وقتی ثانیه‌ها بی‌ارزش می‌شوند

آفتاب یزد – گروه فرهنگی: مدتهای مدیدی است که یک مسئله عجیب و غریب در تلویزیون مد شده است؛ سریال‌هایی که قرار است مخاطب را سرگرم کنند و خستگی یک روز کاری را از تنش به در کنند. اما وقتی بیننده پای هرکدام از این مجموعه‌های تلویزیونی می‌نشیند، با پارامترهای عجیب و غریبی مواجه می‌شود. پارامترهایی که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت. حتما شما هم وقتی پای تلویزیون می‌نشینید تا سریالی از سریالهای متعددی که از شبکه‌های مختلف پخش می‌شوند و البته اکثریت قریب به اتفاقشان تکراری هستند و بارها از شبکه‌های دیگر پخش شده‌اند را ببینید، اولین چیزی که توجهتان را جلب می‌کند مدت زمان سریال است که عدد آن در گوشه‌ای از صفحه تلویزیون گذاشته می‌شود تا به مخاطب اعلام کند که مجموعه مورد نظر قرار است چه میزان از زمان بیننده را گرفته و به خود اختصاص دهد. اینگونه مخاطب با برنامه ریزی‌ای که انجام می‌دهد آن مدت زمان خاص را به تماشای سریالی که به آن علاقمند است اختصاص می‌دهد. این مسئله البته پیشترها وجود نداشت و مخاطب دقیقاً نمی‌دانست مدت زمان سریال چقدر است، برای همین پای تماشای مجموعه می‌نشست و اگر احیاناً در میانه تماشای مجموعه کاری برایش پیش می‌آمد، دیدن سریال را نیمه کاره رها کرده و پی انجام کار خودش می‌رفت. بدیهی است در چنین حالتی به این دلیل که مخاطب نیمی از سریال را نتوانسته ببیند، در روزهای بعد از تماشای ادامه آن منصرف می‌شد، برخی نیز در این میان تنها می‌خواستند سرشان گرم شود و با مضمون سریال کاری نداشتند و قصه را دنبال نمی‌کردند. به این معنی که با داستان سریال ارتباطی برقرار نمی‌کردند تا اگر بخشی از آن را نتوانستند ببینند برایشان مهم باشد. اینگونه افراد عموماً بخشی را که موفق به تماشای آن نشدند، خودشان کارگردانی کرده و قصه را به سرانجام می‌رساندند. اما زمان که گذشت اوضاع کمی بهتر شد و همانطور که گفتیم شرایطی پیش آمد که مخاطب از همان ابتدای آغاز سریال می‌دانست چقدر از زمان روزانه خود را باید به تماشای مجموعه اختصاص دهد بنابراین یا کارهایش را پیش از آغاز سریال انجام می‌داد یا رسیدگی به آنها را به پس از تماشای مجموعه موردنظر موکول می‌کرد، در این میان پخش مجدد و چندباره سریال‌های تلویزیونی هم به مدد افرادی که بیشتر وقت خود را در خانه می‌گذراندند، می‌آمد و این نکته را در گوش آنها زمزمه می‌کرد که اگر در یکی از تایم‌ها فرصت تماشای سریال را نداشته‌اند زیاد ناراحت نباشند چرا که می‌توانند در بازپخش آن را مشاهده کنند. قرار دادن مدت زمان سریال در پایین صفحه تلویزیون یکی از کارهای مهم و بجای دست اندرکاران پخش سریال‌های تلویزیونی بود، چرا که تکلیف مخاطب را با مدت زمانی که او باید به تماشای سریال مورد علاقه‌اش اختصاص می‌داد روشن می‌کرد. بدیهی است انجام چنین عملی از سوی رسانه ملی این نکته را در ذهن مخاطب متبادر می‌کرد که مسئولان تلویزیون حتی به اندازه سر سوزنی هم که شده به فکر مخاطب هستند و دوست دارند بینندگان سریال‌هایی را که آنها ساخت‌اند تماشا کنند، بنابراین وقتی مخاطب با چنین حقیقتی مواجه شد خودش نیز تمایل بیشتری برای ارتباط برقرار کردن با سریال‌های مختلف تلویزیونی پیدا کرد، اما از همان زمان‌ها به بعد با اضافه شدن تایم پخش سریال موارد دیگری نیز به سریال‌های مورد نظر افزوده شد مواردی که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت.
> آنچه گذشت
واقعاً هیچ وقت مشخص نشد که علت پیدایش این موضوع در سریال‌های تلویزیونی چیست؟ هنگامی که هر قسمت از یک سریال آغاز می‌شد، ده دقیقه ۱۰ دقیقه ابتدایی‌اش با توجه به مدت زمانی که سریال قرار بود از تلویزیون پخش شود به این موضوع اختصاص پیدا می‌کرد که در قسمتهای قبل چه اتفاقاتی رخ داده است، مسئولان رسانه ملی اما هیچ گاه به این مسئله توجه نکردند که وقتی یک سریال از شبکه‌های مختلف می‌شود و از بازپخش‌های متعددی برخوردار است، دیگر همه جهان آن را دیده‌اند و می‌دانند در قسمتهای قبل چه اتفاقاتی رخ داده است. این مسئله البته درباره برخی از سریال‌ها دلیل بعضاً موجهی ( البته موجه از نظر مسئولان و مدیران رسانه ملی ) داشت، سریال‌هایی که عمدتا خارجی بودند و اکثراً مورد سانسور و ممیزی قرار می‌گرفتند. مسلم است در چنین حالتی هر قسمت از سریال کوتاه‌تر از زمان واقعیت می‌شد چرا که بخش‌هایی از آن حذف شده بود، بنابراین رسانه ملی با قرار دادن باکس «آنچه گذشت» در ابتدای هر قسمت، تفاوت زمان نسخه اصلی با نسخه‌ای که سانسور شده بود را جبران می‌کرد، مسئله‌ای که مسئولان رسانه ملی گمان می‌کردند مخاطب متوجه آن نمی‌شود، اما غافل از این موضوع بودند که وقتی مخاطب نسخه اصلی و سانسور نشده سریال را از طریق اینترنت به دست می‌آورد و با قرار دادن صوت دوبله نسخه سانسور شده روی نسخه اصلی متوجه ماجرای سانسور می‌شود، چرا که از قسمت دوم به بعد صوت دوبله با نسخه اصلی همخوانی نداشت و دقیقاً زمانی که سریال مشغول نمایش قسمت دوم بود، صوت دوبله مشغول ارائه «آنچه گذشت» به مخاطب می‌شد. این تفاوت نشان می‌داد که مدت زمان نسخه دوبله کم شده و به قول معروف برای این که جبران مافات شود تلویزیون «آنچه گذشت» را به ابتدای سریال اضافه کرده تا مخاطب این تفاوت زمان را احساس نکند، اما همانطور که اشاره کردیم هیچگاه مشخص نشد که استفاده از باکس «آنچه گذشت» در سریال‌های ایرانی واقعا چه دلیلی می‌تواند داشته باشد. شاید یکی از دلایلی که بتوان آن را به عنوان یک برهان (هرچند غیرموجه) به حساب آورد این باشد که تولیدکنندگان سریال یا سریال‌های مورد نظر از این طریق می‌خواستند اعلام کنند که سریال طولانی‌تری را ساخته و تحویل پخش داده اند. مسئله‌ای که البته نمی‌توان آن را تنها دلیل طولانی شدن سریال‌های مورد نظر قلمداد کرد.
> حرکت‌های اسلوموشن


هر چند که حرکت‌های اسلوموشن یکی از ترفندهای ساخت آثار تصویری در مدیوم‌های سینما و تلویزیون است و از سابقه‌ای بس طولانی در دنیا برخوردار است، اما هر کارگردانی می‌داند که صحنه‌هایی نیاز به اسلو موشن دارند و گاه این نیازها آنقدر زیاد می‌شود که اگر صحنه یا صحنه‌های به صورت اسلوموشن روی پرده سینما یا آنتن تلویزیون نفرستیم، فیلم یا سریال مورد نظر اثر مطلوبی را که مدنظر کارگردان است روی مخاطب نخواهد گذاشت، اما نکته جالبی که در بعضی از سریالهای تلویزیونی مشاهده می‌کنیم این است که بعضا برخی از صحنه‌ها که به صورت
اسلوموشن نمایش داده می‌شوند اصلا و ابدا نیازی به چنین
نمایش دادنی ندارند. برای مثال صحنه‌ای را فرض کنید بازیگر زن قصه مشغول اشک ریختن است این اشک ریختن به هر دلیلی اتفاق افتاده باشد واقعا نیازی به نمایش اسلوموشن ندارد، در حالیکه علاوه بر استفاده از این تکنیک در آن صحنه خاص کارگردان، اصرار فراوانی دارد که روی چشم‌های بازیگر مورد نظر طوری زوم کند که گویا بزرگترین کشف تاریخ بشریت را انجام داده است. این در حالی است که برخی از صحنه‌ها که نیاز مبرم به نمایش اسلوموشن دارند خیلی معمولی و عادی نشان داده می‌شوند تو گویی که اصلا اتفاق خاصی رخ نداده است. این مسئله نیز یکی از مهمترین موضوعاتی است که موجب می‌شود با توجه به قرار دادن تایم سریال در پایین صفحه تلویزیون، وقت بیننده بی‌جهت به هدر برود، چرا که ما به عنوان سازنده و مسئول پخش یک مجموعه تلویزیونی با اعلام مدت زمان پخش سریال مان می‌خواهیم این موضوع را به او القا کنیم که وقتش برای ما اهمیت زیادی دارد، در حالیکه در عمل با اعمال تکنیک‌هایی مانند اسلوموشن به او می‌فهمانیم که آنقدرها هم که نشان می‌دهیم حرمت و ارزشی برای وقت و زمانی که او برای تماشای محصول تصویری ما صرف می‌کند قائل نیستیم. جدا از این موضوع در صورت تکرار صحنه‌های اسلوموشن اینچنینی مخاطب این برداشت را خواهد کرد که سازندگان اثر تصویری بیشتر از آنکه بخواهند یک مجموعه فرهنگی را به مخاطب ارائه دهند به سریال خود آب بسته‌اند و تمام تلاششان در حین ضبط سریال این بوده که زودتر کارشان تمام شود تا بتوانند به دستمزدی که به خاطرش این سریال را ساخته اند، برسند و دقیقا برای رسیدن به این هدف، از کیفیت مجموعه کاسته و بیشتر صحنه‌ها را به صورت اسلوموشن تحویل مخاطب داده‌اند که مثلا به پخش تلویزیون بگویند سریالمان طولانی است، در حالیکه آنچه باعث طولانی شدن سریال شده، قصه مجموعه و کششی که باید داشته باشد، نیست، بلکه اتفاقاتی از این دست که به نمونه‌های مشابه دیگری هم می‌توان اشاره کرد، بوده که موجب طولانی شدن مدت زمان هر قسمت از سریال شده است.
> آگهی‌های بازرگانی
پیشتر اشاره کردیم که رسانه ملی با این هدف که مخاطب بداند چه میزان از وقت خودش را باید صرف تماشای قسمتی از یک سریال بکند مدت زمان پخش سریال را در گوشه تلویزیون حک کرده، برای مثال در نظر بگیرید یک قسمت از یک سریال قرار است یک ساعت پخش شود اما مخاطب در میانه پخش سریال متوجه می‌شود که صدا و سیما باکس آگهی‌های بازرگانی را نیز پخش می‌کند، آگهی‌هایی که بعضا گاهی مدت زمان پخش آنها از ۵ دقیقه هم بیشتر است. درست است که در نگاه اول شاید مخاطب با مواجه شدن با این مسئله خوشحال هم بشود و با خود بگوید توی این ۵ دقیقه حداقل می‌تونم مسواک بزنم و بعد بیام بقیه سریال تماشا کنم، اما اگر منصفانه نگاه کنیم در می‌یابیم که این ۵ دقیقه فرصتی است که مخاطب در واقع آن را از دست داده است که به واسطه آن فرصتی یافته و کارهای کوچکی را که هنوز انجام نداده انجام دهد. بدیهی است این ۵ دقیقه‌های کوچک به این دلیل که در طول روز به کرات از شبکه‌های مختلف و در میان برنامه‌های مختلف روی آنتن تلویزیون می‌روند در پایان روز زمان قابل توجهی را تشکیل می‌دهند که هیچکس متوجه به هدر رفتن آنها نمی‌شود. این مسئله را هم مد نظر قرار دهید که مخاطب از بابت به هدر رفتن این زمانهای ریز و کوچک چیزی را به دست نمی‌آورد، اما رسانه ملی بابت این زمان‌های ریز و درشت کلی درآمد از بابت پخش آگهی را به دست آورده و کلی خوش به حالش شده است.
> آنچه خواهید دید
اما یکی دیگر از معضلاتی که مخاطب تلویزیون در مواجهه با پخش سریال‌های مختلف با آن مواجه است باکسی ست که رسانه ملی یا تولید‌کنندگان آثار تصویری در پایان هر قسمت قرار می‌دهند تا مخاطب را از آنچه در قسمت بعدی اتفاق خواهد افتاد با خبر کنند. باکسی که اگر منصفانه بنگریم در سکوت و بی‌خبری محض مخاطب جزو همان زمانی محسوب می‌شود که در ابتدای سریال در پایین صفحه تلویزیون درج شده است. البته می‌توان اذعان کرد که چنین مسئله‌ای برای مخاطبان جذابیت دارد چرا که آنها علاوه بر تماشای هر قسمت از ماجراهایی که قرار است در قسمت بعدی هم رخ دهد، مطلع می‌شوند. اما این تنها یک قسمت از ماجراست. مسئله مهم این است که اگر مخاطب مدت زمانی که در آغاز هر قسمت که در پایین صفحه تلویزیون درج می‌شود را با مدت زمانی که در آن تماشاگر آنچه در هر قسمت اتفاق می‌افتد، مقایسه کند، متوجه خواهد شد که در هر قسمت از هر یک ساعت تنها ۴۵ دقیقه‌اش برنامه مفید دیده و بقیه زمان یا مشمول «آنچه گذشت» اول هر قسمت است، یا مشمول حرکت‌های اسلوموشن که هیچ نیازی به آنها نیست، بوده یا به آگهی‌های بازرگانی اختصاص داشته و یا دست آخر به باکس «آنچه در قسمت بعد خواهید دید» تعلق دارد. با یک حساب سرانگشتی و ساده اگر این زمان‌های پرت و از دست رفته را برای مدت یک سال محاسبه کنید،متوجه خواهید شد که چه سرمایه عظیمی از عمر گرانمایه خودمان را بابت تماشای سریالهایی گذاشتیم که اگر سازندگان آنها و همچنین مسئولان و دست اندرکاران پخش رسانه ملی توجه و ارزش بیشتری برای آن قائل شوند، به هدر نخواهند رفت.