روزنامه وطن امروز
1399/07/08
قره‌داغ!
گروه بین‌الملل: مناقشه قره‌باغ از یکشنبه این هفته مجددا بین نیروهای درگیر در این منطقه شدت گرفته است. بحرانی که ریشه آن به بیش از 100 سال قبل بازمی‌گردد و در سال‌های آخر شوروی سابق شدت گرفت، از اواخر دهه 80 میلادی تا اواسط دهه 90 میلادی صحنه جنگ نظامی طرفین بود. در این میان طی 3 دهه گذشته این مناقشه همچنان پابرجاست و اصلی‌ترین عامل تداوم این مناقشه شکست بی‌چون و چرای گروه مینسک به عنوان مجموعه‌ای از کشورهای غربی است که داعیه برقراری صلح در این منطقه را داشتند. حال آنکه خود این کشورها از جمله فرانسه و آمریکا به عنوان اعضای این گروه و رژیم صهیونیستی و ترکیه در سال‌های اخیر با پیگیری اهداف منافی منافع کشورهای منطقه در مقاطع مختلف زمانی آتش این مناقشه را شعله‌ور کرده‌اند. در حال حاضر مقامات جمهوری آذربایجان، ارمنستان و منطقه خودمختار قره‌باغ بشدت در وضعیت بی‌اعتمادی نسبت به یکدیگر به سر می‌برند و به نظر می‌رسد در صورتی که یک میانجی‌گری بی‌طرفانه و مثمرثمر در این مناقشه صورت نگیرد، چشم‌انداز وقوع درگیری‌ها و افزایش تلفات در این مناقشه فراتر از تصور خواهد بود. * آغاز دور جدید درگیری‌ها در قره‌باغ به گزارش «وطن امروز»، بامداد یکشنبه در پی تبادل آتش بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان دور جدید تنش‌ها در منطقه مورد مناقشه، موسوم به قره‌باغ آغاز شد. پس از اینکه منطقه «قره‌باغ» و وزارت دفاع ارمنستان صبح یکشنبه آماده‌باش عمومی اعلام کردند، عصر یکشنبه الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان نیز با حضور در پارلمان جمهوری آذربایجان وضعیت جنگی و مقررات منع رفت و آمد برقرار کرد. در همین حال «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان اعلام کرد در حالی که کشورش درگیری با همسایه خود را از سر گرفته، ممکن است ایروان استقلال قره‌باغ را - که منطقه‌ای مستقل با بیشترین تعداد ساکنان ارمنی در داخل جمهوری آذربایجان است - به رسمیت بشناسد. پاشینیان خاطرنشان کرد: «ما تمام سناریوهای تحولات احتمالی را ارزیابی می‌کنیم. چشم‌انداز استقلال قره‌باغ باید به طور بسیار جدی در نظر گرفته شود و کاملا مورد بحث و بررسی قرار گیرد». در حالی که ارمنستان، آذربایجان را به دلیل بمباران این منطقه مقصر و آغازگر خشونت می‌داند اما جمهوری آذربایجان تاکید دارد این بمباران در واکنش به شلیک خمپاره‌هایی است که از ارمنستان به سمت آذربایجان شلیک شده است. این درگیری‌ها که در روزهای گذشته شدت گرفته است، از هفته قبل با تبادل آتش محدود آغاز شده بود. درگیری‌های نظامی اخیر پس از ماه آوریل سال ۲۰۱۶ بزرگ‌ترین مناقشه نظامی میان ۲ طرف درگیر به شمار می‌رود. تاکنون ۲ طرف با استفاده از توپخانه، خودروهای زرهی و پهپاد اقدام به تبادل آتش و وارد آوردن تلفات به یکدیگر کرده‌اند. * روایت وزارت دفاع جمهوری آذربایجان از وضعیت مناقشه صبح دیروز وزارت دفاع آذربایجان با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد ارتش ارمنستان از ساعات اولیه بامداد دوشنبه حملات علیه مناطق مسکونی در شهرستان «ترتر» را مجددا آغاز کرده و در صورت ادامه، نیروهای آذربایجان نیز حملات متقابل انجام خواهند داد. در این بیانیه تاکید شده این آخرین هشدار آذربایجان به ارمنستان است. وزارت دفاع آذربایجان همچنین تصاویر هوایی از انهدام تانک و خودروهای زرهی ارمنستان در درگیری‌ها را منتشر کرد. پیش از این سرگرد «آنار ایوازف» سخنگوی وزارت دفاع جمهوری آذربایجان در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد: در منطقه فضولی، روستاهای قاراخان‌بیگلی، گروند، گرده‌ریز و عبدالرحمان علیا آزاد شده و کنترل این روستاها الان دست نیروهای آذری است. در منطقه جبراییل، موروداغ و آغ‌دره نیز پیشروی‌هایی شده است. * روایت وزارت دفاع ارمنستان از وضعیت مناقشه «آرتسرون اووانیسیان» سخنگوی وزارت دفاع جمهوری ارمنستان نیز در کنفرانس مطبوعاتی درباره اوضاع در منطقه قره‌باغ اعلام کرد در جریان درگیری‌های روز یکشنبه 200 نظامی آذربایجانی کشته یا زخمی شده و حدود 30 تانک و خودروی زرهی و حدود 20 هواپیمای بدون سرنشین منهدم شد. پیش از این، مقامات محلی جمهوری خودخوانده قره‌باغ از کشته‌شدن 16 نظامی ارمنستانی و زخمی شدن حدود 100 نفر دیگر خبر داده بودند. سخنگوی وزارت دفاع ارمنستان همچنین گزارش مقامات آذربایجانی مبنی بر کنترل نظامیان این کشور بر ارتفاعات مهم راهبردی و 6 منطقه مسکونی در قره‌باغ کوهستانی را تکذیب کرد. وزارت دفاع ارمنستان پیش از این هشدار داده بود در صورت لزوم از همه نوع تسلیحات نظامی، از جمله جنگنده‌های «سوخو30» برای پاسخگویی به حملات جمهوری آذربایجان استفاده خواهد شد. مقامات ارمنستان در چارچوب قانون وضعیت نظامی وضع‌شده در این کشور به دلیل وخامت اوضاع در منطقه قره‌باغ، فراخوان بسیج نیروهای ذخیره زیر 55 سال را اعلام کردند. * روایت وزارت دفاع منطقه خودمختار قره‌باغ از وضعیت مناقشه وزارت دفاع حکومت منطقه مورد مناقشه قره‌باغ که تحت حمایت ارمنستان قرار دارد، ادعا کرد در درگیری با جمهوری آذربایجان، چندین بالگرد، پهپاد و تانک ارتش جمهوری آذربایجان نابود شده است. *** نکاتی درباره مناقشه قره‌باغ ریشه درگیری‌های قره‌باغ به آغاز تلاش ارمنی- آذری‌های منطقه قره‌باغ برای استقلال از منطقه خودمختار جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی بازمی‌گردد. این مجموعه جمعیتی با به دست‌گیری کنترل نواحی کوهستانی و اشغال ۷ ناحیه پیرامونی آن در خاک جمهوری آذربایجان به عنوان مناطق حایل، موفق شدند با تشکیل استانی خودمختار و مستقل از جمهوری آذربایجان و ارمنستان، حدود یک‌پنجم اراضی جمهوری آذربایجان را به کنترل خود درآورند. ماه مه 2004 گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (متشکل از نمایندگانی از یک کشور منطقه‌ای، یعنی روسیه، و ۲ کشور خارج از منطقه، یعنی فرانسه و ایالات متحده) به عنوان میانجی برقراری آتش‌بس بین ۲ طرف وارد عمل شد که تاکنون این اقدامات جز شکست ماحصلی نداشته است. ترکیه با شیطنت در مناقشه قره‌باغ قصد دارد از فرصت پیش‌آمده علیه ارمنستان نهایت استفاده را ببرد. از نقش آمریکا و رژیم صهیونیستی در تشدید مناقشه و شدت گرفتن بحران نباید غافل ماند. به نظر می‌رسد ملاحظات نظامی- امنیتی و تجارت تسلیحات رژیم صهیونیستی و نیاز‌های سیاست خارجی آمریکا و دولت ترامپ به نقش‌آفرینی در مقام میانجی در این مناقشه بی‌تاثیر نیست. جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنها کشوری که با هر ۳ طرف مناقشه مرز مشترک دارد و به لحاظ پارامترهای تمدنی و تاریخی تاثیر قابل توجهی بر بدنه اجتماعی کشورهای این منطقه دارد، توانایی بالایی در نقش‌آفرینی به عنوان میانجی خواهد داشت. ایران آمادگی خود را به منظور مشارکت در حل این مناقشه اعلام کرده است. ایران با اتخاذ موضع «لزوم حل و فصل اختلافات به صورت مسالمت‌آمیز» ضرورت احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها را به عنوان رویکرد اصلی در حل مناقشه مطرح کرده است. *** [جنگ بر سر چیست؟] منطقه قره‌باغ در قالب ۲ قسمت جلگه‌ای واقع در جنوب غربی جمهوری آذربایجان و کوهستانی در شرق ارمنستان واقع شده است. در حال حاضر قسمت کوهستانی آن که محور اصلی مناقشه قره‌باغ است با عنوان رسمی «استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی» شناخته میشود. هر چند ریشه اختلافات مرزی پیرامون این منطقه به جنگ‌های 1918 تا 1920 باز می‌گردد اما با وقوع درگیری شدید از فوریه ۱۹۸۸ تا مارس ۱۹۹۴ در ناحیه قره‌باغ که بین بخشی از ساکنان عمدتا ارمنی این ناحیه (با پشتیبانی ارمنستان) و جمهوری آذربایجان رخ داد حساسیت‌ها پیرامون تحولات این منطقه تشدید شد. در نتیجه این مناقشه بیش از ۳۵ هزار نفر کشته شدند. تاکنون به منظور برقراری صلح دائمی و فراگیر در این منطقه کوشش‌هایی به عمل آمده و طرح‌های صلح مختلفی ارائه شده است ولی هیچ یک به نتیجه عینی و مورد انتظار نرسیده و وضعیت حاکم بر منطقه همچنان نه جنگ و نه صلح است. این مناقشه موجب قطع روابط دیپلماتیک جمهوری آذربایجان و ترکیه با ارمنستان شد و انسداد مرزها و شرایط جدیدی را در فضای منطقه قفقاز جنوبی حاکم کرد. نقش‌آفرینی بازیگرانی نظیر ایران، ترکیه، روسیه، آمریکا، فرانسه، سازمان امنیت و همکاری اروپا (مینسک) و شورای امنیت سازمان ملل متحد در روند تحولات قره‌باغ موجب شد این بحران ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی به خود بگیرد. پس از اعلام آتش‌بس در ۲۴ دسامبر ۱۹۹۴ میلادی شورای عالی قره‌باغ روبرت کوچاریان را به عنوان نخستین رئیس‌جمهور قره‌باغ انتخاب کرد و ۳۰ آوریل ۱۹۹۵ میلادی دومین دوره انتخابات پارلمانی قره‌باغ برگزار شد.
