کسری مخزن» کم شده است. دوستان می‌گویند حالا که از 401 میلیون اضافه برداشت را کاهش دادید و 62 میلیون مترمکعب هم با بستن چاه‌های غیرمجاز صرفه‌جویی کردید یعنی بیلان آب زیرزمینی که کاهش 460 میلیونی داشته الان با این صرفه‌جویی به 400 میلیون مترمکعب کاهش یافته است که این درست نیست. زیرا ممکن است برخی چاه‌ها کمتر برداشت کرده و چاه‌های دیگر بیشتر برداشت کرده باشند.  مدیرعامل آب منطقه‌ای استان با بیان این که استان خراسان رضوی با 1200 میلیون مترمکعب کسری مخزن بلندمدت در کشور رتبه نخست را داراست، می افزاید: این کسری در یک گام برطرف نخواهد شد این که 463 میلیون مترمکعب در سال 98 کاهش برداشت داشتیم به معنی کاهش کسری مخزن نیست و باید آب تجدید شونده را در نظر گرفت. علاوه بر این میزان کف شکنی و جابه جایی چاه‌ها در دو سال اخیر کاهش محسوسی داشته است. میزان شدت کاهش سطح آب‌های زیرزمینی دشت‌های استان  به‌جز دو دشت، کمتر شده است. دشت مشهد الان به سه بخش تقسیم ‌شده است و در غرب دشت مشهد در  محدوده سه‌راه فردوسی شاهد افت شدید دشت هستیم و وضعیت فوق‌العاده بحرانی داریم. در دو بخش دیگر وضعیت کمی متفاوت‌تر است. وی تأکید می‌کند: این که می‌گویند قبل از کاهش اضافه برداشت چاه‌ها و بستن چاه‌های غیرمجاز بروید پروانه کسانی  را که بر اساس پروانه آب برداشت می‌کنند تعدیل کنید ظلم است. این حرف نه منطقی است و نه اخلاق دارد و نه انصاف.بنابراین باید گام‌های اول، دوم و سوم را تا سال 1405 برداریم سپس بحث تعدیل پروانه‌ها را انجام دهیم.
مجوز کف شکنی 4 هزار متری طی 2 سال!
در پایان اگرچه بر اساس آماری که آب منطقه‌ای در اختیار روزنامه خراسان قرار داده میزان کف شکنی چاه‌ها در سال 98 نسبت به سال 97 کاهش حدود 20 درصدی داشته  است اما با این‌حال در این سال 1807 متر به عمق چاه‌های استان افزوده ‌شده است و درمجموع دو سال بیش از 4هزار متر به عمق چاه‌های آبی استان اضافه ‌شده آن‌هم با مجوزی  که شرکت آب منطقه‌ای استان به متقاضیان داده است در حالی ‌که وضعیت آبخوان‌ها و دشت‌های استان با وضعیت بحرانی روبه روست چگونه است که طی دو سال متوالی مدیریت منابع آب استان اجازه داده است 4 هزار متر به عمق چاه‌های آبی استان اضافه شود؟  علاوه بر این بر اساس این آمار میزان جابه جایی چاه‌ها در سال 98 نسبت به سال پیش از آن کاهش 17 درصدی داشته در عین ‌حال می‌توان ملاحظه کرد که طی دو سال به حدود 300 متقاضی اجازه جابه جایی چاه را داده است. این آمارها فارغ از میزان جابه‌جایی‌ها و کف شکنی‌های غیرمجاز است و به این آمار می‌توان حفر چاه‌های غیرمجاز جدید در استان را اضافه کرد. به همین دلیل است که اگرچه آن چه مدیران آب منطقه‌ای اعلام می‌کنند مثبت به نظر می‌رسد اما میزان کسری واقعی مخازن آبی استان همچنان معماست.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
افزایش ۳۵ درصدی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی (خراسان)به امید دیدارِ «یسنا» (شهروند)پرونده‌ای که باز است (اعتماد) کابینه تناقض‌ها و کلاهی که سرشان گذاشتند (یادداشت روز) (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
ریزش 2 هزار تومانی دلار پس از خط و نشان بانک مرکزی شجاع‌دلان چشم در چشم مرگ پاندای مهربان یا اژدهای خشمگین؟ کشف 46 هزار بطری ماده ضدعفونی‌کننده تقلبی تنش در خیابان ،استعفا در کابینه رسانه ها و مطالبات مردم تردیدها درباره وعده گشایش میزبانی تلویزیون از مهمانان تکراری نبرد بزرگ فرهاد و ژنرال و بازگشت «اتفاق» ولادت امام کاظم (ع) مبارک باد مجوز عجیب عمیق تر شدن چاه های آب خراسان رضوی اولین قدم برای نجات یاقوت سرخ جمعه بازار سگ های اشرافی!