راهبرد پاسخ هوشمندانه

ترور شهيد فخري‌زاده فارغ از اقدامات غيرانساني و مجرمانه پيگير مجموعه‌اي از اهداف براي آسيب جدي به ايران و توسعه ملت است. باگذشت چند روز از اين حادثه برخي از ابعاد آن روشن ‌شده و به تعبير برخي از تحليلگران و بزرگان عرصه سياست مي‌توان بيان داشت که مهم‌ترين هدف اين ترور آسيب زدن به ايران در اين شرايط بوده است. به نظر مي‌رسد تيم ترامپ با همراهي اسرائيل و يک ائتلاف منطقه‌اي به دنبال ايجاد فضاي تنش‌آلود بوده؛ به‌گونه‌اي که در صورت برخورد هيجاني امکان شکل‌گيري در ابعاد نظامي وجود دارد. فريدمن از تحليلگران برجسته آمريکايي سناريوي خاورميانه جديد را براي تيم جو بايدن ترسيم کرده است که نشان‌دهنده يک نقشه راه تنش‌آلود توام با پيچيدگي‌هاي امنيتي است. از طرفي ديگر برني سندرز يک سياستمدار سرشناس آمريکايي نيز هدف ترور شهيد فخري‌زاده را هدف قرار دادن آينده مسير ايران اعلام کرده است. بر اين اساس، آنچه مي‌توان از ترور شهيد فخري‌زاده برداشت کرد، آسيب‌پذيري هر چه بيشتر و درنهايت تسليم ايران در شرايط کنوني است، به‌گونه‌اي که مي‌توان اين اهداف را در دو بعد داخلي و بين‌المللي مورد ارزيابي قرار داد. در حوزه داخلي واکنش به اين ترور با سه سطح روبه‌رو است. به‌نوعي تضاد و اختلاف بين اين سطوح اصطکاک بين نيروهاي سياسي است که مي‌تواند در نهايت آسيب‌پذيري شاکله سياسي و شکاف جناحي را به همراه داشته باشد. رويکرد اول باور به اقدام سريع و تهاجمي دارد. در اين رويکرد يک هدف مشخص، از پيش تعيين‌شده که عمدتاً مورد خصم و تهاجم رفتاري قرار گرفته و در يک بازه بلند سياستگذاري‌هاي تقابلي اتخاذ مي‌شود. سطح دوم، ضمن بررسي دقيق حادثه و اشراف نسبت به آن هدف‌هاي جانبي ترور با ايجاد ظرفيت‌هاي جديد به‌خصوص در ابعاد حقوق بين‌الملل آسيب‌هاي ناشي از آن را به حداقل رسانده و مانع از تسري وسعت آن به مسائل استراتژيک ديگر و کلان مي‌شود. سطح سوم، کاملا يک نگاه منفعلانه داشته و ضمن محکوميت لفظي حادثه رخ‌داده هرگونه پاسخگويي به اين موضوع را از دستور کار خارج مي‌کند. بعد بين‌المللي نيز داراي سه سطح است؛ رويکرد اول، نگاه خصمانه به ساختار نظام بين‌الملل و بازتوليد تقابل است. در اين رويکرد اتخاذ سياست‌هاي تقابلي ازجمله سياست‌هاي مطلوب تلقي مي‌شود. نگاه دوم، با حفظ شرايط و چارچوب‌هاي بين‌المللي ضمن حرکت در قالب حقوق بين‌الملل، کسب ظرفيت‌هاي جديد تعاملي و توسعه روابط را به‌ منظور کاهش آسيب‌پذيري‌هاست و هرگونه اقدام خصمانه با مقبوليت بين‌المللي پيگيري مي‌کند. در نگاه سوم، وابستگي بلوکي و جلب حمايت از جانب قدرت‌هاي بزرگ ‌مانند روسيه و چين به‌منظور حمايت و کاهش آسيب‌پذيري‌ها موردتوجه است. مجموعه اين نگرش‌ها با توجه به ترور شهيد فخري‌زاده و اهداف آن آسيب زدن به توسعه ايران را در شرايط کنوني بين‌المللي در‌برمي‌گيرد، بنابراين لزوم يک نگاه هوشمندانه را ضروري کرده است. در اين راستا بازگشت ايالات‌متحده آمريکا به برجام و آغاز فصل پساترامپي نبايد موضوع را مشمول مرور زمان کند و انتقام سخت طولاني نشود. لذا پاسخ هوشمندانه به معناي آغاز توسعه روابط بين‌الملل، محکوميت جهاني اين رخداد و گشودن بسترهاي جديد به‌عنوان يک حوزه استراتژيک است، که منجر به تلاش آنان براي افزايش سطح تعاملي مي‌شو‌د. در اين رابطه علاوه بر احترام به حقوق بين‌المللي زمينه‌هاي نقش‌آفريني هرچه بيشتر ايران را به‌عنوان يک قدرت مورد تأکيد قرار مي‌دهد. بنابراين روشن است که براي اين منظور نياز به يک رويکرد هوشمندانه است.