روزنامه ابتکار
1399/06/24
رضا دهکی عصر وعده‌زدگی!
هفته‌نامه گل‌آقا، سال‌های سال ستونی داشت به نام «پس چی شد؟». این ستون اغلب شامل چندین نقل قول از مسئولان کشور بود که وعده‌هایی را مطرح کرده بودند و اغلب در کنار آن نیز تاریخ طرح این گفته و منبع آن نیز درج می‌شد. طبیعتا در زمان چاپ این ستون‌ها، وعده‌های داده شده محقق نشده بودند که نویسنده، در پایان فقط یک سوال می‌نوشت: «پس چی شد؟»«وعده» سال‌های سال است که در ادبیات سیاسی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. حداقل از زمان مشروطه که مطبوعات در ایران جان گرفتند و سیاست به خارج از ساحت سلطانی و درباری هم کشیده شد، می‌توان ردپای وعده را در سیاست‌بازی سیاست‌بازان مشاهده کرد. برخورد با وعده‌ها اغلب سه نگاه متفاوت به خود می‌بیند؛ طرفداران وعده دهنده و باورکنندگانش که از وعده‌ها استقبال و آن‌ها را تبلیغ می‌کنند، مخالفان وعده و وعده‌دهنده که به دنبال رد امکان یا در انتظار محقق نشدن آن‌ها هستند و دسته سومی که وعده‌ها را از نظر ماهیت، امکان و میزان تحقق بررسی می‌کنند و البته به جایگاه وعده و وعده‌دهنده و شرایط آن توجه دارند. فارغ از دسته اول، در دو دسته دیگر، بارها نقدها، انتقادها و حتی طنزهای فراوانی از وعده‌های ناشدنی خوانده، شنیده و دیده‌ایم. اما این همه دلیل نشده است که سیاست‌بازان از وعده دادن خودداری کنند یا حداقل به وعده‌هایی که می‌دهند کمی بیشتر فکر کنند و از دادن وعده‌های نشدنی خودداری کنند. وعده برای سیاستمدار، به مثابه خرید نسیه‌ای است که الزاما نیتی هم برای بازپرداختش وجود ندارد. هدف آن چیزی است که خریداری میشود و این ممکن است رای، توجه، آرام کردن جو، گذر از بحران، فرافکنی و ... باشد. در چنین شرایطی، دادن وعده‌های بی اساس یا عدم تحقق آن‌ها دیگر مساله اصلی نیست؛ مساله همین نسیه‌ای است که برده میشود. یک نکته جالب دیگر درمورد وعده این است که همانقدر که دادن وعده‌های خارج از حوزه اختیار و مسئولیت و امکان عجیبند، وعده دادن درباره انجام مسئولیت‌های ذاتی و انجام بایدها و رفع نبایدهای یک مسئولیت هم عجیب است! مثلا این که یک رئیس‌جمهوری وعده بهبود اوضاع کشور را بدهد یا رئیس دستگاه قضا، وعده عدالت یا مقابله با فساد را داده باشد، مگر کاری جز وظایفی را مطرح می‌کند که از او انتظار می‌رود؟ اگر قرار بود که وظایف ذاتی یک مسئولیت، در زمره وعده‌ها برای در اختیار گرفتنش قرار بگیرند که دیگر نیازی به قطار کردن ویژگی‌های لازم برای تصدی مسئولیت‌ها نبود و هر کسی را به صرف این که «می‌خواهم چه کنم» بگوید، می‌شد بر سر هر کاری گذاشت! البته که این حرف به معنای آن نیست که چنین اتفاقی هرگز نیفتاده است و در طول تاریخ سیاسی معاصر ایران، موارد بسیاری را می‌توان نشان داد که به صرف «حرف» بر سر مسئولیتی نشسته‌اند.
نکته دیگر درباره واکنش وعده‌دهندگان در هنگام تحقق یافتن یا نیافتن وعده است. بسیار پیش آمده که یک روند خارج از عمل و اختیار وعده‌دهنده پیش رفته و وعده‌دهنده آن را به تحقق وعده خود و بر اساس اقدام و عمل خود منتسب می‌کند و از سوی دیگر بسیار هم پیش آمده که سوال درباره عدم تحقق یک وعده یا تغییر شرایط وعده‌ای که وقوعش حفظ نشده، با سکوت یا فرافکنی وعده‌دهنده مواجه شده است؛ چنان که گویی هرگز غازی سر از بیضه به در نیاورده است!
امروزه اما می‌توان نشانه‌های فراوانی را مشاهده کرد که وعده در حال از دست دادن کارکرد خود است و این دو وجه توامان مثبت و منفی را با هم دارد. از یک سو، این که وعده‌ها در انتخاب افراد برای مسئولیت‌ها به ویژه در مناصب انتخابی اثرگذاری کمتری داشته باشند و بیشتر به ویژگی‌ها، توانمندی‌ها، سوابق، تناسب فرد با مسئولیت و فاکتورهایی از این دست توجه شود مثبت است. از سوی دیگر اما، با از دست رفتن اعتبار وعده، طرح‌ها، برنامه‌ها و حرکت‌های واقعی برای تغییر شرایط خاص یا رسیدن به یک نقطه بهتر نیز ممکن است برچسب وعده بخورند و نزد جامعه به این همان پنداری دچار شوند. در این شرایط، علاوه بر کاهش تحمل شرایط نامطلوب، حرکت به سوی بهبود اوضاع و رسیدن به مطلوب‌ها سخت‌تر میشود و در عین حال تنش‌ها و واکنش‌ها هم شدت می‌گیرند.
در شرایطی که در ایران هر دو سال یک بار انتخاباتی برگزار میشود که بخش بزرگی از تلاش کاندیداهایش برای رای آوردن بر وعده استوار است، توجه به این زوال عمر وعده‌ها و خطر آن ضروری به نظر می‌رسد. جامعه‌ای که دچار وعده‌زدگی شده و حوصله خواندن آمارهای وارونه و وعده‌های دروغ یا ناشدنی را ندارد، صبر و تحملش در برابر مشکلات و مصائب هم کمتر میشود؛ چرا که اثر یک مسکن به دلیل تجویز اشتباه بیش از حد از بین رفته است. به نظر می‌رسد که روزگار، روزگار عمل به آن جمله کتاب ادبیات دبیرستان – وام گرفته از حضرت سعدی – است: به عمل کار بر آید به سخندانی نیست، به سخنرانی هم نیست!
سایر اخبار این روزنامه
به بهانه درخشش کودکان فیلم «خورشید» مجید مجیدی در جشنواره‌های جهانی مرور شد
آیا سینما کودکان را می‌بلعد؟
رضا دهکی
عصر وعده‌زدگی!
بهبود وضعیت هوای تهران یک شعار باقی می‌ماند؟
نسخه‌های مقطعی بی جواب برای آلودگی هوای پایتخت
علی‌رغم انتقادهای فراوان از بازگشایی غیرحضوری مدارس توسط رئیس‌جمهوری انجام شد
حضور ویدئوکنفرانسی روحانی این بار در افتتاحیه دانشگاه‌ها
واکنش شورای شهر پایتخت به اعتراض فرمانداری تهران درباره نامگذاری سه معبر
وقتی فرماندار «مهندس بازرگان» و «اعظم طالقانی» را نمی‌شناسد!
جلسه غیرعلنی بهارستان با وعده‌هایی درباره بهبود اوضاع بازار سرمایه همراه بود
بورس زیر ذره‌بین مجلس
اولین نشست روسای سه قوه در سال 99 و از زمان تشکیل مجلس یازدهم برگزار شد
اقتصاد، محور اصلی جلسه سران قوا
مراسم وداع با پیکر آیت‌الله العظمی صانعی برگزار شد
آرام گرفتن آیت‌الله اصلاح‌طلب در جوار زکریا بن آدم(ع)
سفارت ایران در هلند اعلام کرد
برگزاری جلسات صلاحیت لاهه در پرونده شکایت ایران علیه آمریکا
قادری پاسخ داد
آیا اصلاح ساختار بودجه در بودجه ۱۴۰۰ لحاظ میشود؟
اولین نشست روسای سه قوه در سال 99 و از زمان تشکیل مجلس یازدهم برگزار شد
اقتصاد، محور اصلی جلسه سران قوا
به بهانه رزمایش ذوالفقار 99
