صرفه‌جویی ۴۵۰ میلیون دلاری با بومی‌سازی دانش‌بنیان‌ها

  در سال‌های قبل دستگاه‌های دولتی بر اساس قانون مناقصات به سختی می‌توانستند کالا‌های فناورانه مورد نیاز خود را بومی‌سازی کنند و برای رفع نیاز خود اقدام به برگزاری مناقصه و واردات محصولات فناورانه می‌کردند. از طرفی اگر شرکت‌های دانش‌بنیان در این مناقصات شرکت می‌کردند، به دلیل اینکه هنوز محصولی را به تولید نرسانده‌اند، رد می‌شدند. این مشکل از سال گذشته و با حمایت از نخبگان داخلی برطرف شد.
حمایت از محصولاتی که مشابه داخلی ندارند
دانش‌بنیان‌هایی که برای بار اول اقدام به تولید یک محصول فناورانه می‌کنند، زیر چتر معاونت علمی قرار می‌گیرند و مشمول حمایت‌های مالی صندوق نوآوری و شکوفایی می‌شوند. در نتیجه نیاز دستگاه‌های اجرایی به جای واردات با هزینه‌های بالا، از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان با توانایی بالا رفع می‌شود. دانش‌بنیان‌هایی که برای انجام پروژه‌های تولید بار اول به دستگاه‌ها معرفی می‌شوند، شرکت‌های تازه کار نیستند. این شرکت‌ها حداقل دانش تولید را تا سطحی کسب کرده یا محصولات مشابهی را تولید کرده‌اند. بنابراین ریسک بومی‌سازی تا حد ممکن کاهش یافته‌است.
به عبارت ساده، معاونت علمی و فناوری علاوه بر دریافت نیاز دستگاه اجرایی، شرکت دانش‌بنیان را بر اساس بیشینه علمی از طریق کارگروه تولید بار اول انتخاب و به نهاد دولتی معرفی می‌کند. البته تنها انتخاب شرکت‌های دانش‌بنیان و معرفی به دستگاه صورت نمی‌گیرد، بلکه اگر دستگاه اجرایی از توانایی یک شرکت مطلع باشد و معاونت علمی آن را تأیید کند، از آن شرکت حمایت‌شده تا نیاز مورد دستگاه اجرایی رفع شود. منظور از تولید بار اول هم این است که محصول مشابه داخلی در کشور نداشته باشد؛ یعنی اگر تاکنون شرکتی ایرانی آن محصول مورد نیاز را به صورت تجاری تولید نکرده باشد، محصول تولید بار اول محسوب و مشمول حمایت معاونت علمی خواهد شد.


حداقل ۳۰ درصد ارزان‌تر از نمونه خارجی
آن‌طور که مرکز امور شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان معاونت علمی اعلام کرده، این محصولات از جمله محصولاتی هستند که تاکنون در کشور ساخته نشده و دستگاه‌ها برای تأمین آن از خارج کشور به مشکل برخورده‌اند؛ مثلاً نمونه‌های خارجی آن خریداری‌شده ولی تحویل داده نشده یا محصولات از خارج خریداری و دریافت شده، اما نصب نشده‌است، بنابراین تولید با دانش ایرانی می‌تواند هر یک از نواقص را رفع کند، نیاز به سایر کشور‌ها کمرنگ‌تر شود و حداقل ۳۰ درصد از قیمت محصول نسبت به نمونه خارجی کاسته شود.
از سوی دیگر، کمک خواستن از شرکت‌های دانش‌بنیان بهترین راه تأمین فناوری‌های دستگاه‌های دولتی است، زیرا علاوه بر کاهش قیمت و به صرفه‌بودن، می‌توانند خدمات پس از فروش سریع‌تری را نسبت به شرکت‌های خارجی ارائه کنند.
قرارداد‌های ۵۰۰۰ میلیاردی در حوزه انرژی
در همین راستا روز گذشته معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور با اشاره به فعالیت کارگروه تولید بار اول طرح جهش تولید دانش‌بنیان طی سه سال گذشته گفت: این کارگروه به منظور مقابله با تحریم‌های حوزه محصولات فناورانه، با عضویت نمایندگان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت، در شهریور ۱۳۹۸ تشکیل شده‌است. سورنا ستاری افزود: در صورت تأیید کارگروه فوق‌الذکر، برای عقد قرارداد با شرکت‌های دانش‌بنیان به منظور تولید بار اول اقلام فناورانه تحریمی و راهبردی، الزامی به برگزاری مناقصه نیست و معامله مورد نظر بدون انجام تشریفات قانون و مقررات برگزاری مناقصات قابل انجام است. سقف هر قرارداد برای حوزه انرژی ۵ هزار میلیارد ریال و برای سایر حوزه‌ها ۲هزارو۵۰۰ میلیارد ریال است.
قرارداد‌های ۸۴ میلیون دلاری در سال قبل
ستاری همچنین بیان کرد: تاکنون و در طول سه سال گذشته، ۱۹۳ طرح توسط دبیرخانه کارگروه تولید بار اول دریافت و برای آن‌ها مجوز ترک تشریفات قانون و مقررات برگزاری مناقصات از طرف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری صادر شده‌است.
ستاری با اشاره به صرفه‌جویی ارزی حاصل از فعالیت این کارگروه تأکید کرد: ارزش طرح‌های تأیید‌شده سال قبل معادل ۸۴ میلیون دلار است که تاکنون ۵۳ مورد از آن (به ارزش ۳۵ میلیون دلار) به عقد قرارداد منجر شده و پیگیری عقد قرارداد موارد باقی‌مانده نیز توسط دبیرخانه تولید بار اول در حال انجام است. بر اساس برآورد‌های انجام شده در صورت موفقیت طرح‌های مذکور، سالانه بیش از ۴۵۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی حاصل از عدم واردات اقلام بومی‌سازی شده، برای کشور حاصل خواهد شد.
رئیس بنیاد ملی نخبگان همچنین با اشاره به شیوه درخواست مجوز از این کارگروه افزود: در صورت درخواست انعقاد قرارداد تولید بار اول، لازم است نامه تقاضا از سوی بالاترین مقام دستگاه اجرایی (مدیران عامل یا رؤسای هیئت‌مدیره شرکت‌ها و همچنین رؤسای مؤسسات و سازمان‌هایی که طرف قرارداد با شرکت دانش‌بنیان هستند) به دبیرخانه تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ارسال شود.
صنعت نفت، بزرگ‌ترین خریدار فناوری
گفتنی است بنا بر آمار‌های مرکز امور شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان معاونت علمی، عمده حوزه قرارداد‌های منعقد شده و نیاز‌های دستگاه‌های اجرایی نفت، گاز و نیرو بوده‌است. حوزه‌های فناوری اطلاعات، حمل نقل ریلی، صنایع هوایی، هوانوردی و فرودگاهی، دریانوردی و بنادر هم مهم‌ترین متقاضیان استفاده از مصوبه بوده‌اند. سال گذشته بیش از ۷۰ درصد قرارداد و نیاز دستگاه‌های اجرایی در حوزه نفت بوده و از ۳۰ درصد باقیمانده ۱۵ درصد به حوزه نیرو و ۱۵ درصد به حوزه بنادر اختصاص داشت.
بر اساس ارزیابی‌های مرکز امور مؤسسات دانش‌بنیان، به ازای هر یک دلار که صرف تولید بار اول می‌شود بین ۷ تا ۱۸ دلار صرفه‌جویی ارزی سالانه خواهد شد.