روزنامه اعتماد
1400/06/20
شهروندان متساوي‌الحقوق در انديشه طالقاني
مراسم بزرگداشت چهل‌وسومين سالگرد درگذشت آيت‌الله طالقاني به همت مجتمع فرهنگي آيت‌الله طالقاني ۱۸ شهريورماه در اتاق مجازي «طالقاني و زمانه ما» در شبكه اجتماعي كلاب‌هاوس برگزار شد. در اين مراسم كه به ميزباني محمدمهدي جعفري، هاشم آقاجري و حسين رفيعي برگزار شد، فيروزه صابر و ابوطالب آدينه‌وند به بيان نكاتي پرداختند. در اين نشست مجازي ابتدا محمدمهدي جعفري كه از شاگردان و ياران نزديك مرحوم طالقاني است، به نمايندگي از ميزبانان اين نشست، توضيحاتي درباره موضوع بحث ارايه كرد و در بخشي از سخنانش با تبيين اين مهم كه «ديگري‌پذيري»،سنت الهي است، متفاوت از «مدارا» و به معناي «پذيرش حق مخالفت»، توضيح داد كه آيت‌الله طالقاني بر همين اساس به همه افراد، با هر عقيده‌اي به چشم انسان مي‌نگريست. او همچنين توضيح داد كه به باور آيت‌الله طالقاني «ديگرپذيري» به معناي پذيرش همه افراد به عنوان «شهرونداني متساوي‌الحقوق» بود.پس از پايان سخنان محمدمهدي جعفري، فيروزه صابر كنشگر اجتماعي به عنوان نخستين سخنران اين نشست مجازي، به بحث تقابل «ديگرپذيري» با «ديگرستيزي» پرداخت. او «ديگرپذيري» را از جهت داشتن حقوق برابر، زندگي مسالمت‌آميز نقطه مقابل «ديگرستيزي» به معني حذف و تحقير توصيف كرد و در اين رابطه گفت: «به نظر مي‌آيد همان‌طوركه هايدگر گفته شناخت جهان از راه ديگران صورت مي‌گيرد، انسان خود را در جمع مي‌تواند كشف كند. بايد توجه داشت كه به رسميت شناختن ديگري با صدايي متفاوت است، نه صدايي كه در خدمت بازتوليد خود باشد. اگرچه پذيرش انديشه در باور آيت‌الله طالقاني بسيار مهم است لذا نياز به راهبرد عملي هم دارد. اين پذيرش فقط در كلام و انديشه آقاي طالقاني نبود، بلكه در عمل نيز تحقق پيدا كرد؛ به همين دليل در هويت اجتماعي ايشان ديده مي‌شد.
صابر در ادامه با ارجاع به تفسير طالقاني از آيات قرآن و اهميت مساله اختيار و آزادي از ديدگاه طالقاني، «قسط» را در منظومه فكري او، مهم‌ترين عامل تقويت‌كننده حفظ حقوق متساوي عنوان كرد و در ادامه گفت: «آيت‌الله طالقاني به 3 عنصر «رهبران فكري»، «رهبران سياسي» و «الناس» اشاره دارند كه مي‌توانند كنار هم رشد كنند. در اين بين، «الناس» در مورد رشد خود مسووليت دارد و نقش آگاهي‌بخشي آن بسيار مهم است.»
سخنران ديگر مراسم ابوطالب آدينه‌وند پژوهشگر و كنشگر مدني، به بيان دغدغه‌هايي پيرامون «ديگرپذيري» در انديشه طالقاني پرداخت و پس از مروري در تبار فكري آيت‌الله طالقاني به رويدادهاي اول انقلاب اشاره كرد كه طي آن گروهي به انحصارگرايي روي آوردند و مرحوم طالقاني در پاسخ به آسيب‌شناسي اين پديده، در سخنراني‌هاي اواخر عمرش به مساله «تمركززدايي از قدرت» مي‌پردازد. آدينه‌وند ادامه داد: «رفتار طالقاني نشان‌دهنده نگرش ايشان در به رسميت شناختن ديگري است. بيانات ايشان در سفر كوبا، ارايه راه‌حل تشكيل شورا براي مساله سنندج و برخورد ايشان در مساله دستگيري فرزندان خود به خوبي نشان‌دهنده اين امر است. آيت‌الله طالقاني به يك سنت و معرفت بنيادي و رويكرد تساهل باور داشت كه وراي كثرت‌گرايي است. ايشان به زنجيره وحي معتقد بود و كل اين زنجيره در هستي را پذيرفته بود.»
اين نشست مجازي در ادامه براي ساعاتي به صورت گفت و شنود ميان مخاطبان و سخنرانان و ميزبانان ادامه يافت كه در اين بخش هاشم آقاجري، استاد دانشگاه و ازجمله ميزبانان اين نشست، در توضيح تفاوت «تسامح و رواداري» با مساله «ديگرپذيري» تصريح كرد: «ديگرپذيري يعني به رسميت‌شناسي ديگري. در اين بحث، ديگري خارج از مدار سلطه مطرح است كه اشكال مختلفي دارد و يك شكل آن هويت ايدئولوژي است.» او با تاكيد بر اينكه اهميت درك مباني شناسايي ديگري نزد آيت‌الله طالقاني گفت: «از منظر آيت‌الله طالقاني كرامت و برابري و وحدت آنتولوژي انسان مبناي اين شناسايي است. در يك قرائت فرماليستي از قرآن مومنان برابر مشركان هستند اما در برداشت آيت‌الله طالقاني بحث ديگران است. از ديد او به جاي دوگانه مومن و مشرك، اين تضاد سلطه‌گر و سلطه‌شده يا تضاد قدرت و آزادي است كه ديگري را تعريف مي‌كند.» او در ادامه با طرح اين پرسش كه آيا مساله «ديگري‌پذيري» با «لاادري‌گري» نسبتي دارد، گفت: «هرچند بحث در اين رابطه، پاسخي مفصل دارد اما بايد گفت در انديشه آيت‌الله طالقاني اين چنين نيست.»
در اين بخش همچنين دكتر حسين رفيعي، استاد بازنشسته دانشگاه و كنشگر سياسي در توضيحاتي گفت كه بهترين امري كه چگونگي ديگرپذيري در تفكر آيت‌الله طالقاني را نشان مي‌دهد، تشكيل شورا در سنندج، مواجهه ايشان در مساله دستگيري فرزندان، نگاه ايشان به دكتر مصدق و توصيه او به مرحوم صدر حاج سيدجوادي درباره هم‌محله‌اي ارمني ايشان است.»
در پايان نشست مجازي نيز محمدمهدي جعفري به جمع‌بندي مباحث مطرح‌شده پرداخت و بر ضرورت توجه به مساله «ديگرپذيري» در شرايط امروز كشور تاكيد كرد.
سایر اخبار این روزنامه
