ملیحه محمودخواه – تب واکسن آسترازنکا این روزها در بین مردم بالاست. تعداد زیادی از کسانی که دوز اول و دوم واکسن خود را واکسن‌های سینوفارم و برکت دریافت کرده‌اند، اصرار دارند که دوز سوم واکسن خود را حتما آسترازنکا دریافت کنند، این در حالی است که بسیاری از مراکز واکسیناسیون واکسن آسترازنکا را تنها برای دوز دومی‌هایی که دوز اول این واکسن را دریافت کرده‌اند، تزریق و از زدن واکسن آسترازنکا برای دوز سوم اجتناب می‌کنند.

این موضوعی است که سبب شده تعداد زیادی از کسانی که زمان تزریق دوز سوم واکسن‌شان رسیده است و پیش از این واکسن‌های سینوفارم یا برکت را تزریق کرده‌اند، حالا متقاضی واکسن آسترازنکا باشند، از زدن واکسن‌های دیگر سر باز بزنند و منتظر بمانند که مراکز تزریق واکسن آسترازنکا برای دوز سوم را در دستور کار قرار دهند.

با این وجود، بسیاری از متخصصان بر این باورند که آسترازنکا نسبت به سایر واکسن‌ها عوارض بیشتری دارد، در حالی که واکسن‌های داخلی هم آنتی‌بادی بیشتری تولید می‌کنند و هم در دسترس‌تر هستند.

نگاهی به مراکز واکسیناسیون در تهران و سایر شهرهای بزرگ نشان می‌دهد که دوز سوم واکسن آسترازنکا برای کسانی که دوز اول و دوم خود را واکسنی غیر از آسترازنکا زده‌اند در هیچ مرکزی تزریق نمی‌شود و تمام مراکز تنها دوز سوم را برای کسانی تزریق می‌کنند که دوز اول و دوم را حتما آسترازنکا زده باشند، اما دانشگاه علوم پزشکی مشهد این ماجرا را بسیار علنی‌تر بیان و در اطلاعیه‌ای عنوان کرد که تزریق دوز اول واکسن برای تمام گروه‌های سنی در این استان ممنوع است.

اما تزریق دوز دوم نیز برای افراد زیر ۵۰ سال که دوز اول را آسترازنکا زده‌اند، با یادآوری احتیاطات انجام شود.

در این اطلاعیه آمده است که تزریق دوز سوم برای افرادی که دو دوز واکسن غیرآسترازنکا گرفته‌اند، برای زیر ۵۰ سال ممنوع و بالای ۵۰ سال در صورت اصرار فرد با گرفتن تعهد مجاز است.

در ضمن به تمامی افرادی که واکسن آسترازنکا دریافت می‌کنند، یادآوری شود که در صورت بروز علایم سردرد، تهوع، استفراغ، اختلال دید، لکه‌های قرمز و کبودی روی پوست سریعا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنند.

براساس این اطلاعیه  افرادی که عازم سفر خارج از کشور هستند و اصرار به تزریق واکسن آسترازنکا دارند و سن آنها کمتر از ۵۰ سال است، نیز باید با نامه امور بین‌الملل و گرفتن تعهد تزریق انجام شود.

اما این در حالی است که  مسئول کمیته رسانه و اطلاع‌‌رسانی قرارگاه مدیریت کرونا در دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد اعلام کرد که توقف موقت تزریق واکسن آسترازنکا در مشهد به علت کمبود آن است.

دکتر محمد پهلوان کاشی، مدیرکل روابط عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد توضیح داده که «پیگیر تامین واکسن آسترازنکا هستیم، هر چند به زودی گروه‌های سنی مشمول این واکسن براساس برنامه‌ریزی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تغییر خواهند کرد.»

او به مردم توصیه کرد: «در شرایط کنونی از واکسن‌های داخلی از قبیل اسپایکوژن و پاستوکووک به عنوان دوز سوم در کنار واکسن برکت و سینوفارم استفاده کنند.»

اما ماجرای تزریق نکردن واکسن آسترازنکا شایعاتی را نیز در فضای مجازی  مبنی بر «بروز مرگ ناشی از تزریق آسترازنکا» منتشر کرد که محمد هاشمی، سرپرست مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت به آن واکنش نشان داد «‏واکسن ‎آسترازنکا از جمله واکسن‌های موثر علیه بیماری کروناست که صدها میلیون دوز آن در دنیا و حدود 11میلیون دوز آن در ایران استفاده شده است.»

از ابتدا وزارت بهداشت اعلام کرده بود که به‌ دلیل برخی عوارض نادر، در گروه سنی زیر 50 سال سایر واکسن‌ها ارجح هستند.

او توضیح داده ‏در ماه‌های اخیر و فراهم‌شدن انواع واکسن‌ها، توصیه کشوری اولویت‌دادن مصرف به نوبت دوم (تکمیل دو نوبت) و واکسیناسیون مسافران پس از کسب رضایت از افراد بوده است.

تزریق نکردن واکسن آسترازنکا در حالی این روزها به بحث در برخی از محافل تبدیل شده است که یک ماه پیش وزارت بهداشت در نامه‌ای به معاونان بهداشت دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور، آخرین مصوبات و به‌روزرسانی تزریق نوبت سوم واکسن کرونا و واکسن مسافران را که در کمیته ملی واکسن کووید-19 به تصویب رسیده، ابلاغ کرد. در این نامه آمده بود افرادی که نوبت اول و دوم واکسن‌های غیرفعال (سینوفارم، بهارات بیوتک و کووایران برکت) تزریق کرده‌اند، برای نوبت سوم ترجیحا از واکسن غیرفعال استفاده شود، گرچه می‌توانند آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس نیز دریافت کنند.

افرادی که در نوبت اول و دوم واکسن آسترازنکا تزریق کرده‌اند، در نوبت سوم می‌توانند واکسن آسترازنکا، پاستوکووک پلاس یا واکسن اسپوتنیک V نوبت اول (تحت عنوان اسپوتنیک لایت) را دریافت کنند.

افرادی که در نوبت اول و دوم واکسن اسپوتنیک V تزریق کرده‌اند، در نوبت سوم می‌توانند واکسن آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس را دریافت کنند.

برای داوطلبان شرکت‌کننده در کارآزمایی بالینی واکسن پاستوکووک در دو شهری که واکسن سه‌نوبته دریافت کرده‌اند، تزریق دوز چهارم (یادآور) پس از گذشت 6 ماه از تزریق دوز سوم با واکسن پاستوکووک پلاس انجام گیرد.

افرادی که دو نوبت واکسن غیرفعال (سینوفارم، بهارات بیوتک یا کووایران برکت) را دریافت کرده و به علت الزامات سفر تمایل به تزریق دو نوبت آسترازنکا دارند، با اخذ رضایت‌نامه و ارایه مدارک سفر می‌توانند دو نوبت آسترازنکا با رعایت فاصله حداقل یک ماه بین نوبت‌ها را دریافت کنند.

افرادی که دو نوبت واکسن اسپوتنیک V را دریافت کرده و به علت الزامات سفر تمایل به تزریق دو نوبت آسترازنکا دارند، پس از اخذ رضایت آگاهانه و ورود به مطالعه پژوهشی می‌توانند دو نوبت آسترازنکا را دریافت کنند. این مطالعه باید توسط کمیته اخلاق تایید شود.

آمیتیس رمضانی، رئیس مرکز تحقیقات انستیتو پاستور ایران به «شهروند» می‌گوید: «آسترازنکا جزو واکسن‌های خوب و قابل قبول به شمار می‌رود، اما نه برای همه سنین.»

او در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح می‌دهد که از ابتدا تبلیغ روی این واکسن نسبت به واکسن‌های دیگر بیشتر بود. از سوی دیگر این واکسن از جمله واکسن‌هایی بود که کشورهای دیگر آن را در فهرست تاییدیه خود قرار داده بودند و افرادی می‌توانستند به این کشورها سفر کنند که چند واکسن خاص از جمله آسترازنکا را دریافت کرده بودند.

به گفته رمضانی، در حال حاضر بحث سفر و مهاجرت یکی از دلایل اصلی اقبال به واکسن آسترازنکاست: «اما نکته مهم در بسیاری از کشورهای اروپایی این است که این واکسن را برای افراد زیر 40 سال تزریق نمی‌کنند. در کشور انگلیس تزریق آسترازنکا برای افرا زیر 40 سال ممنوع و در کشور سوئد برای افراد زیر 65 سال قابل استفاده نیست.»

یکی از عوارضی که این واکسن در افراد جوان خصوصا زنان ایجاد می‌کند، لخته خونی است که می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود و در برخی از کشورهایی که این تزریق صورت گرفته، چند نمونه فوتی نیز برای افراد زیر 30 سال دیده شده است.

او می گوید: «در حال حاضر واکسن‌های قابل قبولی در کشور وجود دارد که می‌تواند به عنوان واکسن دوز سوم استفاده شود، واکسن پارس کووک بر پایه پروتیین ساخته شده و از بهترین واکسن‌های موجود در حال حاضر است که ایمنی خوبی نیز در بدن افراد ایجاد می‌کند که می‌تواند جایگزین مناسبی برای سایر واکسن‌ها باشد.»

به گفته رئیس مرکز تحقیقات انستیتو پاستور ایران افرادی که دو دوز واکسن قبلی را آسترازنکا زده‌اند بهتر است برای دوز بوستر حتما واکسن دیگری بزنند: «بارها به این موضوع اشاره شده است افرادی که دو دوز اول را یک واکسن زده‌اند، باید برای دوز سوم آن نوع دیگر واکسن‌های موجود در کشور را انتخاب کنند، مردم باید به واکسن‌های ساخت داخل اعتماد داشته باشند، در حال حاضر هم واکسن برکت، هم پاستوکووک پلاس و هم اسپایکوژن از واکسن‌های با ایمنی بالا هستند که عوارض کمتری نیز از خود نشان می‌دهند و می‌تواند جایگزین خوبی برای آسترازنکا باشد.»