رتبه سوم آسیا در حوزه دارو‌های زیستی شدیم

امروز قدرت در دنیا مفهومی دیگر یافته و کشور‌هایی می‌توانند بر قله‌های قدرت تکیه بزنند که بر تکنولوژی‌های نوین در عرصه‌های گوناگون و به ویژه دارو و درمان سوار باشند. کشور ما هم با توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان توانسته گام‌های بلندی در عرصه تکنولوژی‌های پیچیده‌ای همچون داروهای تک بردارد. بر اساس گزارش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ایران با تولید و تنوع بخشیدن به دارو‌های زیستی توانسته با تولید ۲۸ داروی زیستی توسط شرکت‌های دانش‌بنیان رتبه سوم آسیا را در حوزه دارو‌های زیستی از آن خود کند و یک میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی داشته باشد. اهمیت دارو‌های زیستی در آن است که طبق آمار‌ها ۶۰ درصد از کل ارزش صادرات دارویی مربوط به دارو‌های زیستی است. از سوی دیگر در مقیاس کوچک در همین مقدار صادرات فعلی کشور که در دو، سه سال اخیر در صنعت دارو به حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون دلار رسیده‌است، تنها هفت یا هشت شرکت از میان ۱۸۰ شرکت دیگر حوزه تولید دارو در این میزان صادرات سهم دارند. زیست‌دارو‌ها یا دارو‌های بیولوژیک دارو‌هایی هستند که از منابع زیستی گرفته شده‌باشند. واکسن، خون و فرآورده‌های آن، یاخته‌های سوماتیک، آلرژن‌ها، بافت‌های زیستی و پروتئین‌های نوترکیب‌کننده شناخته‌شده‌ترین انواع زیست‌دارو‌ها به‌شمار می‌روند و دارو‌هایی پرکاربرد و حیاتی در نظام درمان کشور هستند. امروزه در جهان فرآورده‌های بیولوژیک دارویی به خاطر جایگاه راهبردی و ارزش افزوده فراوان آن مورد توجه بسیاری از دولت‌ها و سرمایه‌گذاران قرار گرفته است. در ایران نیز میزان ارزش افزوده تولید دارو‌های زیستی پس از حوزه خدمات فناوری اطلاعات، بالاترین میزان ارزش افزوده را داراست. بر همین اساس متولیان این حوزه در تلاش هستند تا زمینه رشد و توسعه این حوزه را در کشور فراهم کنند.
ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هم که با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان طی چند سال اخیر، توسعه این حوزه را رقم زده و با تنوع بخشی به سبد دارو‌های زیستی، ایران را در کسب رتبه سوم آسیا یاری کرده‌است. صرفه‌جویی ارزی به میزان یک میلیارد دلار در سال با تولید ۲۸ داروی زیستی
دانش پزشکی ایران امروز به جایگاه ارزشمندی رسیده‌است و با همت پزشکان و دانشمندان جوان ایرانی در شرکت‌های دانش‌بنیان ما توانسته‌ایم رتبه نخست منطقه را در عرصه تولید علوم پزشکی کسب کنیم. امسال با عنایت به مطالبه مقام معظم رهبری در حمایت از دانش‌بنیان‌ها و اهمیت این شرکت‌ها در تولید محصولات استراتژیک در حوزه‌های گوناگون از جمله سلامت نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند خواهد بود. یکی از نهاد‌های مرتبط با این برنامه‌ریزی ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری است.
مصطفی قانعی، دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با تأکید بر دو هدف اصلی سلامت و امنیت غذایی می‌گوید: «تاکنون هزارو۳۵۰ میلیارد ریال از طرح‌ها حمایت شده‌است، ضمن آنکه هشت شرکت بزرگ مسئول راهبری ۱۱۷ محصول اولویت‌دار کشور در حوزه‌های دارو‌های زیستی، مواد اولیه دارویی، واکسن، پروبیوتیک، تجهیزات و دارو‌های شیمیایی هستند. در این راستا پژوهش را به گونه‌ای جهت‌دهی کردیم که در مسیر تحقق سهم اقتصاد دانش بنیان قرار گیرد و علاوه بر تقسیم کار ملی، اقدام به تعیین ۴۱ موضوع اصلی اولویت دار در حوزه پژوهش کردیم، ضمن آنکه از ۴۸ بانک ژنی حمایت صورت گرفت.» سهم ۶۰ درصدی شرکت‌های صادراتی زیست‌فناوری از صادرات


دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با تأکید بر اینکه در این راستا ما بیشترین همکاری را با وزارت بهداشت و جهاد کشاورزی داریم، می‌افزاید: «صرفه‌جویی ارزی به میزان یک میلیارد دلار در سال با تولید ۲۸ داروی زیستی، کسب رتبه اول تولید محصولات زیست فناوری و واکسن در غرب آسیا، حضور ایران در میان پنج کشور اول تولیدکننده محصولات‌زیست فناوری در آسیا از جمله دستاورد‌های این ستاد به شمار می‌رود.»
وی با تأکید بر اینکه ۵/۹ درصد درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان از محل شرکت‌های زیست‌فناور کسب شده‌است، ادامه می‌دهد: «بیش از ۶۰ درصد صادرات محصولات دانش‌بنیان کشور مربوط به شرکت‌های صادراتی زیست‌فناوری است و علاوه بر آن، ایران رتبه ۱۲ در دنیا و رتبه اول در سطح منطقه در حوزه زیست‌فناوری را کسب کرده‌است.» رتبه نخست منطقه در تولید دانش
یونس پناهی، معاون تحقیقات وزارت بهداشت هم با اشاره به شعار «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» می‌گوید: «در سال‌های اخیر مقام معظم رهبری بر تولید دانش و کسب مرجعیت علمی تأکید داشتند که بر این اساس توانستیم در حوزه تولید دانش در منطقه رتبه نخست را کسب کنیم و در جهان نیز جایگاه ایران در رتبه ۱۵ قرار دارد. از نظر شاخص‌های توسعه فناوری سلامت جایگاه ایران بر اساس شاخص نوآوری جهانی در سال ۲۰۱۴، ۱۲۰ بود که در سال ۲۰۲۱ این جایگاه به رتبه ۶۰ ارتقا یافته‌است. با توجه به مرجعیت علمی ایران در منطقه این رتبه قابل‌قبول نیست و تلاش می‌کنیم تحقیقات دانشگاه‌ها به سمت نیاز‌های جامعه حرکت کند، از همین‌رو باید به سمت دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم حرکت کنیم.»
به گفته وی در حال حاضر هزارو۶۷۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه سلامت در کشور داریم و نزدیک به ۱۳ پارک علم و فناوری سلامت در کشور وجود دارد و تعداد مراکز رشد فناور در حوزه سلامت ۹۵ است و در حوزه سلامت ۳۴۳ محصول فناور مجوز دارد که ۳۳۵ مورد ثبت اختراع در علوم پزشکی شده‌است. از نگاه معاون تحقیقات وزارت بهداشت تولید واکسن‌های کرونا نشان داد که اگر دانشگاه‌ها وارد عرصه تولید دانش و محصول شوند، موفق خواهند بود. در حال حاضر پلتفرم‌های مختلف واکسن در کشور وجود دارد که اگر شرکت‌ها بتوانند مجوز‌های لازم را برای صادرات کسب کنند، توانایی صادرات آن‌ها وجود دارد. در حال حاضر دارو‌های ایرانی به کشور‌های منطقه و اروپایی صادر می‌شود. همچنین وزارت بهداشت برنامه‌های خود را برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه سلامت اعلام خواهد کرد. ۶۰ درصد از کل ارزش صادرات دارویی
صادرات محصولات دانش‌بنیان هم می‌تواند سهم بزرگی از سبد صادرات کشور را به خود اختصاص دهد. امیر فرشچی، صادر‌کننده نمونه ملی صنعت دارو درباره وضعیت صادرات صنعت دارویی کشور می‌گوید: «اگر به کل میزان صادرات دارویی کشور توجه کنید، متوجه می‌شوید که ۶۰ درصد از کل ارزش صادراتی مربوط به دارو‌های زیستی است.»
وی تأکید می‌کند: «وقتی در یک مقیاس کوچک نگاه می‌کنیم می‌بینیم که در همین مقدار صادرات فعلی کشور که در دو، سه سال اخیر در صنعت دارو به حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون دلار رسیده‌است، تنها هفت یا هشت شرکت از میان ۱۸۰ شرکت دیگر حوزه تولید دارو در این میزان صادرات سهم دارند. بنابراین، نقطه عطف قابل‌توجهی داریم که صنعت داروسازی ما بر اساس میزان صادرات دارو‌های زیستی چندین برابر شود.»