روزنامه شرق
1399/07/07
دومین زمینلرزه متوسط در ترکمن‌صحرا
دومین زمینلرزه متوسط در ترکمن‌صحرا مهدی زارع* در ساعت 9:16 بامداد شنبه پنجم مهر1399 دومین زمینلرزه با بزرگای متوسط (5.2) در منطقه مراوه‌تپه، در مرز ترکمنستان و ایران رخ داد. کانون زلزله در مجاورت مرز و در خاک جمهوری ترکمنستان تعیین محل شد. زمینلرزه بامداد پنجم مهرماه، در مراوه‌تپه و روستاهای اطراف موجب خسارت‌های محدودی شد و خوشبختانه تلفاتی نداشت. کانون در محلی خالی از سکنه واقع بود و کم‌بودن معرضیت جمعیت ریسک تلفات را بسیار کم کرد. در اولین ساعات روز 17 شهریور 99 (18 روز قبل) زمینلرزه اول در رامیان با بزرگای 5.1 در محل تلاقی گسل مینودشت و گسل گرگان رخ داد. چنین محل‌هایی از نظر تحریک رخداد زمینلرزه در گسل مجاور حساس‌اند، چراکه حرکت یکی می‌تواند باعث تحریک دیگری شود. کانون اصلی زلزله هفدهم شهریور در روستای «قورچای» شهرستان رامیان بوده و به همین دلیل بیشترین خسارت در این زلزله به حدود ۴۰ واحد مسکونی در پنج روستای قورچای، ویرو، الهادی، کشکک و پاقلعه بین ۱۰ تا صد درصد وارد شد. زمینلرزه هشتم مرداد سال 1349 قرناوه در نزدیکی شهر مراوه‌تپه با بزرگای 6.4 نیز در همین پهنه رخ داد. در آن رخداد ۱۷۶ نفر کشته و ۴۸۳ نفر مجروح شدند و صد روستای کوچک خسارت جدی دید. سامانه گسل‌های مرز کوه و دشت در ناحیه گلستان شامل گسل گرگان و گسل مینودشت است که هر دو در ادامه روند سامانه گسله خزر (مازندران) قرار گرفته‌اند. گسل گرگان در سال 1520 میلادی در دوره صفویان یک زلزله با بزرگای 6.5 ایجاد کرده است. این سامانه با شکستگی‌های متعددی که در منطقه کوه‌های جنگل گلستان ایجاد کرده است، همواره موجب رخداد زلزله‌های کوچکی نیز میشود و البته توان لرزه‌زایی زلزله‌ای با بزرگای هفت را نیز دارد. زلزله‌های متوسط ازجمله زلزله بامداد پنجم مهر 99 در شمال مراوه‌تپه، زلزله 17 شهریور 99 در جنوب رامیان و زلزله شدید (بزرگای شش تا هفت) مانند زلزله قرناوه 49 با بزرگای 6.4، علاوه بر خسارت در نزدیکی خود می‌تواند آسیب‌هایی را در فاصله‌های دور از خود به‌ویژه در ساختمان‌های بلند ایجاد کنند. در حدود 30 درصد از موارد، دو زلزله با بزرگای بیش از 4.5 یا یک زوج‌زلزله می‌تواند رخداد زمینلرزه شدید (با بزرگای بیش از شش) را در هفته‌ها تا ماه‌های بعد نشان دهد. قبل از وقوع زمینلرزه بم در سال 1382، رخداد زمین‌لرزه‌ای با بزرگی 5.3 در 13 مرداد 82 و زمین‌لرزه‌ای دیگر با بزرگای 5.5 در 30 مرداد 82 (حدود چهار ماه‌ونیم قبل از رخداد زمینلرزه بم) در فاصله حدود 130 کیلومتری شرق بم (بین بم و زاهدان) و سپس رخداد زلزله‌ای در روز قبل از رخداد زمینلرزه بم با بزرگای حدود 4.5، به عنوان مقدمه (پیش‌نشانگر لرزه‌ای) بر رخداد زمینلرزه مخرب بم با بزرگای 6.5 در بامداد پنجم دی‌ماه 82 تلقی میشود. همچنین در ساعت‌های 10 و 10:30 شب قبل از رخداد زلزله پنجم دی‌ماه 1382 بم و همچنین ساعت 4:40 بامداد پنجم دی‌ماه 82 (حدود 45 دقیقه قبل از رخداد لرزه اصلی) سه زلزله با بزرگای چهار در شهر بم احساس شد. سپس زلزله اصلی در ساعت 5:26 بامداد با بزرگای 6.5 رخ داد. شناخت شاخص‌های زمین‌شناختی و ژئوفیزیکی و تلاش برای شناخت حالت‌های بحرانی می‌تواند به پیش‌بینی احتمال رخداد زلزله کمک کند. پیش‌بینی زلزله محصول فعالیت‌هایی است که در حیطه علم زلزله‌شناسی صورت می‌گیرد و هدف از آن پیش‌آگاهی و اطلاع‌رسانی از مکان، بزرگا و زمان (به‌صورت دقیق یا به احتمال) رخداد زلزله در آینده است. همچنین پیش‌یابی احتمال رخداد خطر زلزله نیز در چارچوب علم پیش‌بینی زلزله قرار می‌گیرد. در ایران و درپی زلزله بم که رخداد پیش‌لرزه‌ها موجب پیش‌آگاهی مردم بود، ولی مسئولان محلی و همچنین مقامات کشور امکان برآورد رخداد زلزله‌ای مهم و اطلاع‌رسانی را نداشتند، مطالعات پیش‌بینی زلزله به‌صورت سامان‌یافته شروع شد. تغییرات استرس ایجادشده به‌وسیله یك زلزله می‌تواند در انتشار استرس تا بیش از 10 برابر محدوده گسلش مؤثر باشد. قبل از زلزله سال 1909م در ناحیه خلیج سانفرانسیسكو زلزله‌های متوسط مهمی رخ داد. قبل از زلزله 1989م نیز زمین‌لرزه‌های متوسط گزارش شد. قبل از زلزله 1923م توكیو در ژاپن نیز زلزله‌های متوسطی از آن ناحیه گزارش شده است. در بررسی زمین‌لرزه‌های دهه‌های گذشته ایران می‌توان به این موارد برخورد: در محدوده صد کیلومتری كانون زلزله 1376 اردكول (قائن) با بزرگای 7.2، زلزله 1369ش منجیل با بزرگای 7.3، زلزله‌های 1360ش در گلباف و سیرچ و 1376ش فندقا (شرق كرمان) و قبل از زلزله 1357ش طبس، حداقل یك رویداد و بعضا دو رخداد زلزله با بزرگای بیش از پنج رخ داده است. بر این اساس می‌توان برای بررسی‌ها و اقدام‌های کاهش ریسک و مدیریت بحران در منطقه استان‌های گلستان و خراسان شمالی برای ماه‌ها و یک تا دو سال آینده برنامه‌ریزی کرد.* استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله
سایر اخبار این روزنامه
ایران کشوری ساختگی نیست!
اولویت نمایندگان انقلابی چیست
موانع رهبری اصلاحات
دارو و کالاهای اساسی را تا آخر سال با ارز ۴۲۰۰ تومانی تأمین می‌کنیم
هیچ کالایی نباید در گمرک‌های کشور معطل بماند
انقلاب رفاهي در مجلس انقلابي
نفوذ ولیعهد ماکیاولیایی بر بن‌سلمان
تعیین تکلیف صداوسیما به مجلس اصولگرایان افتاد
بازگشت سعید ملایی رؤیا یا واقعيت؟
پرسپولیس همچنان آبروی ایران
مرگ ناگهانی فردین و دیدن بهمن مفید
جنگی که باید تمام می‌شد
مصائب سودای انتقال پایتخت
دومین زمینلرزه متوسط در ترکمن‌صحرا
عمل‌گرایی در گردشگری روستایی به جای شعار
