اشتباهات استراتژیک بین‌المللی در برجام

داستان برجام دارد به جاهاي پيچيده و صعب‌العبور مي‌رسد. ديوانه‌اي به نام دونالد ترامپ سنگي در چاه انداخت و امروز عقلاي عالم از چگونگي حل آن بازمانده‌اند. آقاي جو بايدن با همه قول و قرارها مبني بر بازگشت سريع به برجام، بعد از خشک شدن مرکب تحويل گرفتن رياست‌جمهوري آمريکا، دچار تعلل شده و اظهار مي‌دارد اگر ايران به برجام بازگردد، آمريکا هم بازمي‌گردد. ايران بعد از چهار سال مرارت و سختي و تحمل انواع جنايات ضدبشري رئيس‌جمهور آمريکا و ازجمله تحريم غذا و دارو، اميدوار بود که با رفتن آن جنايتکار، جهان گلستان شده و با بازگشت آمريکا به برجام، دوباره ميز 1+5 تشکيل مي‌شود. طبيعتا از نظر حقوق بين‌الملل، در يک موافقت‌نامه بين‌المللي، آن طرف که موافقت‌نامه را نقض کرده و بيرون آمده بايد با بازگشت خود به موافقت‌نامه و حتي پرداخت خسارات وارده، عذرخواهي نموده و نشان دهد در تحکيم موافقت‌نامه کوشاست. آنگاه آن طرف يا ساير اطراف مي‌توانند باب مذاکره را باز کرده و در صورت توافق همگي بر دستورکار، هر نوع بحث تکميلي را به موافقت‌نامه متمم کنند. بنابراين رئيس‌جمهور جديد آمريکا مي‌داند اين ادعا که ايران بايد ابتدا به تعهداتش برگردد تا آمريکا به برجام بپيوندد، فاقد هرگونه وجاهت حقوقي است. امکان دارد اين سخن، مواضع اعلامي رئيس‌جمهور جديد باشد و در عمل در جست‌وجوي يک جدول بازگشت همزمان طرفين به تعهداتشان باشد. يعني جو بايدن برخي از تحريم‌ها را بردارد و متقابلا ايران هم به برخي از تعهداتش در برجام بازگردد تا اينکه پيوستن کامل آمريکا به برجام و بازگشت کامل ايران به مواضعش در برجام و منطبق بر جايگاه قبل از سال 2018 صورت گيرد. احتمال ديگر اينکه دولت بايدن در انتظار دولت جديد ايران در تابستان آينده باشد که اتفاقا با اهداف مخالفان برجام در ايران نيز احتمالا هماهنگي دارد که تا دولت روحاني برسر کار است نه بازگشت به برجام و نه گفت‌وگويي با آمريکا صورت گيرد و همه بماند براي دولت آينده ايران که شايد يک نظامي اصولگرا در راس آن باشد. اما نقيض آن از يکسو مصوبه مجلس است که مي‌تواند فرصت هرنوع هماهنگي در اين رابطه را زير سوال ببرد و از سوي ديگر نگراني غرب از پيشرفت‌هاي هسته‌اي ايران است. آنچه در انتصابات مربوط به تيم جو بايدن مي‌گذرد همگي حاکي از ايجاد يک پلتفرم براي مذاکره و گفت‌وگوي سازنده با ايران است. رابرت مالي، رئيس گروه بين‌المللي بحران که در چند سال گذشته مواضع متعادلي نسبت به برجام داشته، اکنون باوجود مخالفت‌هاي بسياري از جمهوريخواهان در آمريکا و مخالفت‌هاي صريح نتانياهو و اعراب، به سِمَت مسئول روابط آمريکا و ايران منصوب شده است. او در تيم مذاکرات برجام (94 – 1392) شرکت فعال و سازنده داشت و مرتبا به دولت ترامپ انتقاد مي‌کرد که با خروجش از برجام، اشتباه بزرگي مرتکب شده زيرا ايران را به سمت تقويت تکنولوژي هسته‌اي و احتمال ساخت سلاح هُل داده است. او همچنين از مخالفان صريح فشار حداکثري بوده و اعتقاد داشت اين فشار هيچگاه کمترين اهداف آمريکا براي فاصله گرفتن ايران از هسته‌اي شدن را برآورده نمي‌سازد و ايران را به قبول شرايط جديد در برجام قانع نمي‌کند. او با کسب تجربه از مذاکرات آمريکا با ايران در دوره اوباما اعتقاد داشت بايد با ايران محترمانه صحبت کرد و با رفع نيازهاي حياتي ايران در دفاع از خود در منطقه پرخطر خاورميانه و سپردن نقش سياسي به ايران، اين کشور را وارد حوزه همکاري با جهان کرد.
ادامه صفحه 6