غرب از آشوب به صراط دیپلماسی برگشت

به گزارش «جوان»، همین ۱۰ روز قبل بود که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه گفت: «امریکایی‌ها خیلی زودتر از کشور‌های اروپایی فهمیدند در پس اغتشاشات ایران خبری نیست و زودتر پیام دادند.» امیرعبداللهیان طی پنج ماهی که مذاکرات احیای برجام متوقف شده، بار‌ها از پیغام و پسغام‌های دولت امریکا صحبت کرده بود، چیزی که مقام‌های امریکا آن را رد یا تأیید نکردند و صرفاً به این جمله کلیشه‌ای بسنده می‌کردند: «در حاضر حاضر توافق هسته‌ای با ایران در اولویت قرار ندارد، اما کاخ سفید هنوز دیپلماسی را بهترین گزینه برای تضمین دست نیافتن ایران به بمب هسته‌ای می‌داند». حالا به فاصله‌ای نه چندان زیاد از سفر وزیر خارجه قطر به تهران که در آن از انتقال پیام امریکا به ایران صحبت کرد، همه نشانه‌ها از تغییر رویکرد در میان مقام‌های امریکایی حکایت دارد. گفت‌وگوی دو روز قبل رابرت مالی، نماینده امریکا در امور ایران با برنامه هارد تاک شبکه بی‌بی‌سی جهانی، جدی‌ترین نشانه این تغییر رویکرد است؛ گفت‌وگویی که مسیح علی‌نژاد چهره اپوزیسیون جمهوری اسلامی در خارج کشور، بدون اشاره مستقیم به آن، وضع دول اروپایی و امریکا را در برخورد با تهران با این جملات خلاصه می‌کند: «کاخ سفید و دفتر ماکرون و رهبران کشور‌های غربی از من می‌پرسند، الان انقلاب شما تمام شده و کسی در خیابان نیست، پس چرا نباید به میز مذاکره برگردیم؟ این ته دل مرا خالی می‌کند، این نگران‌کننده ا‌ست.»
خیلی خیلی نزدیک
رابرت مالی در گفتگو با بی‌بی‌سی در توصیف وضعیت برنامه هسته‌ای ایران از عبارت «خیلی خیلی نزدیک» به دستیابی به مقادیر کافی اورانیوم غنی شده برای تولید سلاح هسته‌ای استفاده کرد، ولی گفت که ایران «برنامه تسلیحاتی و تلاش برای دستیابی به سلاح» را از سر نگرفته و تأکید کرد که که اگر تهران چنین کاری را انجام دهد «شرایط تغییر خواهد کرد». نماینده امریکا در مذاکرات احیای برجام با یادآوری اینکه پرزیدنت بایدن گفت که اگر این گزینه (دیپلماسی) شکست بخورد، همه گزینه‌ها را مد نظر دارد، گفت: «ما از اینکه آن‌ها به اندازه امروز به توانایی ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک هستند، راحت نیستیم.» او گفت که امریکا هر دو مسیر دیپلماسی و نظامی را دنبال می‌کند، هرچند که مالی، گزینه نظامی را «دور از ترجیح ما» و «آخرین راه‌حل» توصیف کرد. مالی تأکید کرد که گزینه نظامی «اولین گزینه» امریکا نیست، زیرا «گزینه بسیار دشواری است. گزینه بسیار خطرناکی است» و افزود که بایدن فقط در صورت لزوم این کار را انجام می‌دهد. گفت‌وگوی رابرت مالی تقریباً با اقدام نافرجام روز شنبه علیه مرکز نظامی ایران در اصفهان همزمان است؛ اقدامی که برخی منابع خاورمیانه‌ای از مشارکت امریکا در آن خبر داده‌اند، ولی سخنگوی پنتاگون روز دو شنبه مداخله امریکا در آن را تکذیب کرد. «نیوزویک» دیروز گزارش کرد که دفتر نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل درباره هرگونه اقدام نظامی امریکا و احتمال وقوع یک جنگ تمام عیار هشدار داده و مقامات ایرانی به نیوزویک گفته‌اند هر گزینه نظامی که ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی دنبال کند، منجر به درگیری همه‌جانبه با پیامد‌های سراسری در منطقه خواهد شد. دفتر نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل به نیوزویک گفته است: «از نظر ایران، توسل به گزینه نظامی در هر سطحی به معنای ورود ایالات متحده به جنگ است.»
استخدام نشده‌ام آگهی تسلیت بنویسم


بخش مهمی از گفت‌وگوی مالی، ابراز تمایل تلویحی به از سرگیری دیپلماسی با ایران است. او گفته که وقتی پای ایران به میان بیاید، «دیپلماسی هرگز پایان نمی‌یابد» حتی اگر با «تحریم، فشار، مقابله با آنچه آن‌ها در منطقه انجام می‌دهند و همچنین بسیج جامعه بین المللی» و همزمان با «مذاکرات غیرمستقیم با ایران» باشد. او که در سه دولت دموکرات بیل کلینتون، باراک اوباما، و حالا هم بایدن، چهره کلیدی در سیاستگذاری خاورمیانه‌ای امریکا بوده، در این گفتگو، جمله معروف پنج ماه اخیر مقام‌های امریکایی را که «فعلاً دیپلماسی تمرکز ما نیست» تکرار نکرد و در عوض گفت که مقامات امریکایی علناً اعلام کرده‌اند که به گفتگو‌های غیرمستقیم ادامه خواهند داد، هرچند به گفته او «در برداشتن گام‌های دیگر برای توقف رفتار تهاجمی ایران یا محدود کردن برنامه هسته‌ای آن تردید نخواهند کرد.» خبرنگار بی‌بی‌سی از او پرسید که آیا این موضع بایدن را که گفته بود «برجام مرده است» تأیید می‌کند که او پاسخ داد: «من برای نوشتن آگهی ترحیم استخدام نشدم.»‌
مالی گزارش‌های اخیر ایران‌اینترنشنال درباره سه بار ملاقات در دو ماه اخیر با سعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل را رد نکرد. پیش‌تر، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا هم در پاسخ به سؤالی در این باره گفته بود: «ما ابزاری برای ارائه پیام‌های مشخص و محکم به ایران در زمانی که به نفع امریکا باشد، داریم». او گفته بود: «اما ما قصد نداریم وارد جزئیات در مورد نحوه ارائه این پیام‌ها شویم، به جز اینکه بگوییم که این کار را با هماهنگی نزدیک با متحدان و شرکا انجام می‌دهیم.»
مالی هرچند مجدداً آنچه را امریکا حقوق بشر و آزادی در ایران خواند، تکرار و تأکید کرد که به مقابله با حمایت تهران از روسیه در جنگ علیه اوکراین و تهدید‌های این کشور علیه شهروندان امریکایی ادامه خواهد داد، ولی در اظهارنظری که نشانه عبور امریکا از اولویت دادن به چیزی است که رهبران اروپایی و امریکایی آن را «اعتراضات مردمی» خوانده‌اند، گفت که امریکا «در کار تغییر رژیم نیست»، بلکه به گفته او «وظیفه ما این است که کنار مردم ایران بایستیم.» این جملات رابرت مالی، به انتقاد‌های فزاینده اپوزیسیون ایرانی در خارج روبه‌رو شد و بسیاری خواستار برکناری رابرت مالی شدند.