روزنامه وطن امروز
1399/06/31
پایان صبر استراتژیک
گروه سیاسی: بامداد روز یکشنبه سرانجام وزیر خارجه آمریکا آنچنان که انتظار می‌رفت با انتشار بیانیه‌ای خبر از بازگشت تحریم‌های منقضی شده سازمان ملل در چارچوب برقراری مکانیسم ماشه از سوی این کشور داد و نوشت: «تحریم‌ها متعاقب فرآیند اسنپ‌بک ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بازگشته‌اند. در تاریخ بیستم آگوست، ایالات متحده درباره عدم اهتمام ایران به تعهدات برجامی‌اش، به رئیس شورای امنیت اطلاع داد». به گزارش «وطن امروز»، در ادامه این بیانیه با اشاره به عدم همراهی شورای امنیت سازمان ملل با طرح تمدید تحریم تسلیحاتی کشورمان آمده است: «جهان خوش‌شانس بود که آمریکا اقدام مسؤولانه‌ای برای جلوگیری از رخ دادن چنین چیزی را انجام داد. ما مطابق حقوق خود ذیل قطعنامه ۲۲۳۱، فرآیند اسنپ‌بک را آغاز کردیم تا عملا تمام تحریم‌های ملغی‌شده سازمان ملل از جمله محدودیت تسلیحاتی را احیا کنیم. به تبع این اقدام، جهان امن‌تر خواهد بود». با این حال تجربه شکست کم‌نظیر آمریکا در جریان طرح تمدید تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی که در آن جز جمهوری دومینیکن هیچ کدام از اعضا با طرح مایک پمپئو همراهی نکرده بودند و مخالفت 13 عضو شورای امنیت سازمان ملل با فعالسازی مکانیسم ماشه باعث شد ادبیات تهدیدی این بیانیه دامنه گسترده‌تری را دربرگیرد و این بار به تهدید دیگر اعضا برای همراهی با بازگشت تحریم‌های ملغی‌شده از سوی سازمان ملل بپردازد و بنویسد: «اگر اعضای سازمان ملل الزامات خود برای اجرای این تحریم‌ها را اجرا نکنند، ایالات متحده آماده است از اختیارات داخلی برای اعمال عواقبی بر آنها استفاده کند و مطمئن شود ایران از عواید فعالیت‌های ممنوع‌شده توسط سازمان ملل بهره‌مند نمی‌شود». همچنین در بخش پایانی این بیانیه با اشاره به اینکه در روزهای آینده، ایالات متحده گستره‌ای از اقدامات بیشتر برای تقویت اجرای تحریم‌های سازمان ملل و همچنین پاسخگو کردن ناقضان آنها را اعلام می‌کند، از یک کارزار حداکثری علیه ایران خبر داده شده است. در پیش گرفتن ادبیات تهاجمی از سوی آمریکا خطاب به اعضای شورای امنیت سازمان ملل اما تفاوت چندانی در واکنش دولت‌ها در پی نداشت. وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد چنین اقداماتی نمی‌تواند عواقبی قانونی برای دیگر کشورها داشته باشد و همکاری مشروع آنها با ایران را محدود کند. این بیانیه می‌افزاید: «البته که آمریکایی‌ها می‌دانند گفته‌های‌شان حقیقت ندارد. به همین دلیل است که ایالات متحده مانند همیشه مخالفانش را به تحریم و تنبیه تهدید می‌کند. تمام این اقدامات آمریکا چیزی جز حرکات نمایشی نیست». نمایندگی روسیه در سازمان ملل نیز با انتقاد از این اقدام آمریکا گفته است: «دردناک است که شاهد این باشیم کشوری به این بزرگی، بدین شکل به خودش توهین می‌کند و لجوجانه با دیگر اعضای شورای امنیت مخالفت می‌کند». وزرای خارجه 3 کشور اروپایی عضو برجام هم در موضعی قابل پیش‌بینی به علت محقق شدن عمده اهداف‌شان در برجام و هراس از خروج ایران از تعهدات برجامی، با طرح مکانیسم ماشه از سوی ایالات متحده مخالفت کردند. در بخشی از بیانیه آنها آمده است: فرانسه، آلمان و بریتانیا (تروئیکای اروپایی) متذکر می‌شوند آمریکا به دنبال خروج از برجام در ۸ مه سال ۲۰۱۸ دیگر مشارکت‌کننده در آن نیست. در نتیجه، اعلامیه ادعایی تحت پاراگراف ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (۲۰۱۵) که آمریکا آن را برای اعضای شورای امنیت فرستاده، فاقد اثر قانونی است. در پی آن، هر تصمیم و اقدامی که بر مبنای این روند یا پیامدهای احتمالی آن اتخاذ شود هم اثر قانونی ندارد. همچنین «جوزپ بورل» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در واکنش به ادعای آمریکا درباره بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، در بیانیه‌ای تاکید کرد تعهدات مرتبط با رفع تحریم‌های ایران طبق برجام ادامه خواهد یافت. «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد هم در ادامه موضع‌گیری‌ها پیرامون ادعای آمریکا مبنی بر بازگشت تحریم‌های این سازمان علیه کشورمان در نامه‌ای به شورای امنیت که به رویت خبرگزاری رویترز رسیده است، نوشت به نظر می‌رسد درباره آغاز شدن این روند و در عین حال در ارتباط با سرنوشت تحریم‌ها و بازگشت آن عدم قطعیت وجود دارد. وی بار دیگر تاکید کرد وظیفه دبیرکل نیست در شرایطی که عدم قطعیت وجود دارد، اقدامی انجام دهد. در شرایطی که واکنش‌های دولت‌های حاضر در برجام و همچنین موضع مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی و دبیرکل سازمان خبر از شکست و عدم توانایی آمریکا برای برقراری مکانیسم ماشه دارد، وزارت امور خارجه کشورمان نیز با انتشار بیانیه‌ای در این زمینه یادآور شد: «آمریکا امروز در حالی به دروغ مدعی بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت ملل متحد علیه جمهوری اسلامی ایران است که درخواست آمریکا به عنوان یک کشور غیرعضو در برجام برای آغاز روند احیای تحریم‌ها از اساس از سوی شورای امنیت رد شده و این روند هیچ‌گاه آغاز نشده است که امروز به سرانجام رسیده باشد». در بخشی از این بیانیه با بیان اینکه رویکرد رژیم کنونی آمریکا خطری بزرگ برای صلح و امنیت بین‌المللی و تهدیدی بی‌سابقه برای سازمان ملل متحد و شورای امنیت است، آمده: «جمهوری اسلامی ایران تأکید می‌کند چنانچه آمریکا رأسا یا با همکاری معدود دست‌نشانده‌های خود اقدامی در راستای این تهدیدات انجام دهد، با واکنش جدی مواجه خواهد شد و مسؤول تمام عواقب خطرناک آن خواهد بود». مجید تخت‌روانچی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل هم در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت در پی ادعای آمریکا مبنی بر بازگشت تحریم‌های گذشته شورای امنیت، این ادعا را فاقد مبنای حقوقی، باطل، بی‌اثر و غیرقابل قبول خواند. در این نامه، نماینده دائم کشورمان در سازمان ملل ضمن اشاره به نظرات کتبی و شفاهی اعضای شورای امنیت، اعلام کرده است آنها با استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ که طبق آن فقط اعضای برجام حق آغاز روند بازگرداندن تحریم‌های گذشته شورای امنیت را دارند، اعلام کرده‌اند چون آمریکا دیگر عضو برجام نیست، بنابراین هیچ حقی برای توسل به روند مزبور ندارد و نامه‌اش نیز فاقد هر گونه اثر حقوقی در حال یا آینده است. حسن روحانی، رئیس‌جمهور هم روز گذشته در جلسه هیأت دولت با بیان اینکه همان‌طور که در روزهای قبل پیش‌بینی می‌کردیم امروز به عنوان یک روز به یادماندنی در تاریخ دیپلماسی کشور خواهد بود، اظهار کرد: آمریکا به عنوان یک کشور زورگو در سطح جهان از 2 سال پیش تلاش سرسختانه‌ای را برای تحمیل مجدد تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران آغاز کرد که امروز به نقطه شکست خود رسید. * اروپا؛ بازیگر مرموز شکست آمریکا در پیگیری مکانیسم ماشه و عدم همراه شدن سایر دولت‌ها با این سیاست پمپئو در شرایطی است که تمام شواهد گویای یک رویه دوگانه از سوی اروپا و نوعی تقسیم کار میان تروئیکای اروپایی با دولت آمریکاست. بر این مبنا از یک سو آمریکا با پیگیری فشار حداکثری به سمت وادار کردن ایران برای دادن امتیازات بیشتر می‌رود و از سوی دیگر اروپا با ایفای نقشی در قالب بازیگری منصف و همراه با برجام، مانع از آن میشود کشورمان به سمت یک «اقدام عملی» در مواجهه با فشارهای مضاعف آمریکا پس از انجام تعهدات برجامی ایران پیش رود. در همین زمینه ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر اسبق ایران در ایتالیا در گفت‌وگو با «وطن امروز» با تاکید بر اینکه اقدام روز گذشته آمریکا، نه تحریم ایران، بلکه تحریم جامعه جهانی بود، اظهار داشت: تحریم‌هایی که آمریکایی‌ها مدعی بازگشت آن هستند، چیز جدیدی نیست و هم اکنون نیز علیه ایران در جریان است. در واقع جز تحریم‌های تسلیحاتی، مابقی تحریم‌ها هم اکنون نیز علیه ایران به کار گرفته شده است. تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به رفتار دوگانه اروپایی‌ها نسبت به ایران گفت: اروپایی‌ها همیشه پیرو آمریکا بوده‌اند و از خود استقلالی نداشته‌اند و توافق برجام در واقع توافق بین ایران و آمریکا بود. وی ادامه داد: اگر می‌بینیم اروپایی‌ها اکنون رفتاری برخلاف خواسته آمریکا انجام می‌دهند، به این علت است که اولا آنها امید بسته‌اند به روی کار آمدن بایدن، چون ساخت سیاسی اروپا به دموکرات‌ها نزدیک‌تر است. ثانیا اروپایی‌ها روش‌شان علیه ایران، همان روش اوباما در تحریم‌های هوشمندانه است، نه روش ترامپ که یک موضع خاص، جنجالی و یکجانبه است. ظهره‌وند همچنین خاطرنشان کرد: برجام، چک برگشتی اروپایی‌ها‌ست و ما باید اروپا را برای اجرای تعهداتش در برجام تحت فشار بگذاریم. * اقدام عملی ایران و افزایش هزینه‌های آمریکا شکست قابل پیش‌بینی آمریکا در پیگیری سناریوی بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل از طریق مکانیسم ماشه در شرایطی از سمت رئیس‌جمهور به عنوان یک «جشن» نوید داده شد که از اساس محدود کردن صورت مساله برجام به عنوان گزینه‌ای برای برون‌رفت از فشارهای خارجی و حل مشکلات اقتصادی، به عدم کامیابی دولت آمریکا در پیاده‌سازی این سناریو، نشان از یک انحراف در شناخت موقعیت فعلی طرف‌های حاضر در برجام دارد. راه طی شده‌ای که از سال92 و توافق ژنو آغاز شد و سرانجام از سال94 و انعقاد برجام رسمیت یافت و اکنون در سال99 مقابل چشمان مردم، متخصصان و تحلیلگران است، نشانی از یک طرح کلان با نتایجی روشن دارد. بده بستان هسته‌ای ایران و 1+5 در شرایطی مورد پذیرش قرار گرفت که ایران با عقب‌نشینی از عمده توانمندی‌های خود و در پیش گرفتن یک رویه جدید بر مبنای توقف فعالیت‌های هسته‌ای خود، سلاح تحریم را از دستان طرف مقابل گرفته و تاثیر مستقیم آن بر اقتصاد و معیشت را مشاهده کند اما جایگاه کنونی ایران در مواجهه با این قرارداد و داده و ستانده‌های نابرابرش هیچ نشانی از یک موفقیت و کامیابی ندارد. در شرایطی که عملا نظام تحریمی پسابرجامی به مراتب گسترده‌تر و حامل فشار بیشتری است (نکته‌ای که حتی مقامات دولتی و حامیان سیاسی برجام نیز بارها آن را به زبان آورده‌اند) و برنامه هسته‌ای کشورمان متوقف و در سطوحی نیز با عقب‌نشینی مواجه شده، پایکوبی برای عدم توفیق طرف خارج از برجام برای پیاده‌سازی حقی که با خروج از او سلب شده است، نمی‌تواند نسبتی با واقعیت‌های بیرونی داشته باشد. اجرای ناقص تعهدات برجامی از سوی آمریکا به عنوان مهم‌ترین طرف حاضر در این توافق با خروج ترامپ در اردیبهشت سال 97 عملا به طور مطلق از میان رفت و زمینه‌ساز طرح فشارهای خارجی مضاعف علیه ایران شد. مواجهه منفعلانه دولت با این رویه عملا آغازگر جلو آمدن آمریکا و رساندن کار به جایی شده است که از ناکامی دولت این کشور در فعالسازی مکانیسم ماشه به عنوان یک پیروزی یاد شود(!) فاصله گرفتن مفهوم برجام از معنای تعریف شده‌اش به عنوان مسیری برای کاستن از تحریم‌های بین‌المللی به یک مفهوم نقض‌ناپذیر از سوی مقامات ما باعث شده که در واکنش به هر فشار جدید از سوی مقامات آمریکا به پابرجا ماندن این تعهدات به عنوان یک دستاورد استناد می‌کنند! تغییر رویه سیاست‌گذاری هسته‌ای ایران به سمت «اقدام عملی» در مواجهه با فشارهای خارجی به عنوان یک مطالبه عمومی از سوی مردم، متخصصان و صاحب‌نظران شناخته میشود، چرا که در سایه رویه منفعلانه دولت در 2 سال گذشته عملا میدان برای افزایش فشارها برای طرف خارجی هموار شده است اما پیگیری رویه جدید می‌تواند به تغییر در برآورد طرف مقابل منتهی شود. به عبارت دیگر اگر اقدامات عملی این پیام را به دنیا صادر کند که ایران در مقابل هر فشار جدید رو به اقدامی پیش‌رونده می‌آورد و باعث افزایش هزینه طرف‌های مقابل میشود، خود به خود هم باعث کاهش فشارها شده و هم در قالب یک گام بازدارنده از افزایش فشارها در آینده نیز جلوگیری می‌کند. ایران در شرایطی تعهدات برجامی خود را آغاز کرد که متحمل فشار تحریمی کمتر، تهدیدات نظامی کمرنگی در مقایسه با امروز و در عین حال داشتن گزینه‌هایی بازدارنده بود، حال و در موقعیت سال 99 نه تنها تعهدات برجامی پذیرفته و اجرایی شده و عملا قدرت بازدارندگی ما کاهش یافته که در عمل فشار تحریمی و تهدیدات نظامی و امنیتی نیز افزایش یافته است و اگر در این نقطه رویه فعلی متوقف نشود، باید به انتظار طمع بیشتر دولت آمریکا برای تحمیل فشارهای بیشتر و همراهی مرموز اروپا با آن نشست. در این زمینه افزایش توان غنی‌سازی هسته‌ای از سوی کشورمان (چنان که در تجربه 20 درصد نیز نشان داده شد) می‌تواند به عنوان بستر و رویه‌ای برای ایستادن مقابل سلسله فشارهای خارجی به شمار رود. افزایش سطح غنی‌سازی و تعداد سانتریفیوژهای فعال از دیگر گزینه‌هایی است که در جریان «اقدام عملی» باید مورد تاکید و بررسی قرار گیرد. تولید پلوتونیوم از طریق تاسیسات آب سنگین اراک به عنوان یکی از مهم‌ترین برگ برنده‌های ایران در ذیل توانمندی‌های هسته‌ای و خروج از پروتکل الحاقی را می‌توان گام‌های دیگری در راستای «اقدام عملی» برای افزایش هزینه‌های آمریکا و اروپا در جریان تحمیل فشارهای اقتصادی دانست. یقینا حرکت به سوی اقدامات بازدارنده به عنوان سلاحی برای وادار کردن طرف‌های خارجی به عقب‌نشینی از مهم‌ترین مطالباتی است که در سطح عمومی و نخبگانی باید پیگیری شود. در این زمینه تجربه اقدامات غیرقانونی طرف‌های خارجی از جمله در مصداق توقیف محموله نفتی ایران در جبل‌الطارق از سوی نیروی دریایی انگلیس و اقدام متقابل ایران در توقیف محموله نفتی این کشور که نشان از هزینه بالای نزدیک شدن به محموله‌های ایرانی داشت، نشان از لزوم پیگیری چنین رویه‌ای برای منتفی کردن امکان پیگیری دیگر سناریوها دارد. ****** اروپا فقط نمایش ندهد، در عمل هم به تعهداتش پایبند باشد ابراهیم عزیزی*: اقدام روز گذشته آمریکا علیه کشورمان را باید از زوایای مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. نکته اولی که در این باره باید به آن تاکید کرد این است که اقدام آمریکا هیچ مجوز و مشروعیتی نداشت و خلاف قوانین بین‌المللی بود. آمریکا هیچ‌گونه حقی برای اظهارنظر درباره برجام ندارد، چرا که از این توافقنامه خارج شده است. وقتی کشوری از یک توافقنامه بین‌المللی خارج شد، دیگر حقی برای استفاده از امتیازات آن ندارد. موضوع دومی که باید به آن اشاره کرد، موضع اروپایی‌ها دربرابر اقدام آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه بود. همان‌طور که دیدید اروپایی‌ها با تصمیم آمریکا همراهی نکردند. این مساله از یک زاویه نکته مثبتی است. اروپایی‌ها باید این مسیر خود را ادامه بدهند و خود را بازیچه خواست آمریکا نکنند. منافع ملی اروپایی‌ها در عدم همراهی با آمریکاست. اروپایی‌ها باید موضع مستقلانه بگیرند و غلام حلقه به گوش آمریکا نباشند. حقیقتا آمریکایی‌ها نگاه تحقیرآمیزی به اروپا دارند و اروپایی‌ها نباید اجازه بدهند عزت‌شان در برابر آمریکا خدشه‌دار شود. از این مساله که بگذریم، مساله مهم‌تر این است که اروپا نباید فقط نمایش بدهد که با آمریکایی‌ها مخالف است، بلکه باید در میدان عمل هم عدم همراهی با آمریکا را نشان بدهد. اروپا باید به تعهدات برجامی‌اش عمل کند و استقلال و عدم همراهی با آمریکا را در میدان عمل به اثبات برساند. موضوع سومی که در این بین قابل ذکر است، مساله روابط ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. اگر قرار باشد این سازمان بین‌المللی اقداماتی خارج از چارچوب پذیرفته‌شده نسبت به ایران انجام بدهد، قطعا رفتار ایران در قبال آژانس متفاوت خواهد شد. ما نمی‌توانیم بپذیریم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خارج از رفتار معمولی که با دیگر کشورها دارد، شرایط سخت‌تر و ویژه‌تری را به ایران تحمیل کند. این شرایطی نیست که ما بپذیریم. در صورتی که اروپایی‌ها اقدام قابل ملاحظه‌ای در عمل به تعهدات‌شان انجام ندهند و از طرف دیگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم برای ایران مانع‌تراشی کند، قطعا با واکنش مجدانه و عزتمندانه جمهوری اسلامی مواجه خواهند شد. اقدامی که آمریکایی‌ها روز گذشته علیه ایران کلید زدند، اقدامی یکجانبه‌گرایانه بود که از روحیه قلدرمآبانه و سلطه‌‌گری آنان نشأت گرفته بود. سال‌هاست ایالات متحده به دنبال تحمیل اراده خود به کشورهاست و این سیاست تحمیل‌گرایانه باید به پایان برسد. تمام ملت‌های آزاده دنیا باید در برابر این قلدرمآبی بایستند و به این رویه غلط آمریکا در تحمیل خواست خود به دیگر کشورها و جامعه جهانی پایان بدهند. همبستگی ملت‌های آزاده علیه این روحیه قلدرمآبانه آمریکا، کمک بزرگی هم به حرکت رو به جلو و توسعه و پیشرفت بیش از پیش این کشورها خواهد کرد. این را در نظر داشته باشید که آمریکا به یک یأس و درماندگی در حل مشکلات داخلی خود رسیده و همین امر موجب تضعیف آمریکا شده است. آمریکا که در درماندگی خود فرورفته، با توسل به مکانیسم ماشه می‌خواست با پوششی بر ضعف خود، ادعا کند در برابر جمهوری اسلامی به پیروزی رسیده است. آمریکایی‌ها بدانند ایران اسلامی، که معماری آن بر مبنای مکتب فکری امام راحل شکل گرفته و پای درس مکتب عاشورا رشد کرده است، هیچ‌گاه اجازه نمی‌دهد عزتش مورد خدشه قرار بگیرد. اگر آمریکا دست به اقدامی بزند که عزت و منفعت ایران را خدشه‌دار کند، خود را برای واکنش ایران آماده کند. مردم ایران بدانند تهدیدات آمریکایی‌ها توخالی است و همان‌طور که اخیرا فرمانده کل سپاه پاسداران اعلام کرد، دیگر زمان تهدید و ارعاب گذشته است. دیگر ملت ایران از تهدیدها و ارعاب آمریکا نمی‌ترسد و قطعا آمریکا ذلیلانه در برابر جمهوری اسلامی سر فرود خواهد آورد. این نکته را هم به عنوان نکته پایانی اشاره کنم که ما در شرایط کنونی نیازمند یک دیپلماسی فعال، انقلابی و منسجم هستیم. باید در برابر اقدامات آمریکا با یک دیپلماسی عزتمندانه بایستیم. در همین راستا کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس طرح‌ها و پیشنهاداتی را مطرح کرده و هم اکنون در حال گفت‌وگو و رایزنی پیرامون این طرح‌ها هستیم. کلیت این طرح‌ها به گونه‌ای است که دولت را مکلف می‌کند متناسب با اقدامات طرف مقابل، بر اساس حکمت، عزت و مصلحت واکنش نشان دهد. * عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس
سایر اخبار این روزنامه
