روزنامه جوان
1401/06/06
گلوگاه‌های فساد را گرفته‌ایم
۲۸ خرداد ماه ۱۴۰۰ سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران برگزار شد و با مشارکت مردم سید ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور منتخب راهی پاستور شد. پس از طی تشریفات، در مردادماه همان سال بود که رئیسی رسماً با تنفیذ حکم از سوی رهبر معظم انقلاب سکان اداره کشور را به دست گرفت. این اتفاق در شرایطی رخ داد که فضای امید و تحول در ایام انتخابات کشور را فراگرفته بود. اکنون در ایام نزدیک به هفته دولت و گذشت یک سال از فعالیت‌های دولت مردمی در کشور، مهم‌ترین سؤالی که در اذهان عمومی پیش می‌آید، این است که دولت سیزدهم برای کشور چه کرده است؟دولت سیزدهم در شرایطی فعالیت خود را آغاز کرد که کشور در کنار موانع زیرساختی و ساختاری با بسیاری از گره‌های کور اجرایی مواجه بود و برای عبور از آن نیازمند ارائه نقشه راه کلان و برنامه‌ای جامع مبتنی بر واقعیت‌های عینی و مطالبات حقیقی ملت بود که راهنمای عمل کارگزاران و مسئولان و همچنین پشتوانه اتخاذ تصمیمات درست و عادلانه قرار گیرد.
برای نیل به این هدف، رئیس‌جمهور از آغاز فعالیت خود با رویکرد تحولی در سه سطح شناختی، نهادی و فرآیندی مبتنی بر گفتمان عدالت و جمهوریت با سفر‌های استانی متعدد و مستمر از نزدیک با بسیاری از مردم و گروه‌های اجتماعی و اصناف گفتگو کرد و از کارگاه‌ها و بنگاه‌های مختلف تولیدی، صنعتی و تجاری بازدید نمود و در کنار توجه به ظرفیت‌ها و فرصت‌های مغفول، ریشه‌های ناکارآمدی مدیریت اجرایی کشور را در سطوح خرد و کلان شناسایی کرد تا در قالب فرآیند‌های تعریف شده تحولات بنیادین ایجاد کند.
بر همین اساس، در یک سال گذشته، همه تلاش دولت بر حرکت در مسیر پیشرفت و عزت مردم ایران و توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با مشارکت مردم، متمرکز شد. چنان که این اظهار رئیس‌جمهور در نخستین بیانیه دولت، گواهی بر چنین رویکرد مردمی است: «آمده‌ام تا با کمک همه مردم ایران و در طلیعه گام دوم انقلاب، دولتی مردمی برای ایرانی قوی تشکیل دهم.»
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت، یکی از اعضای جوان کابینه دولت سیزدهم است که در این مدت و در فعالیت‌ها همراه رئیس‌جمهور بوده است. در همین راستا گفت‌وگویی با وی در یک‌سالگی دولت داشته‌ایم.
اکنون یک سال از عمر دولت سیزدهم گذشته و اقدامات و فعالیت‌های بسیاری در حوزه‌های مختلف انجام گرفته است. محور‌ها و کلیات عملکرد دولت در این یک سال را چگونه تحلیل می‌کنید؟
یک سال است که دولت سیزدهم با شعار دولت مردمی روی کار آمده است و تمام تلاش خود را به کار گرفته تا بتواند گره‌ها و مشکلات کشور را حل‌وفصل کند. محور فعالیت‌های دولت عمدتاً بر اصلاح شرایط با نگاه به آینده عجین شده است، یعنی تلاش کرده‌ایم بهترین تصمیم را برای رفع مشکلات اتخاذ کنیم، در عین حالی که این تصمیمات باید بتواند در چشم‌انداز آینده کشور نیز نقش مهمی ایفا کند. از این رو فعالیت‌های متعددی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در سطح کلان و خرد انجام گرفته است.
در کنار همه نکات ذکر شده، یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت سیزدهم عمل به شعار محوری آن، یعنی «دولت مردم» است. اعضای هیئت دولت به همراه رئیس‌جمهور در طول یک سال گذشته به ۳۱ استان کشور سفر و مسائل موجود را از نزدیک مشاهده و بررسی کرده‌اند؛ همین سفر‌ها منجر به اتفاقات مبارکی در استان‌ها شده که اثرات آن ان‌شاءالله به مرور بیش از پیش نمایان خواهد شد. با این حال ارتباط مستقیم اعضای هیئت دولت با مردم، کارشناسان، گروه‌های نخبگانی و اقشار مختلف مردم و به عبارتی بازگرداندن دولت به مردم یکی از اقدامات اساسی دولت سیزدهم است. نباید از این مسئله به راحتی گذشت. کم کردن فاصله مسئولان با نظام رخدادی است که توانسته دید بسیار عمیق و وسیعی از مسائل موجود در مناطق مختلف کشور را که بعضاً در آمار‌ها فراموش میشود، ارائه کند. شخص رئیس‌جمهور نیز در ادامه همین سفر‌ها پیگیر اجرای مصوبات سفر‌های استانی و عمل به وعده‌ها بوده‌اند. دور دوم سفر‌های استانی با تکیه بر همین نگاه
به زودی آغاز خواهد شد. برخی معتقد بودند دولت سیزدهم به علت روی کارآمدن در شرایط کاملاً همسو هیچ چالشی نداشته و کشور در شرایط مناسبی به این دولت تحویل داده شده است. با شروع به کار دولت چالش‌هایی وجود داشته است؟
نمی‌توان اذعان داشت که هیچ دولتی چالشی در زمان روی کار آمدن خود نداشته باشد. طبیعتاً دولت سیزدهم نیز چالش‌هایی در همان شروع کار داشته است. اما نکته اساسی اینجاست که نوع و تعداد و پیچیدگی چالش‌های این دولت نسبت به سایر دولت‌ها متفاوت بوده است. علاوه بر مسائل اقتصادی و معیشتی که یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولت سیزدهم بود، وقایع دیگری وجود داشت که از مرحله چالش فراتر رفته و می‌توانست به بحران تبدیل شود. در شرایطی که کشور درگیر شدید‌ترین چالش‌های اقتصادی با بالا‌ترین رکورد‌های تورمی هم از حیث طول مدت تورم و هم از حیث شدت تورم بود، همه‌گیری کرونا و وجود نداشتن واکسن به میزان نیاز، باعث شده بود مردم سختی‌ها و نگرانی‌های بسیاری را متحمل شوند. با تدابیر انجام گرفته برای حمایت از واکسن تولید داخل و واردات به میزان لازم برای کشور تا حدودی وضعیت این پاندمی به ثبات رسید. می‌توان مهار ویروس کرونا و مدیریت تولید و واردات واکسن را اولین دستاورد دولت سیزدهم دانست. علاوه بر موارد ذکر شده دولت با چالش‌های مختلف در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کرد.
در حوزه‌های اجتماعی و در مسائل مرتبط با امور علمی، فرهنگی و اجتماعی، امور فرهنگ، گردشگری و ورزش چالش‌های متعددی از قبیل کاهش ازدواج، افزایش طلاق و پیری جمعیت و کاهش فرزندآوری و ضعف نظام ورزش حرفه‌ای داشته‌ایم. از طرفی در بحث آموزش عالی، تحقیقات و فناوری موارد بسیاری در حوزه آموزش عالی، دانش‌بنیان و مهم‌تر از همه مهاجرت نخبگان داشتیم که باید به آن رسیدگی می‌شد. در مسائل امور سلامت و رفاه اجتماعی، آموزش‌وپرورش، فرهنگ، سیاست خارجی و امور عمومی و بودجه‌ریزی نیز با چالش‌های متعددی برخورد کردیم که همه آن‌ها نیازمند تصمیم‌گیری و سیاستگذاری درست بود. همانطور که گفتید یکی از مشکلات اصلی کشور مسئله اقتصاد و معیشت مردم است. اقدامات دولت برای رفع گره‌های کور عرصه اقتصاد چه بود و آیا توانسته در این حوزه نمره قابل قبولی ارائه دهد؟
پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، رسیدگی به مسئله اقتصادی کشور با توجه به شرایط موجود، در اولویت دولت قرار گرفت تا جایی که به سرعت تیم اقتصادی تشکیل شد و تدابیر لازم برای مدیریت آن انجام گرفت. نشست‌های بسیاری با متخصصان حوزه اقتصاد برگزار شد تا نهایتاً تیم اقتصادی دولت توانست با برنامه‌ریزی گام‌های متعددی در مسیر ثبات و اصلاح نظام اقتصادی کشور بردارد.
شاید اگر بخواهیم در این رابطه جزئی‌تر صحبت کنیم بتوانیم چند مورد را به عنوان نمونه در سطح کلان مثال بزنیم. رشد ترانزیت خارجی به میزان ۶۸ درصد بعد از هفت سال کاهش، رونق گرفتن ساخت مسکن، پرداخت وام بدون ضامن، افزایش تولید برق و عدم قطع برق خانگی در طول تابستان امسال، بهبود وضعیت اشتغال، افزایش تجارت خارجی، کاهش رشد نقدینگی به میزان ۶/۶ درصد نسبت به سال گذشته و نهایتاً موفقیت دولت سیزدهم در فروش نفت و وصول ارز حاصل از آن، از جمله موارد کلانی است که در طی یک سال عمر دولت مردمی انجام گرفته است.
در بازه زمانی مرداد ۱۴۰۰ تا خرداد ۱۴۰۱ ارزش تجارت خارجی در بازه زمانی مشابه سال قبل به میزان ۳۱ درصد افزایش داشته است. یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت در حوزه اقتصادی کاهش وابستگی نفتی و ارتقای صادرات غیرنفتی است که دولت سیزدهم توانسته است در بازه مرداد ۱۴۰۰ تا خرداد ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل ۲۸ درصد افزایش در صادرات غیر نفتی داشته باشد.
در کنار این موضوع کنترل نقدینگی و نرخ تورم نیز امر بسیار مهمی به شمار می‌رفت. فشار تحریم‌ها و شرایط کشور کار را برای تیم اقتصادی کشور بسیار دشوار کرده بود، اما دولت سیزدهم توانست تورم ۶۰ درصدی شهریور ۱۴۰۰، یعنی زمان آغاز به‌کار دولت را کنترل کند و شیب آن را در مسیر نزولی قرار دهد. مستحضر هستید که نرخ تورم در تیر و مرداد امسال کاهش یافت.
این نتایج مثبت با همراهی مردم به دست آمده است. البته به‌رغم تلاش‌های صورت گرفته و ریل‌گذاری‌های جدید و بهبود برخی از شاخص‌های اقتصادی، شرایط موجود زیبنده مردم ما نیست. استمرار همکاری مردم در مسائل اقتصادی می‌تواند نویدبخش آینده روشن باشد.
اشتغال یکی دیگر از دغدغه‌های دولت در حل و فصل مشکلات کشور بود؛ بنابراین تلاش شد اقدام مناسبی با استفاده از ارتقای وضعیت اقتصادی کشور انجام گیرد. با پیگیری شخص رئیس‌جمهور و همت هیئت دولت و همچنین استانداری‌ها، براساس آخرین آمار موجود، تعداد شاغلان کشور در بهار ۱۴۰۱ نسبت به شروع کار دولت در تابستان ۱۴۰۰ رشد محسوسی داشته است.
در کنار همه این موارد، حذف امضا‌های طلایی، تحول نظام بانکی، اصلاح نظام مالیاتی و نهضت ملی مسکن از جمله مواردی است که می‌توان از آن‌ها به عنوان کارویژه‌های دولت سیزدهم نام برد که مردم مستقیماً آن را در زندگی خود احساس می‌کنند. درباره دستاورد‌های اقتصادی دولت صحبت شد؛ برخی کارشناسان یکی از کار‌های بزرگ دولت سیزدهم را حذف ارز ترجیحی از صنایع غذایی و دارو می‌دانند، برخی دیگر هم معتقدند دولت در این زمان نباید این کار را می‌کرد. آیا حذف ارز ترجیحی را می‌توان یکی از دستاورد‌های مهم دولت برشمرد؟
یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت سیزدهم در راستای اصلاح نظام اقتصادی، شفافیت و مبارزه با فساد و مسئله عادلانه‌سازی تخصیص ارز ترجیحی است. تقریباً اکثر کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ارائه ارز ترجیحی به شیوه قبلی باعث بیشتر شدن رانت و فساد می‌شد. از این رو شاهد پدیده‌هایی به نام قاچاق معکوس در کشور بودیم که سرمایه‌های ملی را از کشور خارج می‌کرد. در مسئله دارو این موضوع بیشتر نمایان بود. در مسائل صنایع غذایی نیز همین بوده، قاچاق معکوس و... باعث ایجاد شکاف و بروز فساد در سیستم اقتصادی شده بود. دولت سیزدهم با شجاعت وارد این موضوع شد. در بخشی از صحبت هایتان به مسئله شفافیت و مبارزه با فساد اشاره کردید. یکی از وعده‌های آیت‌الله رئیسی در ایام انتخابات همین موضوع است. در طول یک سال اتفاقی در این حوزه رخ داده است؟
دولت سیزدهم تلاش کرده است در‌های فساد را در ساختار ببندد و این مسئله اتفاق نمی‌افتد جز با شفافیت، اقدام قاطع در برابر فساد رخ داده و ارائه راهکار برای حل آن.
بنای دولت سیزدهم از ابتدا بر این بوده است که گلوگاه‌های فساد را شناسایی کند و مدیران دستگاه‌های مختلف به نحوی نسبت به اصلاح و برطرف کردن این گلوگاه‌ها اقدام کنند که زمینه‌های بروز فساد در نظام اداری به طور کامل زدوده شود. در همین راستا دولت در اقدامی «نقشه ملی پیشگیری و مقابله با فساد اداری و اقتصادی» را تهیه و در سال اول فعالیت خود ابلاغ کرد. «نقشه ملی پیشگیری و مقابله با فساد اداری و اقتصادی» دستورالعملی درباره وظایف خاص دستگاه‌های مختلف در زمینه پیشگیری و مقابله با فساد است که از جمله آن‌ها می‌توان به شفاف‌سازی، مدیریت تعارض منافع، فرهنگسازی و نظارت همگانی، دولت الکترونیک، برخورد قاطع و مواردی از این دست اشاره کرد.
در کنار ابلاغ نقشه ملی پیشگیری و مقابله با فساد اداری و اقتصادی، شفاف‌سازی صورت مالی بانک‌های دولتی و شرکت‌های دولتی، انتشار فهرست ابربدهکاران کلان بانکی و ضربه به بنیان‌های مالی قاچاقچیان از جمله اقدامات در حوزه شفافیت و مبارزه با فساد اقتصادی است.
دولت سیزدهم برای نخستین بار در طول تاریخ اقتصاد ایران با هدف شفافیت مالی، صورت‌های مالی ۳۱۳ شرکت دولتی را برای دسترسی عموم بر روی سامانه کدال قرار داد. انتشار صورت‌های مالی این شرکت‌ها مبدأ و آغاز تحول در حکمرانی دارایی‌های دولت از منظر شرکت‌های دولتی محسوب میشود. همچنین یکی از وعده‌های رئیس‌جمهور در زمینه شفافیت انتشار اسامی بدهکاران و ابر بدهکاران بانکی بود که به تفکیک بانک و مبلغ تسهیلات در اختیار جامعه قرار گرفته است. از مسئله اقتصادی که بگذریم یکی از وجوه شاخص دولت، سیاست خارجی آن است. با وجود برجام و مذاکرات خارجی، آیا به نظر شما دولت توانسته اقدامات و عملکرد مناسبی در این حوزه داشته باشد؟
یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که در دولت از مهم‌ترین چالش‌ها به شمار می‌رفت، موضوع سیاست خارجی، ارتباط فراموش شده با همسایگان و مسئله مذاکرات بود. دولت باید شرایطی را رقم می‌زد تا تیم سیاست خارجی بتواند در وجوه مختلف حقوق ملت ایران را در عرصه بین الملل احصا و استیفا کند.
اگر بخواهیم درباره وضعیت سیاست خارجی دولت صحبت کنیم، مذاکرات هسته‌ای و احیای برجام بخشی از آن است، در حالی که اقدامات سیاست خارجی دولت در محور‌های مختلفی از جمله تعامل و گفت‌وگوی سازنده با همسایگان، سفر‌های بین المللی رئیس‌جمهور و اعضای دولت، سفر‌های مقامات و هیئت‌های خارجی به ایران، حضور در اجلاس‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، کمیسیون‌های مشترک اقتصادی، عضویت در سازمان همکاری شانگهای، برگزاری نشست سران آستانه در تهران، خنثی‌سازی تحریم‌ها و مذاکرات عزتمندانه و مبتنی بر منافع ملی برای رفع تحریم‌ها، تعریف و بررسی میشود.
دولت سیزدهم در راستای اتخاذ رویکرد «سیاست خارجی متوازن، تعامل هوشمند و دیپلماسی پویا»، یکی از محور‌های فعالیت خود را سیاست همسایه‌محور قرار داد. دولت در آغاز به کار خود در حوزه همسایگی، با بحران‌های جدیدی در منطقه افغانستان (روی کار آمدن طالبان و موج پناهجویان) و بحران قفقاز جنوبی (جنگ ۴۴ روزه آذربایجان و ارمنستان)، تأمین واکسن کووید ۱۹ و دریافت مطالبات ارزی نیز مواجه شد که خوشبختانه به خوبی آن‌ها را مدیریت کرد و در همین مدت کوتاه، دستاورد‌های شایانی در تأمین منافع ملی از رهگذر اهداف و اولویت‌های اعلامی کسب کرد. اقدامات مناسبی هم در ارتباط با تعاملات با عربستان و امارات شکل گرفت که نتیجه در حج امسال و بازگشت سفیر امارات به ایران کاملاً مشهود است.
سازمان همکاری شانگهای نیز نمادی از زنجیره همگرایی منطقه‌ای در آسیا به شمار می‌رود که بدون عضویت دائم ایران، با موقعیت ژئو استراتژیک و ژئو اکونومیک منحصر به فردی که در آسیا دارد، حلقه‌های آن کامل نمی‌شد.
جمهوری اسلامی ایران تاکنون به عنوان عضو ناظر در این سازمان حضور داشت و از ۲۶ شهریور و در بیست‌ویکمین اجلاس سران، فرایند عضویت کامل ایران در این سازمان آغاز شد. به این ترتیب عضویت راهبردی ایران در این سازمان تأثیر مهمی بر روند همکاری‌های همه‌جانبه ایران در راستای سیاست همسایگی و آسیامحور دارد.
یکی دیگر از مهم‌ترین اقدامات دستگاه دیپلماسی در دولت سیزدهم، خنثی‌سازی تحریم‌ها و ادامه مذاکرات با رویکرد عزتمندانه بود. اهم شعار‌ها و برنامه‌های اصلی دولت در دوره جدید را مواردی همچون تقویت دیپلماسی اقتصادی با هدف بهبود معیشت مردم، خنثی‌سازی تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران، تقویت تعاملات اقتصادی با همسایگان، تمرکز بر چندجانبه‌گرایی اقتصادی و گره نزدن معیشت مردم به مذاکرات برجام تشکیل می‌داد که اقدامات به عمل آمده در این یک سال نتایج ملموس و مثبتی از جمله رشد ۴۳ درصدی صادرات به کشور‌های همسایه و رشد ۴۰ درصدی تجارت خارجی کشورمان (از نظر ارزش) را در پی داشته است. گذشته از اقدامات و عملکرد دولت در حوزه کلان آیا در حوزه استان‌ها نیز عملکرد دولت به همین میزان مشهود و قابل بررسی است؟
سفر‌های استانی دولت توانست رابطه بین مردم و دولتمردان را نزدیک‌تر کند. به همین دلیل است که رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت به خوبی با مشکلات مناطق کشور آشنا شدند و با همکاری استانداری‌ها توانستند ظرفیت‌ها، کمبود‌ها و امکانات هر منطقه را به طور مجزا احصا کنند.
در یک سال گذشته همزمان با سفر رئیس‌جمهور به استان‌ها، بیش از ۲۵۰ طرح، کلان‌پروژه و برنامه ریزی در حوزه‌های فرهنگی، اشتغال، اقتصادی، سلامت و... از سوی استانداری‌ها مصوب و پیگیری شده و تعدادی از آن‌ها به نتیجه رسیده است و بخش دیگری هم در دست اجراست. این ارقام نشان می‌دهد که نمایندگان دستگاه‌های مختلف دولتی در استان ضمن پیگیری مصوبات رئیس‌جمهور در سفر‌های استانی، طرح‌ها و برنامه‌های متعددی را برای توسعه استان رقم زده‌اند و این روند روبه رشد ادامه دارد.
نکته پایانی که باید عرض کنم این است که موارد ذکر شده، ارائه کلیاتی از اقدامات دولت در یک سال گذشته بود. آنچه آشکار است، تحرک، تعامل و روحیه خستگی‌ناپذیر رئیس جمهور و اعضای دولت در پیگیری مطالبات و مشکلات مردم و انجام وظایف است.
سایر اخبار این روزنامه
حمله به حیثیت فوتبال ایران در جام‌جهانی
گلوگاه‌های فساد را گرفته‌ایم
سفر‌های استانی نشان افتخار دولت مردمی
«قلب» پزشکی ایستاد
موسویان: همیشه گفته‌ام غرب عامل شکست برجام است
مهم چگونه زیستن «تختی» است
اندیشکده امریکایی: کنگره مانع اصلی برجام است نه ایران
زندگی حسین و منیژه با صبوری و اصالت معنا پیدا کرد
