روزنامه آرمان ملی
1400/12/11
ايران بی‌طرفی را ترجيـح دهد
آرمان ملی- احسان انصاری: درحالی‌که به نظر می‌رسید هدف اصلی روسیه از حمله نظامی به اوکراین تنها استان‌های شرقی این کشور است، اما با صدور فرمان حمله همه جانبه پوتین سربازان روسی وارد کی‌یف شده و در شرایط کنونی جنگ در اغلب مناطق اوکراین بین روسیه و ارتش اوکراین وجود دارد. در چنین شرایطی اروپا و آمریکا تحریم‌های سنگینی علیه روسیه وضع کرده‌اند و به نظر می‌رسد این تحریم شدت بیشتری نیز پیدا کند. در این بین مواضع مسئولان جمهوری اسلامی نیز درباره این بحران با واکنش‌های مختلف مواجه شده است.«آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی آخرین تحولات جنگ در اوکراین با دکتر علی بیگدلی تحلیلگر روابط بین‌المللی گفت‌وگو کرده است. دکتر بیگدلی معتقد است:«پس از حمله روسیه به اوکراین آقای‌رئیسی با پوتین تماس تلفنی گرفتند و اظهاراتی را به زبان آوردند که سؤال‌برانگیز بود و با منافع ملی سازگاری نداشت. وظیفه رئیس‌جمهورایران این نیست که یک اقدام تجاوزکارانه را تأیید کند وعنوان کند حمله به اوکراین باعث ایجاد امنیت در کشورهای منطقه خواهد شد.» درادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. منافع ملی ایران در بحران اوکراین چیست؟ آیا مواضعی که ایران درباره این موضوع اتخاذ کرده منافع ملی را تأمین می‌کند؟ ایران می‌تواند هم با توسعه‌طلبی ناتو به مرزهای غربی روسیه مخالف باشد و این تحركات را محكوم بكند و هم تأکید داشته باشد كه این توسعه‌طلبی ناتو یك ماجراجویی توسط آمریكا و انگلستان است كه روسیه را به دامی بكشانند كه در اوكراین برایش پهن كرده‌اند. ایران در روابط دوجانبه می‌تواند این تذكرها و هشدارها را به شركای خود بدهد و توجه داشته باشد كه چنین اقداماتی به یک‌رویه و در آینده به معضلی برای خود ایران تبدیل شود. این اقدامات روسیه ابتدا از آبخازیا و اوستیای جنوبی در خاك گرجستان آغاز شد و بعد به شبه‌جزیره كریمه در خاك اوكراین رسید، امروز به لوهانسك و دونتسك رسیده و فردا ممكن است به‌جاهای دیگر هم برسد. این موضوع بسیار مهم است كه این اقدامات نباید به یک‌رویه پذیرفته‌شده تبدیل شود كه یك كشور به خودش اجازه دهد كه به هر دلیلی وارد خاك یك كشور مستقل شود و تمامیت ارضی‌اش وعملا یك كشور را به خطر بیندازد. روسیه سال‌هاست كه یك‌جانبه‌گرایی آمریكا را مورد انتقاد قرار داده است و همواره از نادیده گرفتن سازوکار سازمان ملل متحد و شورای امنیت توسط آمریكا و از اقدامات یك‌جانبه‌گرایانه این قدرت جهانی انتقاد كرده است. روسیه خود را از مدافعان چندجانبه گرایی در عرصه بین‌المللی معرفی می‌كرد و از آمریكا می‌خواست كه در چارچوب سازوکارهای چندجانبه بین‌المللی به‌ویژه سازمان ملل متحد و شورای امنیت اقدام كند. حالا خود روسیه از این فرآیندها اجتناب و برخلاف عرف و قواعد بین‌المللی و نقض آشكار منشور ملل متحد، اقدام كرده است. در چنین شرایطی ایران می‌تواند سیاست بی‌طرفی اتخاذ كند و ازیک‌طرف به روسیه هشدار دهد كه ورود به خاك اوكراین به‌هیچ‌وجه به نفع مردم روسیه و اوكراین نیست و این مساله از طریق سیاسی و دیپلماتیك قابل‌حل است. به اوكراین هم هشدار دهد كه عضویت در ناتو هیچ منفعتی برای این كشور ندارد و بر مشكلات این كشور می‌افزاید. ایران در چارچوب سیاست بی‌طرفی خود می‌تواند به اوكراین توضیح دهد كه با اتخاذ سیاست بی‌طرفی هم می‌تواند رابطه خوبی با روسیه داشته باشد و هم رابطه‌ای خوب با اتحادیه اروپا و آمریكا. شرایط كنونی بسیار تعیین‌كننده است و هوشمندی جمهوری اسلامی ایران در اتخاذ یك موضع مستقل و نگاه كردن به جمیع موضوعات، بسیار ضروری است. برخی در درون ایران با استدلال‌هایی که مطرح می‌کنند از اقدام روسیه به‌صورت تلویحی حمایت می‌کنند. آیا استدلال این افراد قانع‌کننده است؟ استدلال‌ها و منطقهای مختلفی در مورد موضع‌گیری ایران در این مساله مطرح میشود، ازجمله گفته میشود كه در پی این اقدام نظامی قیمت نفت بالا می‌رود یا اینكه درگیری روسیه با آمریكا به نفع ما در مذاكرات برجام است. این رویدادها کاملا مقطعی هستند و نمی‌توانند استدلال كافی برای یك تصمیم منطقی و جامع باشد. اما آثار بلندمدت و تأثیرگذاری آن بر نظام بین‌الملل و ایجاد رویه‌های حقوقی خطرناك، کاملا به ضرر ایران هستند. توجیه اقدام پیش‌دستانه وقتی‌که هیچ حمله‌ای علیه روسیه اتفاق نیفتاده است و فقط با این ادعا كه روس‌تبارهای اوكراین در خطر هستند و مسكو قصد دارد از امنیت آنها حمایت كند، کاملا غیرقابل‌قبول است. چنین توجیه‌هایی را آمریکایی‌ها هم در عملیات نظامی پیش‌دستانه خود بارها و بارها مطرح كرده‌اند و هیچ‌گاه كشورهای مستقلی ازجمله ایران با چنین استدلال‌هایی قانع نشده بود. ایران هرچند روابط بسیار خوب و دوستانه‌ای با روسیه دارد، اما باید به این كشور تذكر دهد كه نباید وارد زمین‌بازی شود كه تحت نقشه و طراحی آمریکایی‌ها و انگلیسی‌هاست و دامی است كه برای این كشور پهن‌شده است. به نظرم خیلی ضروری است كه درست مانند دوره‌ای كه موضوع حمله امریكا به عراق در دهه ۱۹۹۰ مطرح‌شده بود، سیاست بی‌طرفی در پیش بگیریم. آن زمان ما هم تجاوزعراق به كویت را محكوم كردیم و هم با عملیات آمریكا در عراق مخالفت كردیم. این موضع بی‌طرفی هم درسطح بین‌المللی و منطقهای وجهه خوبی برای ما به‌جا گذاشت. امروز هم لازم است كه در این شرایط تاریخی مهم ما یك موضع بی‌طرفی مثبت اتخاذ و به ایجاد ثبات، امنیت و بازگشت به راه‌حل‌های سیاسی كمك كرده و تأکید كنیم كه عملیات نظامی هرچه زودتر متوقف شود. همان‌گونه كه وزیرخارجه‌‌ایران تأکید داشت كه مسائل از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی حل‌وفصل شود، ایران باید دو طرف را به گفت‌وگو و كنار گذاشتن راه‌حل نظامی دعوت كند. جنگ اوکراین تا چه زمانی طول خواهد کشید؟ آیا پوتین در اندیشه اشغال اوکراین است؟ در شرایط کنونی روسیه در وضعیتی قرار گرفته که می‌خواهد دو استان شرقی را به‌عنوان خط حائل بین خودش قرار بدهد تا اگر اوکراین به ناتو پیوست این منطقه عملا تجزیه شده باشد و نقش خط حائل را داشته باشد. اما واقعیت این است که گرفتن اوکراین برای ارتش روسیه خیلی دشوار نیست ولی ماندن در آن و تجهیزات آن را حمایت کردن دشوار است. ضمن اینکه ارتباط اوکراین و روسیه یک ارتباط قومی و نژادی و مذهبی قوی بوده و با این اقدام همه این مسائل تحت تأثیر قرار می‌گیرد. بحث اینکه روسیه مخالف عضویت اوکراین در ناتو است قابل‌درک است چون امنیت روسیه به‌کلی در خطر می‌افتاد و نظام امنیتی غرب روسیه به هم می‌ریزد اما این موضوع به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند بهانه‌ای باشد برای اینکه اقدام روسیه در اعزام نیروی نظامی به اوکراین توجیه شود. این خلاف همه توافقات بین‌المللی و خلاف توافق دسامبر ۱۹۹۱ است که مرزهای شوروی به رسمیت شناخته شد و غربی‌ها قبول کردند که مرزهای شوروی به رسمیت شناخته شود. واقعیت این است که نمی‌شود پیش‌بینی کرد که کار به کجا برسد. اما منافع روسیه ایجاب می‌کند که به دیپلماسی برگردد و منافع زلنسکی و اوکراین هم ایجاب می‌کند که سریع‌تر بگوید کیفی نمی‌خواهد به ناتو بپیوندد و درخواستش را پس بگیرد و فضا را برای گفت‌وگو با همسایه‌ای که ۱۵۷۸ کیلومتر مرز مشترک دارد، فراهم کند. در این جنگ همه ضرر خواهند کرد و تنها امریکا و انگلیس از تضعیف روسیه و اوکراین بهره می‌برند. یک درس دیگر هم این است که روس‌ها تاکنون معتقد بودند که آمریکایی‌ها سازوکارهای بین‌المللی مثل سازمان ملل و شورای امنیت را نادیده می‌گیرند و دور می‌زنند اما مشخص شد که مسکو هم خودش همین کار را کرده است. می‌شد این موضوع را از طریق شورای امنیت پیگیری کرد. اما متأسفانه این‌یک جانبه گرایی که روسیه درباره آن از آمریکا انتقاد می‌کرد، امروز خودش به آن دچار شده و یک‌طرفه تصمیم به حمله به اوکراین گرفته است و قطعا تبعات بسیار منفی دارد. بازهم تأکید می‌کنم این به معنای این نیست که اوکراین در موضع حق است. آنها هم باید با اتخاذ موضع بی‌طرفی کمک می‌کردند که دیپلماسی برنده شود واجازه ندهد کشورش تجزیه شده یا اقدامات نظامی ایجاد شود که کل امکانات زیرساختی این کشور در جنگ نابود شود. جنگ اوکراین به تقابل غرب و روسیه منجر شده است. این تقابل چه پیامدهای بین‌المللی به همراه خواهد داشت؟ آمریکا در بلندمدت به دنبال تجزیه روسیه است و بارها به آن اشاره کرده است. برژینسکی به‌صراحت اعلام کرده بود روسیه با 17 میلیون کیلومترمربع وسعت، باید به دولت‌های کوچک‌تر تقسیم شود؛ اما درحالی‌که تجزیه روسیه دشوار و دور از ذهن به نظر می‌رسد، کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا به‌شدت تلاش دارند با فضاسازی رسانه‌ای و با هماهنگی انگلیس، به اختلافات میان روسیه و اوکراین دامن بزنند. درواقع این جنگ بیشتر در سطح رسانه‌ها پررنگ به نظر می‌رسد. غرب به دنبال این بود که روسیه را درگیر جنگی کند تا به‌واسطه آن بهانه‌ای برای نفوذ بیشتر و همچنین قطع پروژه نورد استریم 2 و همکاری‌ها در حوزه انرژی ایجاد شود. قطعا نزدیکی ناتو به مرزهای روسیه موفقیت بزرگ این پیمان نظامی بعد از فروپاشی شوروی است. از سوی دیگر چندصدایی و اختلاف‌نظر میان اروپا و آمریکا در خصوص مسأله اوکراین حائز اهمیت است. آلمان و فرانسه آشکارا مخالف جنگ هستند و تمام تلاش خود را می‌کنند که مشکل را از طریق دیپلماسی حل کنند، همان‌طور که سفرمکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، به روسیه و اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، به آمریکا و اجلاس سه‌جانبه با لهستان نشان می‌دهد آنها به دنبال مدیریت این مسأله هستند؛ اما راهبرد آمریکا و انگلیس به‌دلیل فاصله جغرافیایی وعدم وابستگی به انرژی روسیه، این است که بتوانند مسکو را درموقعیت تضعیف‌شده قراردهند. تنش میان آمریکا و کشورهای اروپایی و روسیه چقدر می‌تواند بر مذاکرات وین تأثیرگذار باشد؟ شکستی در این مذاکرات متصور نیستم. مذاکرات حتما به نتیجه می‌رسد. چون هر دوطرف به این نتیجه نیاز دارند. اختلاف روسیه و آمریکا ممکن است در رقابت‌هایی که درصحنه بین‌الملل دارند تأثیرگذار باشد اما در موضوع برجام بین این دو اشتراک نظر وجود دارد و بعید است روسیه و آمریکا بخواهند از برجام برای تأثیرگذاری روی رفتار یکدیگر استفاده کنند. واقعیت این است که اگر امروز توافق اعلام شود، تأثیر مثبتی روی بازار نفت خواهد گذاشت و به‌علت بحران اوکراین که قیمت نفت بالا رفته ممکن است متوقف‌شده و حتی کاهش یابد. اگر توافق اعلام شود، تأثیر موقتی دارد اما اثرات میان‌مدت و بلندمدت برجام روی امنیت بین‌المللی است و با توجه اینکه روسیه و آمریکا روی موضوع عدم اشاعه سلاح هسته‌ای باهم اشتراک نظر دارند، بعید است برجام اسیراختلاف روسیه و آمریکا در موضوع اوکراین شود. دو طرف اصلی مذاکره به دلایل مختلف به برجام نیاز دارند و شکستی برای مذاکرات متصور نیستم. بنابراین رسیدن به توافق زمان‌براست یعنی دیر و زود دارد، اما سوخت‌وسوز ندارد. اگر توافق انجام شود تأثیر اولیه آن روی بازارنفت است که غرب تلاش می‌کند شوکی به آن بدهد تا جلوی افزایش قیمت نفت را بگیرد. از طرف دیگر توافق، فضای مثبتی را ایجاد می‌کند تا ایران در صنایع نفت و گاز سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهد چون این اتفاق در بلندمدت جواب می‌دهد. از سوی دیگر بازار خیلی خوبی برای ایران در کشورهای اروپایی، ژاپن و کره جنوبی فراهم میشود تا نفت خود را صادر کند. علاوه بر سرمایه‌گذاری بحث فناوری هم مطرح است. چون صنایع نفت و گاز در حوزه آب فناوری بسیار پیشرفته‌تری نسبت به خشکی دارند. بنابراین باید بپذیریم که از فناوری روز دنیا عقب هستیم و به این توافق نیاز داریم تا از این فناوری پیشرفته برای به‌روز شدن صنایع نفت و گاز خود برای تأمین بازارهای آینده ایران استفاده کنیم.
سایر اخبار این روزنامه
فـرصت بی تكـرار
ايران بی‌طرفی را ترجيـح دهد
رمز گشايی از طولانی شدن يك امضا
هک رسانه‌های روسي - هجوم به خودپردازها
طرفدار توقف جنگیم
نبض دلار در بازار سياست می‌زند
صيانت به توئيتر و يوتيوب رسيد!
بــازار دارو درمان می‌خواهد
مهار تورم با هدایت نقدینگی
برخی مسئولان دشمن‌سازی می‌کنند!
از جنگ ستارگان تا تحریم‌های جو بایدن
تبعات چند وجهی جنگ اوکراین
سیاست‌های رفاهی، مدیر درد آشنا می‌خواهد!
