روزنامه ابتکار
1399/06/25
بررسی زوایای مختلف مذاکرات صلح افغانستان از دیدگاه سه طرف اثرگذار ابهام‌های مذاکرات صلح افغانستان
روز شنبه، اولین دور مذکرات مستقیم صلح بینالافغانی با حمایت گسترده بینالمللی در دوحه پایتخت قطر شروع شد. نمایندگان طالبان و دولت مستقر در کابل رو در روی هم نشستند. وزرای خارجه کشورهای متعدد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در این مذاکرات از طریق ویدئوکنفرانس سخنرانی کردند. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، به همراه زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان، در محل مذاکرات در دوحه حضور پیدا کردند و با نمایندگان دو طرف مذاکرات - طالبان و دولت افغانستان - دیدار و گفت‌وگو کردند.به گزارش فرارو، گفتوگوهای فعلی صلح افغانستان از حدود شش ماه پیش شتاب بیشتری گرفته است. در ماه فوریه، طالبان و آمریکا با هدف زمینه‌سازی برای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان موافقت‌نامه‌ای امضا کردند. در همان زمان، قرار بود در ماه مارس گذشته، طالبان و دولت افغانستان مذاکرات مستقیم را شروع کنند. اما تشدید خشونت‌ها و منازعات سیاسی در کابل بر سر انتخابات ریاست جمهوری مانع از شروع به موقع مذاکرات شد. با این حال، آمریکا مصمم به پیشبرد مذاکرات بود. به نحوی که بعد از موافقت‌نامه فوریه، قرار بود در کل افغانستان خشونت‌ها کمتر شود و سپس زندانیان طالبان و دولت کابل آزاد شوند. خشونت‌ها کاهش نیافت و در برخی مواقع بیشتر هم شد. اما این امر صدمه‌ای به مذاکرات نزد. دولت افغانستان و با ترغیب و احیانا تهدید آمریکا قبول کرد مذاکرات با طالبان را شروع کند.
دور اول مذاکرات مستقیم صلح، درباره مسائل بنیادین و اساسی مانند نوع نظام سیاسی و ماهیت آن است. طالبان، خود را «امارت اسلامی» می‌نامد که ضرورتا به معنای نفی نظام «جمهوری اسلامی» فعلی افغانستان است. این موضوع کلی و بنیادین در بطن خود شامل موضوعات فرعی نظیر مشارکت سیاسی، حقوق مدنی، حقوق زنان، آزادی‌های اجتماعی و... میشود.
سه طرف اصلی مذاکرات –آمریکا، طالبان و دولت افغانستان – هر کدام از زاویه متفاوتی به مسئله مذاکرات صلح نگاه می‌کنند. در مراسم شروع مذاکرات، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، خطاب به مذاکره‌کنندگان افغانی گفت که «انتخاب [نوع] نظام سیاسی، به عهده شماست.» آمریکا عملا با بیان این موضع، خود را بی‌طرف نشان داد. امری که در نهایت به ضرر دولت افغانستان تمام خواهد شد. چرا که دولت افغانستان در برابر طالبان ضعف‌هایی دارد و بدون حمایت آمریکا قادر به تحمیل خواسته‌های خود نیست. دولت افغانستان، در اقدامی برای تاکید بر ماهیت مکثر و آزاد نظامی سیاسی آینده این کشور، اعضای هئیت مذاکره کننده خود را از میان گروه‌های مختلف جامعه انتخاب کرد. دولت افغانستان نگران است که آزادی‌های فعلی را از دست بدهد و در مقابل، مجبور به پذیرش خواسته‌های طالبان شود.
از سوی دیگر، طالبان نیز فعلا با ادبیاتی کلی و عامه‌پسند درباره نظام سیاسی آینده افغانستان سخن می‌گوید و از ارائه جزئیات دقیق درباره نوع نظام مدنظر خود پرهیز می‌کند. هئیت مذاکره کننده طالبان اعلام کرده است که این گروه دنبال تاسیس «نظام اسلامی است که همه قبایل و نژاد‌ها بدون تبعیض در آن با محبت و برداری زندگی کنند.
یکی از سخت‌ترین و مهمترین محور‌های مذاکرات، نحوه مشارکت طالبان در حکومت آینده افغانستان است. طالبان، مشروعیت دولت مستقر در کابل را زیرسوال برده و آن را دست نشانده اشغالگران می‌داند. علاوه بر این، بحث محافظت از حقوق اقلیت‌ها و زنان نیز از موضوعات چالشی خواهد بود.
آمریکا خودش را از این موضوعات کنار کشیده و بر یک هدف اساسی تمرکز کرده و آن ممانعت از تروریسم در افغانستان و جلوگیری از تبدیل این کشور به پایگاهی برای حمله به منافع آمریکا است. زلمی خلیلزاد گفته است که هدف اصلی آمریکا منع تروریسم است. با این حال، آمریکا سعی می‌کند از طریق مشوق‌های مالی بر روند مذاکرات تاثیر بگذارد. خلیلزاد گفته است موضوع حقوق زنان واقلیت‌ها بر هرگونه تصمیم کنگره در زمینه اعطای کمک مالی به افغانستان تاثیر خواهد گذاشت. در عین حال، خلیلزاد تصریح کرد که آمریکا در روند مذاکرات مداخله نخواهد کرد.
آمریکا دنبال راهی برای خارج کردن نیروهای خود از افغانستان است و چندان اهمیتی برای موضوعات داخلی این کشور – به جز مسئله تروریسم- قائل نیست. مذاکرات صلح افغانستان راهی برای تامین خروج نیروهای آمریکا از افغانستان و پایان دادن به طولانی‌ترین جنگ آمریکاست.
طالبان با درک این مسئله سعی می‌کند امتیازات بیشتری از دولت افغانستان بگیرد. در این میان، دولت افغانستان ناگزیر است که در سایه شکاف‌های سیاسی در کابل امتیازات بیشتری به طالبان بدهد. امتیازاتی که اعطای آنها، اگر چه به پیشرفت مذاکرات صلح کمک می‌کند، اما ممکن است به برقراری صلح پایدار در افغانستان منجر نشود.
قربانی دولت آینده افغانستان، اشرف غنی خواهد بود
همچنین «پیرمحمد ملازهی» تحلیلگر ارشد مسائل جنوب‌آسیا با اشاره به شروع مذاکرات بین‌الافغان و محورهایی که قرار است در دور اول آن مطرح شود در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: آنچه که در بحث مذاکرات بین‌الافغان با حضور تیم طالبان و دولت افغانستان در جریان است، تلاش برای حل اختلاف و برقراری صلح یکپارچه در کشوری است که بیش از چهار دهه در جنگ و خونریزی به سر می‌برد و به همین دلیل کلیت این مذاکرات را باید به فال نیک گرفت. مسئله‌ای که در اینجا و خصوصاً در دور ابتدایی این مذاکرات بسیار مهم به نظر می‌آید، تفاوت دیدگاه میان طرفین است؛ چراکه طالبان به دنبال برپایی مجدد امارات اسلامی است و از سوی دیگر دولت افغانستان به دنبال آن است تا بتواند یک حکومت مستحکم را در کابل مستقر کند. داده‌های فعلی نشان می‌دهد که در وضعیت کنونی و دور اول مذاکرات، طرفین به دنبال اتخاذ مواضع تند و منفی علیه یکدیگر نیستند؛ به گونه‌ای که آنها نمی‌خواهند در همین دور اول همه چیز فرو بپاشد.
وی ادامه داد: واقعیت این است که طرفین سعی می‌کنند با مدارا و رعایت حال همدیگر مواضع‌شان را علنی کنند، اما مسئله‌ای که در اینجا باید مورد بحث قرار بگیرد، این است که آیا در پایان مذاکرات بین‌الافغان ما شاهد روی کار آمدن یک دولت چندضلعی هستیم یا اینکه یک دولت تک‌بعدی با محوریت طالبان به روی کار می‌آید؟ آنچه از داده‌ها مشخص شده این است که دولت بعدی افغانستان با محوریت طالبان تشکیل خواهد شد ولی تفاوتش در این است که آنها دیگر وارد فاز نظامی نخواهند شد و بر اساس آنچه که زلمی خلیلزاد پیگیری کرده، طالبان باید برای به دست گرفتن قدرت از طریق سیاسی آن را دنبال کند، نه از طریق نظامی. به همین دلیل اگر همین فردا دولت به مرکزیت طالبان انتخاب شود برنده انتخابات در سطوح ولایات و استان‌های افغانستان، طالبان خواهد بود. در سطح دوم یعنی مجلس ملی و سنای افغانستان، طالبان در مناطق پشتون‌نشین اکثریت را خواهد داشت و در مناطق غیرپشتون هم علمای هماهنگ با آنها حضور دارند که این به نفع آنها خواهد بود.
این کارشناس مسائل شبه‌قاره تصریح کرد: در سطح سوم یعنی انتخاب ریاست‌جمهوری هم باید یک اتفاق نظر میان طالبان و سایر طیف‌های مذهبی و قومی افغانستان روی دهد که به نظرم اختلاف احزاب افغانستان در قبال انسجام طالبان باعث میشود تا قرعه به نفع طالبان رقم بخورد؛ به همین دلیل می‌توان گفت که افغانستان در حال «طالبانیزه» شدن است که تمام این روند پروژه‌ای است که از سوی ایالات متحده طراحی شده است. در صدر این تحولات، به نظر می‌رسد که ایالات متحده به دنبال آن است تا کشورهای اسلامی را به سمت رادیکالیزه شدن و رسمی کردن وجاهت جریان‌های جهادی پیش ببرد؛ به گونه‌ای که آنها می‌خواهند به جریان‌های سُنی حاضر در کشورهای منطقه مشروعیت ببخشند و در نهایت آنها را وارد فرآیند دولت‌سازی کنند که هدف نهایی، تحتتاثیر قرار دادن ایران است. این مسئله به نوعی یک راهبرد پنهان به حساب می‌آید که حالا توسط آمریکا در حال پیگیری است.
ملازهی افزود: خروجی مذاکرات بین‌الافغان تشکیل دولت خواهد بود و دولت بعدی افغانستان هم بدون تردید به نفع عبدالله است و او در ساختار آینده افغانستان نقش مهمی خواهد داشت. اینکه عبدالله عبدالله می‌گوید قانون اساسی افغانستان قابل تعدیل و تغییر است، به نوعی نشان می‌دهد که در پشت صحنه اتفاق‌های مهمی در حال رخ دادن است. از این منظر جناح اشرف غنی و طیف لیبرال‌دموکرات‌هایی که با غرب هماهنگ بودند، عملاً وارد حاشیه می‌شوند و در آنجاست که ادغام طالبان با جریان شمال افغانستان و احتمالاً شیعیان این کشور را شاهد خواهیم بود. معتقدم که قربانی اصلی در مسئله افغانستان و آینده آن، اشرف غنی خواهد بود و اگر در ترکیب دولت آینده افغانستان ایجاد توازن میان طالبان و سایر جریان‌های این کشور صورت نگیرد بدون تردید تجزیه ارضی را می‌توانیم شاهد باشیم. به همین دلیل است که عبدالله تعدیل و اصلاح قانون اساسی را مطرح می‌کند. این اتفاق‌ها در حالی رخ می‌دهد که حملات طالبان همچنان علیه نیروهای افغانستان ادامه دارد و باید متوجه بود که به غیر از طالبان و شورای کویته، حدود ۲۰ تا ۲۳ گروه دیگر در این کشور دست به سلاح هستند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: طیف عظیمی از این جریان‌های رادیکالِ حاضر در افغانستان از مساله صلح راضی نیستند و به همین دلیل شاهد ادامه رادیکالیسم در افغانستان خواهیم بود. این بدان معنی است که جریان طالبانِ افغانستان به صورت کامل یکدست نیست و برخی از آنها روند صلح را نپذیرفتند؛ به این معنا که احتمال دارد تجزیه طالبان رخ دهد و احساس می‌کنم که عملیات‌های بعدی توسط شبکه حقانی انجام خواهد شد. نکته دیگر، تعیین تکلیف حضور آمریکایی‌ها در افغانستان پس از بین‌الافغان و تشکیل دولت جدید خواهد بود. به نظرم طالبان با حضور بخشی از نیروهای نظامی ایالات متحده در افغانستان موافقت خواهد کرد اما این در حالی است که دونالد ترامپ به رهبری ایالات متحده به دنبال خروج کامل از افغانستان است. تجربه عراق به ما نشان می‌دهد که خروج کامل آمریکایی‌ها دور از انتظار است و به احتمال زیاد حضور سیاسی و علنی آنها در خط‌دهی به طالبان پررنگ‌تر خواهد شد.
سایر اخبار این روزنامه
حضور بازیگران خارجی چه تاثیری بر کیفیت و فروش فیلم‌های ایرانی گذاشته است؟
لژیونرها روی پرده نقره‌ای
جلال خوش چهره
سورپرایز اکتبر
بررسی زوایای مختلف مذاکرات صلح افغانستان از دیدگاه سه طرف اثرگذار
ابهام‌های مذاکرات صلح افغانستان
از آمار کودکان رها شده در خیابان کاسته شده است
آمارهای شیرین و تلخ از فرزندخواندگی
جهانگیری: طرح فروش اوراق سلف نفتی از دستور کار خارج شد
عقب‌نشینی دولت از فروش نفت به مردم
«ابتکار» وضعیت راه‌اندازی کسب و کار جدید در شرایط اقتصادی فعلی را بررسی می‌کند
کارآفرینی در دست‌انداز تحریم و کرونا
فتاح، جلیلی، زاکانی، بذرپاش یا حتی احمدی‌نژاد؛ کدام یک نامزد اصلی پایداری‌ها میشود؟
جبهه پایداری بر سر چهارراه انتخاب کاندیدا
رئیس قوه قضائیه:
دولت اجازه ندهد سودجویان با اخلال در بازار مردم را رنج دهند
رئیس پلیس راهور تهران خبر داد
افزایش تصادفات موتورسیکلتی در شرایط کرونا
سفیر ایران:
هیچ برنامه ای برای سفر زایران اربعین به عراق نداریم
نشست شورای حکام آژانس در سایه تدبیر هوشمندانه ایران
