روزنامه اعتماد
1399/12/19
واكسن‌ها عليه كروناي چند چهره
گروه اجتماعياز زمستان به زمستان، يك همه‌گيري كش آمده است. يك پديده كه برايش نامي گذاشتيم و زندگي‌مان را با آن تطبيق داديم و جان‌هاي بسياري را به آن باختيم. حالا پس از يك سال مي‌شود ديد كه ويروسي كه نام كوويد19 به آن داديم هم بسان ما در تلاش بوده است، علاوه بر تمام مرگ‌ها و خسارت‌هاي رواني و اقتصادي و اجتماعي كه زد، او هم شروع كرد به تطبيق دادن خودش با شرايط. ويروس هم درست مانند آدميزاد ميل به بقا دارد، اگر ما زندگي‌مان را عوض كرديم كه زنده بمانيم، اين پديده هم دقيقا همين كار را كرد. اسم كارش را گذاشته‌ايم «جهش» و حالا هفته‌ها است كه نام «گونه» يا به قول انگليسي‌زبان‌ها واريانت از دهان‌مان نمي‌افتد. نقاط مبهمي در مورد كل اين پديده و حالا جهش‌هايش كه هر يك از يك نقطه زمين
سر برآورده‌اند وجود دارد، اما تا اينجاي كار آنچه مي‌دانيم همان است كه علم مي‌داند و دانشمندان دريافته‌اند. بايد گام به گام با همين دانسته‌هاي تا به امروز پيش رفت. آنچه در اين گزارش مي‌خوانيد دانسته‌هاي تاكنون نسبت به رابطه جهش‌هاي كرونا و گونه‌هاي مختلف آن و ارتباط‌شان با واكسن‌هاي ساخته شده است. آيا واكسن بر گونه‌هاي جديد از جمله گونه بريتانيايي تاثير دارد؟ پاسخ بسيار مختصر اين است: بله. پاسخ مفصل‌تر را مي‌توانيد در ادامه بخوانيد.
چند روز پيش‌تر كارل زيمر، خبرنگار علم و ستون‌نويس روزنامه نيويورك‌تايمز مهمان پادكست ديلي (the Daily) متعلق بود. در اين برنامه او تلاش كرد با زبان ساده و روشن در مورد جهش‌ها در ويروس كرونا و رابطه آنها با واكسن‌هاي موجود را توضيح دهد. همزمان با ما كه در ايران نگران رشد دوباره موارد ابتلا به بيماري و از دست رفتن جان‌هاي بيشتر هستيم، در ايالات متحده هم تغييراتي كه بر اثر ورود گونه‌هاي تازه كرونا ايجاد شده قابل تامل است. در اين كشور چند هفته‌اي بود كه آمار ابتلا و مرگ به شدت كاهش پيدا كرده بود اما از زماني به بعد اين كاهش در حدي نسبتا ثابت ماند و كمتر نشد. زيمر در اين برنامه گفت كه جدا از كاهش احتياط ميان مردم كه پايين رفتن آمار خيال‌شان را راحت كرده بود، گونه‌هاي جديد كرونا مي‌توانند يكي از عواملي باشند كه ميزان ابتلا از حدي پايين‌تر نمي‌رود: «دانشمندان چندده گونه ويروس را تحت‌نظر دارند تا ببينند كه هر يك از آنها تا چه حد ممكن است خطرناك باشند. بدون شك سه مورد از اين جهش‌ها آنها را نگران كرده است تا جايي كه براي آنها نام‌گذاري هم كرده‌اند: گونه‌هاي نگران‌كننده.»
به عنوان مخاطب اخبار به احتمال زياد نام اين سه گونه نگران‌كننده را تاكنون شنيده‌ايد؛ در ايران براي ما نگران‌كننده‌ترينش همان گونه‌اي است كه با لقب «كروناي انگليسي» مي‌شناسيم. دانشمندان اين سه گونه را بر‌اساس نسب يعني شاخه‌هايي كه اين جهش به آنها تعلق دارد، دسته‌بندي كرده‌اند: شاخه B.1.1.7 كه گونه 501Y.V1 را به وجود آورده است. اين همان گونه‌اي است كه با عنوان گونه بريتانيايي شناخته مي‌شود و در ماه دسامبر سال گذشته ميلادي شناسايي شد. اين گونه حدود 50درصد قابليت انتشار بيشتر دارد و تخمين زده مي‌شود كه به نسبت ويروس اوليه كرونا مي‌تواند تا 30درصد يا حتي بيشتر سبب مرگ و مير شود. شاخه دوم يعني B.1.351 گونه 501Y.V2 را به وجود آورده است كه آن هم تقريبا همزمان به گونه بريتانيايي، در آفريقاي جنوبي شناسايي شد و تا اينجا نشان داده است كه سبب تاثيرگذاري كمتر واكسن‌ها مي‌شود. شاخه سوم با نام P.1 گونه 501Y.V3 را با خود آورده است كه در اواخر سال 2020 در برزيل شناسايي شد و شباهت‌هاي جهشي‌اش به نوع آفريقاي جنوبي مي‌ماند.
حالا همه نگراني ما اين است كه اين اسم‌هاي پرطمطراق علمي آخر قرار است به واكسن‌ها واكنشي نشان بدهند يا خير؟ شايعات بسياري در مورد بي‌اثر بودن واكسن در برابر جهش‌هاي تازه در ميان مردم چرخيده اما واقعيت اين است كه تا اينجا واكسن‌ها نشان داده‌اند كه از قدرت خوبي دست‌كم براي كم‌اثر كردن ويروس برخوردار هستند. منظور از واكسن هم البته تا اينجا واكسن‌هاي ساخت غرب است كه دانشمندان مشغول مطالعه و اثرسنجي مداوم آنها هستند. بي‌بي‌سي انگليسي در مطلبي به ميزان اثرگذاري اين واكسن‌ها پرداخته است: «مطالعه تازه‌اي نشان داده است كه گونه برزيلي شايد در برابر آنتي‌بادي‌هاي بدن انسان كه قاعدتا بايد حدي از ايمني را ايجاد كنند، مقاومت نشان مي‌دهد. با اين حال نتايج اوليه آزمايشگاهي حاكي از آن است كه واكسن فايزر مي‌تواند در برابر گونه‌هاي تازه هم موثر باشد هر چند اين تاثير تا اندازه‌اي كمتر است. دو واكسن تازه يعني نوواكس و جانسون هم تا اندازه‌اي ايمني (در برابر گونه‌هاي جديد) را با خود دارند. داده‌هاي تيم توليد واكسن آكسفورد- آسترازنكا مي‌گويد كه اين واكسن به همان خوبي كروناي اوليه در برابر گونه بريتانيايي هم موثر است. اين واكسن در برابر گونه آفريقاي جنوبي تا حد بسيار كمتري تاثيرگذار است هر چند همچنان مي‌تواند جلوي وخامت شدت بيماري را بگيرد. نتايج اوليه آزمايش واكسن مدرنا هم مي‌گويد كه اين واكسن در برابر گونه آفريقاي جنوبي هم موثر است با اين حال واكنش ايمني بدن ممكن است به قدرت و پايداري قبل (در مقايسه با كروناي اوليه) نباشد.
اسپوتنيك وي و گونه‌هاي جديد
تا اينجا مشخص است كه خريدهاي محدود واكسن در ايران و رسيدن چند هزار، چند هزار دوز بيشتر متكي به واكسن اسپوتنيك وي ساخت روسيه بوده‌اند. اين واكسن تا اينجا تنها به اندازه‌اي وارد كشور شده كه بنا بر خبرهاي رسيده بيشتر به تيم‌هاي درماني در بخش‌هاي مرتبط با بيماران كرونايي و اورژانس اختصاص يابند. تا همين‌جا سوال اينجاست كه آيا واكسن روس در برابر گونه‌هاي تازه هم موثر است؟
واكسن روس با حرف و حديث‌هاي فراوان به بازار عرضه شد. اسپوتنيك وي زودتر از رقباي غربي رسيد و مراحل تستش هنوز به پايان نرسيده به عنوان دستاورد پزشكي روسيه به دنيا معرفي شد. پس از نقدهاي فراوان اما در يكي، دو ماه گذشته گويا نظرهاي انتقادي نسبت به واكسن روسي اصلاح شد تا جايي كه ماه گذشته نشريه نيچر نوشت كه اين واكسن تا 91درصد اثرگذاري از خود نشان داده است. شبكه اسكاي نيوز هم چندي پيش در مورد ميزان اثرگذاري واكسن در برابر گونه‌هاي تازه كرونا نوشت. در اين گزارش به نقل از محققان روس توليدكننده واكسن آمده است كه واكسن اسپوتنيك وي «نتايج موثري در مقابله با جهش‌هاي كوويد19» از خود نشان داده است. اين واكسن هم در حال حاضر مانند ساير واكسن‌ها همچنان مشغول طي مراحل تكميلي است: دانشمندان همچنان ميزان تاثيرگذاري آن را روي انواع جهش‌هاي كرونا زير نظر دارند.
در مطالب رسانه‌هاي بزرگ، دانشمندان و خبرنگاران علم يك مساله به صورت واضح تكرار مي‌شود: واكسن‌ها موثرند اما تا اطلاع ثانوي همه جهش‌هاي كرونا را مي‌توان با ماسك، حفظ فاصله اجتماعي و تهويه درست كنترل كرد. اين مساله در ايران پررنگ‌تر مي‌شود، چرا‌كه نحوه و زمان دسترسي عمومي به واكسن هنوز محل ترديد است.
شايعات بسياري در مورد بي‌اثر بودن واكسن در برابر جهش‌هاي تازه در ميان مردم چرخيده است اما واقعيت اين است كه تا اينجا واكسن‌ها نشان داده‌اند كه از قدرت خوبي دست‌كم براي كم‌اثر كردن ويروس برخوردار هستند. منظور از واكسن هم البته تا اينجا واكسن‌هاي ساخت غرب است كه دانشمندان مشغول مطالعه و اثرسنجي مداوم آنها هستند.
چند روز پيش‌تر كارل زيمر، خبرنگار علم و ستون‌نويس روزنامه نيويورك‌تايمز مهمان پادكست ديلي (the Daily) متعلق بود. در اين برنامه او تلاش كرد با زبان ساده و روشن در مورد جهش‌ها در ويروس كرونا و رابطه آنها با واكسن‌هاي موجود را توضيح دهد. همزمان با ما كه در ايران نگران رشد دوباره موارد ابتلا به بيماري و از دست رفتن جان‌هاي بيشتر هستيم، در ايالات متحده هم تغييراتي كه بر اثر ورود گونه‌هاي تازه كرونا ايجاد شده قابل تامل است.
سایر اخبار این روزنامه
آرايش تشكيلاتي اصلاح‌طلبان
يكي معروف و ديگري‌گمنام
واكسن‌ها عليه كروناي چند چهره
بازي‌هاي خطرناك واشنگتن در آسمان خاورميانه
ملكه انگليس به نژادپرستي محكوم شد
مصوبه بودجه ۱۴۰۰ سراپا خلاف قانون اساسي است
قانون‌گريزي زير سقف پارلمان
افزايش فرار از دريافت بيمه شخص ثالث
حذف كالاهاي بادوام رفاه و فرهنگ از سبد خانوار
