تأکید بر اولویت سیاست همسایگی و منطقه‌ای تهران

گروه سیاسی/ حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران سه‌شنبه هفته گذشته در نخستین مقصد سفرش راهی روسیه شد و در محل وزارت خارجه روسیه با «سرگئی لاوروف»، همتای روس خود دیدار و گفت‌وگو کرد. امیرعبداللهیان در این دیدار طی اظهاراتی ضمن ابراز خرسندی از حضور در مسکو، ارتباط نزدیک دو رئیس‌جمهوری و گفت‌وگوها و این سفر را در مسکو تأییدی دانست بر اینکه روابط دو کشور روابطی ممتاز و راهبردی است.
این دیپلمات عالیرتبه ایرانی در این دیدار با بیان اینکه روسیه درسیاست همسایگی دولت جدید ایران جزو اولویت‌های جدی است، ابراز امیدواری کرد که در آینده نزدیک سند راهبردی همکاری‌های دو کشور مبنای همکاری‌های تهران و روسیه قرار گیرد. او همچنین تأکید کرد که روسیه اولویت اصلی سیاست خارجی در دولت ابراهیم رئیسی است.
وزیر امور خارجه ایران همچنین در ادامه با اشاره به اینکه سرگئی لاوروف خواهان انجام سفرهای بیشتر از سوی رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، افزود: «آقای لاوروف تأکید دارد که گروسی سفرهای بیشتری به تهران داشته باشد. هر زمان که گروسی برای پیگیری مسائل فنی و در چهارچوب مقررات، تصمیم سفر به ایران بگیرد ما هم از آن استقبال می‌کنیم ولی از اینکه آژانس نسبت به حادثه تروریستی در سایت کرج هیچ واکنشی نشان نداد، گلایه‌مند هستیم.»
امیرعبداللهیان که پیش از سفر به روسیه هم از مسکو خواسته بود در خصوص موضوعات منطقه‌ای واکنش نشان دهد بار دیگر به این موضوع اشاره کرد و افزود: «ما در منطقه قفقاز جنوبی نگرانی‌هایی داریم و این مسأله را به روسیه هم گفته‌ایم. منطقه تحمل زیاده‌خواهی‌های جدید را ندارد. ایران تحت هیچ شرایطی تغییر ژئوپلیتیک و نقشه منطقه در حوزه قفقاز را نخواهد پذیرفت و کماکان بابت حضور اسرائیل و تروریست‌ها در منطقه نگرانیم.»


وزیر خارجه کشورمان در بخش دیگری از سخنانش اشاره و تأکید کرد که درباره مذاکرات احیای برجام به مذاکرات هسته‌ای با همتای روسی خود مشورت کرده است. او در این خصوص گفت: «درباره بازگشت به مذاکرات وین با آقای لاوروف مشورت کردیم. ما بعد از جمع‌بندی‌ها بزودی به گفت‌و‌گوهای وین باز می‌گردیم. البته اینجا مایلم با صدای بلند به طرف مقابل بگویم که در فرصتی که ما در حال جمع‌بندی هستیم، آنها هم حتماً تصمیمات جدیدی بگیرند و اراده و نیت واقعی خود را برای رسیدن این مذاکرات به نتیجه نشان دهند.»
وزیر امور خارجه ایران همچنین ابراز امیدواری کرد، ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین، رؤسای جمهوری ایران و روسیه بزودی با یکدیگر دیدار کنند. امیرعبداللهیان در ادامه افزود: «ما روسیه را یک شریک راهبردی برای خود می‌دانیم و معتقدیم مسکو اولویت سیاست خارجی در دولت جدید ایران است و امیدواریم در آینده نه چندان دور، روابط دو کشور به بهترین سطح خود ارتقا یابد.» وزیر امور خارجه ایران در پایان سفر به مسکو بار دیگر ملاقات اخیرش با همتای روس در مسکو را عالی خواند و در توئیتی نوشت که درباره طیف وسیعی از موضوعات مورد علاقه و تحولات منطقه با لاوروف بحث و تبادل نظر کرده است.
دعوت مسکو برای ازسرگیری فوری مذاکرات وین
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز در نشست خبری مشترک با همتای ایرانی اش گفت: «ما توافق کردیم که تولید واکسن روسی کرونا، اسپوتنیک وی، در ایران در اسرع وقت انجام شود و با وجود تحریم‌های امریکا به توسعه روابط تجاری خود با ایران ادامه می‌دهیم.» او با اشاره به لزوم احیای برجام نیز با تأکید بر لزوم آغاز فوری مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای، اظهار داشت: «ما با ایران در مورد لزوم اجرای کامل توافق هسته‌ای موافقیم. ایران آماده است تا مذاکرات وین در مورد توافق هسته‌ای را در اسرع وقت ازسربگیرد.»
لاوروف با اشاره به تلاش غرب برای گنجاندن دیگر مسائل در مذاکرات احیای برجام نیز خاطرنشان کرد: «برخی کشورها به‌دنبال مجبور کردن ایران به پذیرش تعهدات جدید هستند و این باید از طریق گفت‌وگو انجام شود. تلاش تعدادی از کشورها برای پیوند زدن حفظ توافق هسته‌ای با امتیاز دادن ایران در سایر مسائل، بیهوده است.»
دعوت مسکو از ایران و کشورهای عربی برای گفت‌وگو
وزیر خارجه روسیه با اشاره به گفت‌وگوهای کشورهای منطقه غرب آسیا از کشورهای عربی و ایران خواست که در مورد همه مسائل مشترک گفت‌و‌گو کنند. او با بیان اینکه پیشنهاد روسیه برای امنیت در خلیج فارس در شورای امنیت ارائه شده است، افزود: ما از دوستان عرب و ایرانی می‌خواهیم که برای نزدیکی به یکدیگر تلاش کنند. «لاوروف» درباره تحولات اخیر در منطقه قفقاز جنوبی نیز گفت: نیروهای روسیه طبق توافق برای اطمینان از ثبات و بازگشت زندگی غیرنظامیان به قره‌باغ اعزام شدند. این مقام روس درباره تلاش‌ها برای پایان دادن به بحران سوریه نیز تأکید کرد: «به دنبال صلح بلندمدت در سوریه هستیم و قصد خود را برای دستیابی به ثبات پایدار و بهبود وضعیت اقتصادی در سوریه اعلام کرده‌ایم.»
وزیر خارجه روسیه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه موضع مسکو در قبال رزمایش سه کشور ترکیه، پاکستان و جمهوری آذربایجان که پای برخی عناصر ضد انقلاب اسلامی را به حوزه دریای خزر باز کرده و منافع ایران را در خطر قرار داد چیست، گفت: «ما بارها موضع خود را در این باره اعلام کرده‌ایم. روسیه کشوری بود که نقش حیاتی را در متوقف کردن جنگ سال قبل ایفا کرد و روسیه به امضای توافق سه‌جانبه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان کمک کرد.»
«لاوروف» با بیان اینکه نیروهای روس در منطقه قره‌باغ حاضر هستند تا صلح را حفظ کنند، افزود: «جمهوری آذربایجان، گرجستان، ارمنستان، ایران، روسیه و ترکیه همگی از بهبود روابط سود می‌برند. پس بهتر است که چهارچوب ۳+۳ ایجاد شود، سه کشور که مستقیم درگیر هستند و سه کشور دیگر یعنی ایران و روسیه و ترکیه. دوستان ایرانی ما ارزیابی مثبتی درباره این طرح دارند.»
او با بیان اینکه ما مخالف افزایش فعالیت‌های نظامی متعدد در منطقه هستیم و نمی‌خواهیم رزمایش‌های نظامی به‌عنوان تحریکی برای خصومت‌ها باشد، افزود: «درباره منطقه دریای خزر و فراهم‌شدن زمینه برای دخالت برخی نیروهای خارجی در امور داخلی منطقه با شرکای خود صحبت و بر لزوم اعمال فوری وضعیت قانونی منطقه خزر تأکید کردیم که مانع حضور هرگونه قدرت خارجی در منطقه می‌شود. این مسأله هم‌اکنون در مجلس شورای جمهوری اسلامی ایران مورد بحث است و امیدوارم تصمیم بسرعت گرفته شود تا آنگاه این سند برای دولت‌های امضاکننده الزامی شود.»
رایزنی در لبنان
وزیر امور خارجه ایران چهارشنبه شب وارد بیروت شد و او صبح پنج شنبه و جمعه دیدارهای پرحجم خود با مقام ها و شخصیت های لبنانی را پی گرفت. امیرعبداللهیان در حضور دو روزه خود در لبنان با «میشل عون» رئیس جمهور، «نبیه بری»، رئیس مجلس نمایندگان، «نجیب میقاتی»، نخست‌وزیر و «عبدالله بوحبیب»، وزیر خارجه لبنان دیدار و رایزنی کرد. امیرعبداللهیان همچنین در این سفر با تعدادی از گروه‌های فلسطینی حاضر در لبنان نیز دیدار و رایزنی نمود. او در دیدار «میشل عون»، رئیس‌جمهوری تشکیل دولت جدید در لبنان را تبریک گفت و ضمن تأکید بر حمایت قوی جمهوری اسلامی ایران از لبنان، آمادگی دولت ایران برای حمایت همه جانبه از لبنان را اعلام کرد. وزیر امور خارجه همچنین در این دیدار به توانمندی‌های فنی و مهندسی ایران اشاره کرد و اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران آماده است تا در پروژه‌های توسعه‌ای لبنان حضور قوی داشته و بویژه در پروژه‌های نیروگاهی این کشور شرکت‌های ایرانی که دارای تراز بالای جهانی هستند را در لبنان فعال کند.
‌ رئیس‌جمهوری لبنان نیز در این دیدار گفت: در لبنان چه مردم و چه مسئولان، ایران را دوست خود می‌دانند و ما همواره حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران را در کنار خود احساس می‌کنیم. «میشل عون» گفت‌وگوها بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی را مهم خواند و ارتباطات خوب بین جمهوری اسلامی ایران را مایه خشنودی لبنان و عامل آرامش منطقه برشمرد. وزیر امور خارجه ایران در دیدار با «نجیب میقاتی»، نخست‌وزیر لبنان هم زمینه‌های همکاری دو کشور در زمینه انرژی برق نفت و گاز را تشریح و آمادگی کشورمان را برای کمک به حل مشکل کمبود برق در لبنان و همچنین تأمین نفت و گاز مورد نیاز این کشور در چهارچوب حقوق بین‌المللی را مورد اشاره قرار داد.
روند رو به پیشرفت مذاکرات ایرانی- سعودی
امیرعبداللهیان پس از دیدار با «عبدالله بوحبیب»، وزیر خارجه لبنان هم تأکید کرد که شرکت‌های بزرگ ایرانی آمادگی دارند دو نیروگاه یک هزار مگاواتی برق در بیروت و جنوب لبنان را در کمتر از ۱۸ ماه ایجاد کنند. امیرعبداللهیان یادآور شد: «ما این کار را با سرمایه‌گذاری مشترک سرمایه داران لبنانی و با سرمایه ایرانی و با صدور خدمات فنی - مهندسی ایرانی بسرعت انجام خواهیم داد.» وزیر خارجه علاوه بر این، گفت‌و‌گو در موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی را مناسب‌ترین مسیر برای حل مشکلات منطقه‌ای و بین‌المللی دانست و خبر داد که گفت‌وگوهای ایرانی و سعودی نیز در مسیر خوبی در حال طی شدن است.
امیرعبداللهیان همچنین درباره مذاکرات وین هم با بیان اینکه مذاکره‌ای که حقوق و منافع ملت ایران را تأمین کند، مورد توجه ایران است، افزود: در صورت وجود نیت واقعی در طرف‌های مقابل و بازگشت همه آنها به تعهدات، ایران هم به تعهدات خود بازخواهد گشت. وزیر خارجه افزود: اما در این موضوع پیام‌های شفاهی امریکا برای ما ملاک نیست. وعده‌های بدون عمل سه کشور اروپایی ملاک نیست. ما براساس رفتار عملی طرف‌های مقابل، لغو تحریم‌ها و بازگشت طرف‌های مقابل به تعهداتشان، عمل خواهیم کرد. او ادامه داد: در توافق هسته‌ای، ایران تنها کشوری است که تا آخرین لحظه به تعهداتش پایبند ماند و این روش را در صورت رفتار متقابل طرف‌های مقابل احیا خواهیم کرد. وزیر خارجه لبنان هم پس از دیدار با همتای ایرانی خود گفت: ما گفت‌و‌گوهای ایران با عربستان سعودی و همچنین کشورهای بزرگ درباره پرونده هسته‌ای را تأیید می‌کنیم زیرا موفقیت در آن بازتاب مثبتی بر لبنان خواهد داشت.
دیدار با دبیرکل حزب‌الله لبنان
وزیر امور خارجه در یکی از مهم‌ترین برنامه‌های خود با با سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان دیدار و گفت‌و‌گو کرد.
دبیرکل حزب‌الله لبنان در این دیدار، ایران را متحدی صادق توصیف کرد که دوستانش را در شرایط دشوار رها نخواهد کرد. نصرالله همچنین گفت که ان شاءالله با همکاری همه امیدهای زیادی برای خروج لبنان از بحران وجود دارد. وزیر امور خارجه نیز در این دیدار بر موضع اصولی ایران برای حمایت و کمک به لبنان در همه زمینه‌ها تأکید کرد.
دیدار با نمایندگان گروه‌های مقاومت فلسطین در بیروت و همچنین حضور در مجلس لبنان به منظور تسلیت در پی درگذشت همسر امام موسی صدر و شیخ عبدالامیر قبلان رئیس سابق مجلس اعلای شیعیان لبنان، دیدار با نمایندگان رسانه‌های لبنانی و مراکز پژوهشی، ملاقات با سران احزاب اسلامی و ملی لبنانی و گفت‌و‌گو با شبکه‌های عربی از دیگر برنامه‌های این مقام بلندپایه کشورمان در سفر دو روزه‌اش به بیروت بود.
اعلام آمادگی دوباره برای ارسال سوخت به لبنان
امیرعبداللهیان عصر روز گذشته، در نشست مطبوعاتی خود با خبرنگاران با اشاره به گفت‌و‌گوهای متنوع خود با مقام‌ها و شخصیت‌های لبنانی اعلام کرد: ما در این گفت‌و‌گوها اعلام کردیم با احترام به استقلال و حاکمیت اصلی این کشور در چارچوب روابط تهران- بیروت آماده هستیم که با لبنان برای عبور از بحران اقتصادی همه گونه همکاری داشته باشیم.
او همچنین با بیان اینکه ما آماده تداوم ارسال سوخت به لبنان هستیم، از آمادگی ایران برای صدور خدمات فنی و مهندسی بویژه در زمینه ایجاد دو نیروگاه هزار مگاواتی در لبنان خبرداد و اظهارکرد: کشورهای منطقه اجازه نمی‌دهند جنگ اقتصادی امریکا علیه کشورهای منطقه به نتیجه برسد گفت: ما می‌توانیم از مسیر همکاری های منطقه‌ای بر مشکلات فائق آییم.
امیرعبداللهیان درباره ایران و عربستان نیز با بیان اینکه گفت‌و‌گوهای ایران و سعودی در مسیر درست خود قرار دارد، اظهارکرد: ما نیازمند همکاری و رایزنی‌های بیشتر هستیم تا نسبت به اجرای توافق‌هایی که تا این مرحله رسیده‌ایم اقدام کنیم و نسبت به اجرای این توافق‌ها در زمان درست خود دو طرف اطلاع‌رسانی می‌کنند. درهر صورت، از استمرار این گفت‌و‌گوها و به نتیجه رسیدن آنها که به نفع دو طرف و منطقه است استقبال می‌کنیم. او در پاسخ به سؤال دیگری در ارتباط با تحرکات صهیونیست‌ها در منطقه قفقاز و مرزهای آذربایجان ادامه داد: اجازه نمی‌دهیم که صهیونیست‌ها در همسایگی ما عامل ناامنی منطقه شوند. در آینده نه چندان دور نتیجه اقدامات ما را برای صلح در منطقه خواهید دید.

تحلیل خبر
مأموریت دیپلماتیک در مسکو و بیروت؛ تأکید بر ضرورت گفت‌و‌گو

مریــم ســالاری: نخســـتین ســـفر حســـین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران به روسیه و لبنان در حالی طی روزهای گذشته در صدر اخبار سیاست خارجی خاورمیانه نشست که بالاگرفتن تنش دیپلماتیک در قفقاز جنوبی با تلاش تهران برای ممانعت از هرگونه اقدامی جهت تغییر ژئوپلیتیکی در این جغرافیای پرمناقشه همراه بود. به اینها باید از یک سو رایزنی‌های فشرده دیپلماتیک جهت بسترسازی برای اجرای ایده گفت‌و‌گوهای منطقه‌ای و از سوی دیگر پیگیری دیپلماسی هسته‌ای را افزود که در اصل ذیل یکی از شعارهای اصلی دولت سیزدهم یعنی اولویت بخشی به همکاری با کشورهای منطقه و ایجاد همگرایی قرار داشت. هدفی که اجرای تام و تمام آن فارغ از دیپلماسی پویا و پرتحرک ممکن نخواهد بود.
امیرعبداللهیان در قامت وزیر امورخارجه ایران نخستین مقصد سفر کاری اش در چهارچوب سفر دوجانبه را برای تحکیم و توسعه نفوذ منطقه‌ای ایران برگزید. روسیه، همسایه و شریک مهم ایران اولین کشوری بود که مقصد سفر کاری وزیر خارجه قرار گرفت و او خود این انتخاب را نشانه اهمیت دادن ایران به روابطش با همسایگان و کشورهای مهم حوزه شرق به‌عنوان روندی دوراندیشانه اعلام کرد. هدف سفر به روسیه چنانکه وزیر خارجه پس از دیدارهای مهمش در مسکو مورد اشاره قرار داد، در چهارچوب حرکت به سمت برقراری همکاری بسیار نزدیک در موضوعات راهبردی خلاصه می‌شود که بعد از طی بیش از یک قرن فراز و فرود رابطه ایران و روسیه در دستور کار مقام‌های دو کشور قرار گرفته است. شکلی از همکاری که سبب شد، وزیر خارجه روسیه بعد از دیدار با همتای ایرانی خود در مسکو، به درخواست فوری تهران برای حساس شدن به تحرکات مشکوک مرزی در قفقاز پاسخ مثبت دهد و همچنین بر حمایت از موضع کشورمان در مخالفت با گره خوردن گفت‌و‌گوهای احیای برجام به موضوعات منطقه‌ای تأکید کند. امیرعبداللهیان و «سرگئی لاوروف» که چهره متبسم‌‌شان بعد از دیدار با یکدیگر از رضایت در روند گفت‌و‌گوهای انجام شده حکایت می‌کرد، دفاع از موجودیت برجام را نیز در برابر دست ‌اندازی‌ها و بهانه ‌تراشی‌های دولت امریکا که بدعهدی‌‌های مستمرش می‌تواند احیای این توافق را با مخاطره‌ای جدی مواجه سازد، مورد تأکید قرار دادند. چنانکه «لاوروف»، در نشست خبری مشترک با وزیر خارجه کشورمان که بعد از گفت‌و‌گویی طولانی و پشت درهای بسته انجام شد، به تلاش غرب برای گنجاندن دیگر مسائل در مذاکرات احیای برجام اشاره کرد و گفت: «تلاش تعدادی از کشورها برای پیوند زدن حفظ توافق هسته‌ای با امتیاز دادن ایران در سایر مسائل، بیهوده است.» این چنین بود که متقابلاً وزیر خارجه ایران نیز از خواست مسکو مبنی برهمکاری‌های فنی ایران با آژانس بین‌المللی اتمی استقبال و تأکید کرد که ایران آماده زمینه‌سازی برای سفرهای بیشتر «رافائل گروسی»، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران خواهد بود. این دو مقام دیپلماتیک همچنین تهران و مسکو را دو متحد موفقی اعلام کردند که پیگیری پرونده‌‌های همکاری مانند سامان دادن به بحران‌های جاری در منطقه خلیج فارس را در دستور کار قرار داده‌اند.
سفر به لبنان هم به‌عنوان خاکریز مقاومت در برابر رژیم اشغالگر اسرائیل در شرایطی که مقام‌های این رژیم با نگرانی حاصل از احیای توافق هسته‌ای دست به گریبان هستند، اهمیتی دوچندان داشت. استقبال گسترده لبنانی‌ها از وزیر خارجه ایران که در بدو ورود به بیروت، با هشتگ «خوش آمدید»، همراه شد، این سفر مهم دیپلماتیک را به مهم‌ترین ترند شبکه مجازی توئیتر در لبنان تبدیل کرد.
 وزیر امور خارجه ایران در این سفر که چهارشنبه شب گذشته انجام شد و تا عصر روز جمعه به طول انجامید، نه تنها با مقامات لبنان از نخست‌وزیر تا رئیس مجلس و وزیر دفاع دیدار کرد که زمان ویژه‌ای را به دیدار و گفت‌وگو با سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان و نیز گروه‌های فلسطینی مستقر در لبنان اختصاص داد. امیرعبداللهیان در ابتدای ورود به بیروت، رژیم صهیونیستی و افراط گرایی را مهم‌ترین چالش‌های مشترک خاورمیانه دانست و شکست اسرائیل در بازی خطرناکش در منطقه و در مقابله با جبهه مقاومت را فرصت مناسبی برای مقابله با این چالش عنوان کرد. او در خلال سفر خود به لبنان با طرح دعوت از کشورهای منطقه برای پاسخ به ندای گفت‌وگو تأکید کرد که منطقه خاورمیانه به همکاری و گفت‌وگو برای استفاده از فرصت‌های مشترک و برخورد با چالش‌های مشترک، نیاز جدی دارد.
رایزنی‌های فشرده وزیر خارجه با مقام‌های روسی و لبنانی در حالی که او در لابه لای موضع‌گیری‌هایش در این سفرها از پیشرفت گفت‌و‌گوهای ایرانی- سعودی نیز خبر می‌داد، نشان از آن دارد که همکاری و همسویی شکل گرفته، رفت و آمدهای دیپلماتیک غیر نمایشی و رایزنی‌های کارآمد در عالی‌ترین سطوح همان اتفاقاتی هستند که نشانه‌هایی از تغییر صحنه دیپلماتیک خاورمیانه را پدیدار کرده است. این چنین است که ایران به موازات مذاکرات پنهان با ریاض، سیاستی پویا در امتداد سیاست خارجی دولت سیزدهم بروز داده است. فعال کردن بیشتر روابط دو جانبه و چندجانبه با کشورهای آسیایی و خاورمیانه و پیگیری ایده منطقه قوی‌تر و متفاوت از آنچه دنبال می‌شد، در ذیل رویکردی است که برای تحقق بخشیدن به هدف صلح‌جویی در عین داشتن نفوذ و قدرت منطقه‌ای در دستور کار است و بی‌تردید همچون مانعی محکم در برابر بحران‌های پرشمار منطقه عمل خواهد کرد. شکیبایی و سیاستی که می‌تواند از تبدیل مجادله‌های کلامی به درگیری‌های بیشتر جلوگیری کند و در صورت به‌ثمر رسیدن رایزنی‌ها و کنار رفتن نگرانی و مشکلات حاکم بر رابطه ایران و عربستان، مبنایی برای بازگشت به آرمان امنیت درون زا در منطقه از مسیر همکاری قدرت‌های صاحب نفوذ آن باشد. در این صورت انتظار می‌رود ایران و کشورهای منطقه در این مسیر نه چندان کوتاه از حس بی‌اعتمادی به سمت همکاری‌های راهبردی حرکت کنند. راهی که تا به هدف رسیدن، فارغ از نشیب و فراز نخواهد بود و بی‌تأثیر از منفعت‌های احتمالی کشورهای غربی مداخله کننده در خاورمیانه پرتلاطم نخواهد ماند.