روزنامه وطن امروز
1400/04/01
شاخص دینداری در کلام امام رضا(ع)
اشکان صدیق: یکی از مسائل مسلم و نقاط برجسته در معارف اسلامی این است که از دیدگاه قرآنی-روایی، دینداری محصور به دسته‌ای از اعتقادات ذهنی و باور‌های انتزاعی و عبادات ظاهری نیست بلکه ایمان یک مسلمان به خداوند یکتا امتدادی عملی و مسؤولیتی فراگیر در زندگی فردی و اجتماعی او دارد. ائمه هدی در روایات متعددی تاکید دارند ایمان و تقوا بدون مسؤولیت‌های اجتماعی و اهتمام به حقوق انسان‌های دیگر توهمی بیش نیست. حضرت رضا(ع) در حدیثی گرانقدر به زیبایی بی‌اثری اعتقادات و عبادات بدون نیکی و خدمت به انسان‌ها را بیان فرموده‌اند: عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ إِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ بِثَلَاثَه مَقْرُونٍ بِهَا ثَلَاثَه أُخْرَى أَمَرَ بِالصَّلَاه وَ الزَّکَاه فَمَنْ صَلَّى وَ لَمْ یُزَکِّ لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ صَلَاتُهُ وَ أَمَرَ بِالشُّکْرِ لَهُ وَ لِلْوَالِدَیْنِ فَمَنْ لَمْ یَشْکُرْ وَالِدَیْهِ لَمْ یَشْکُرِ اللهَ وَ أَمَرَ بِاتِّقَاءِ اللهِ وَ صِلَه الرَّحِمِ فَمَنْ لَمْ یَصِلْ رَحِمَهُ لَمْ یَتَّقِ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ. (بحارالانوار، جلد92) امام رضا علیه‌السلام: خداوند به ۳ چیز همراه با ۳ چیز فرمان داده: به نماز همراه با زکات، هرکس زکات ندهد نمازش قبول نیست. به شکر خدا و سپاس نسبت به والدین، کسی که نسبت به والدینش ناسپاس باشد شکر خدای را نیز نگزارده. به تقوای الهی و صله‌رحم، هرکس صله رحم را ترک کند در تقوای الهی نیز ناتوان است. این امتداد عملی تدین که همان خیر و احسان به بندگان خداست، تنها سبب سعادتمندی انسان در آخرت نمی‌شود بلکه زیست دنیوی انسان را نیز اصلاح می‌کند. امام رضا(ع) در حدیث دیگری رسیدگی به امور دیگران و کمک به زندگی افراد و نزدیکان را سبب نیکویی معاش و زیبایی زندگی دنیوی برشمرده‌اند. قَالَ عَلِیُّ بْنُ شُعَیْبٍ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام فَقَالَ لِی یَا عَلِیُّ مَنْ أَحْسَنُ النَّاسِ مَعَاشاً قُلْتُ یَا سَیِّدِی أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی فَقَالَ علیه السلام یَا عَلِیُّ مَنْ حَسَّنَ مَعَاشَ غَیْرِهِ فِی مَعَاشِهِ یَا عَلِیُّ مَنْ أَسْوَأُ النَّاسِ مَعَاشاً قُلْتُ أَنْتَ أَعْلَمُ قَالَ مَنْ لَمْ یُعِشْ غَیْرَهُ فِی مَعَاشِهِ یَا عَلِیُّ أَحْسِنُوا جِوَارَ النِّعَمِ فَإِنَّهَا وَحْشِیَّه مَا نَأَتْ عَنْ قَوْمٍ فَعَادَتْ إِلَیْهِم (بحار‌الأنوار، جلد 75) امام رضا علیه‌السلام پرسیدند: زیباترین زندگی از آن کیست؟ گفتیم: شما بهتر می‌دانید. فرمودند: از آن کسی که دیگران در بساط او و به‌واسطه‌اش زندگی کنند. سپس پرسیدند: زشت‌ترین زندگی از آن کیست؟ گفتیم: شما بهتر می‌دانید. فرمودند: از آن کسی که دیگران از زندگی او بهره‌ای ندارند. سپس فرمودند: قدر نعمت را بشناس که وحشی است. اگر از قومی بگریزد، به آنها بازنگردد.
