روزنامه جهان صنعت
1396/04/25
مریم میرزاخانی، نابغه ریاضی درگذشت؛
مریم میرزاخانی در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۵۶ (۳ می ۱۹۷۷) در تهران به دنیا آمد. پدرش احمد میرزاخانی مهندس برق و رییس هیات‌مدیره مجتمع آموزشی نیکوکاری «رعد» بود. او با اتمام تحصیلات ابتدایی با شرکت در اولین دوره جذب استعدادهای درخشان وارد دبیرستان فرزانگان تهران (زیر نظر سمپاد) شد. مریم میرزاخانی در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ (سال سوم و چهارم دبیرستان) از دبیرستان فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری شد و بعد از آن در سال ۱۹۹۴ در المپیاد جهانی ریاضی هنگ‌کنگ با ۴۱ امتیاز از ۴۲ امتیاز مدال طلای جهانی را گرفت.سال بعد یعنی ۱۹۹۵ در المپیاد جهانی ریاضی کانادا با ۴۲ امتیاز از ۴۲، رتبه اول طلای جهانی را به دست آورد.
عبادالله محمودیان استاد دانشگاه صنعتی شریف و از مسوولان برگزاری المپیاد ریاضی در گفت‌وگویی پیرامون مریم میرزاخانی که در سالنامه شرق ۱۳۹۳ منتشر شده گفته: در سال ۱۳۷۲ از دکتر حدادعادل درخواست کردم اجازه دهند ایشان (مریم میرزاخانی) در المپیاد شرکت کنند چون آن زمان فقط سال سومی‌ها امکان شرکت در المپیاد را داشتند و ایشان سال دوم بودند. در نهایت هم انتخاب شدند و سال بعد شرکت کردند و خانم میرزاخانی طی دو بار شرکت در المپیاد جهانی هر دوبار طلا گرفت. در ۳۰ تیر سال ۱۳۷۳ وقتی که از المپیاد برمی‌گشتند دکتر حدادعادل در سرمقاله روزنامه اطلاعات همه این ماوقع را نوشت.
مریم میرزاخانی اولین دختری بود که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافت و همچنین اولین دختری بود که در المپیاد ریاضی ایران طلا گرفت. وی اولین کسی بود که دو سال مدال طلا گرفت و اولین فردی بود که در آزمون المپیاد ریاضی نمره کامل گرفت. میرزاخانی دوره لیسانس و فوق‌لیسانس ریاضی را در دانشگاه صنعتی شریف طی کرد. وی در سال ۲۰۰۴ با اخذ مدرک دکترای دانشگاه هاروارد به سرپرستی کورتیس مک‌مولن، از برندگان جایزه فیلدز، در دانشگاه‌های پرینستون و استنفورد به تدریس مشغول شد. یک سال بعد در سال ۲۰۰۵ نشریه پاپیولار ساینس آمریکا او را به عنوان یکی از ۱۰ ذهن جوان جهان برگزید و تجلیل کرد. میرزاخانی مدتی در پرینستون درس می‌داد ولی بعد به استنفورد رفت و کار تدریس و پژوهش را در آنجا پی گرفت.
او در شهریور ۱۳۸۷ (اول سپتامبر ۲۰۰۸) و در ۳۱ سالگی به درجه استادی در این دانشگاه رسید.
او به همراه ۹ محقق برجسته دیگر در چهارمین نشست ۱۰ استعداد درخشان نشریه پاپیولار ساینس در آمریکا مورد تقدیر قرار گرفت. به نوشته یواس‌ای تودی این فهرست ۱۰ نفره، شامل محققان و نخبگان جوانی است که در حوزه‌های ابتکاری مشغول به فعالیت هستند و با این حال معمولا از چشم عموم پنهان مانده‌اند. این فهرست بر اساس پیشنهادهای ارائه‌شده از سوی سازمان‌های گوناگون، روسای دانشگاه‌ها و ناشران انتشارات علمی برگزیده شده‌اند. این محققان برجسته جوان در حوزه‌های گوناگونی از گرافیک رایانه‌ای تا ریاضیات و علوم روباتیک، افق‌های تازه‌ای در مرزهای جهان اطراف ما گشوده‌اند که مریم میرزاخانی، ریاضیدان ۳۹ ساله ایرانی یکی از آنها ست.
او در سال ۱۹۹۹ میلادی موفق شد راه‌حلی برای یک مشکل ریاضی پیدا کند. ریاضیدانان مدت‌های طولانی است که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین فرم‌های هندسی هذلولوی بوده‌اند و در این میان مریم میرزاخانی جوان در دانشگاه پرینستون نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به سوی دست یافتن به راه‌حلی روشن در اختیار داشت؛ محاسبه عمق حلقه‌های ترسیم‌شده روی سطوح هذلولوی. میرزاخانی در تلاش بود تا معمای ابعاد گوناگون فرم‌های غیرطبیعی هندسی را حل کند. در صورتی که جهان از قاعده هندسه هذلولی تبعیت کند، ابتکار وی به تعریف شکل و حجم دقیق جهان کمک می‌کرد. در واقع مشکل این است که برخی از این اشکال هذلولی همچون دونات یا آمیب دارای ظاهری بسیار نافرم هستند که محاسبه حجم آنها را به معمایی جدی برای ریاضیدانان مبدل کرده است. اما میرزاخانی با یافتن راهی جدید در واقع دست به ابتکار عمل بزرگی زد و با ترسیم یکسری از حلقه‌ها بر روی سطح این گونه اشکال پیچیده به محاسبه حجم آنها پرداخت. کاربردهای عملی اندکی برای پژوهش او وجود دارد ولی اگر مشخص شود جهان توسط هندسه هذلولی اداره میشود، کار او می‌تواند به تعریف دقیق شکل و حجم آن کمک کند.
میرزاخانی در سال ۲۰۰۹ به خاطر دستاوردهایش در ریاضیات برنده جایزه بلومنتال شد. در اعلامیه‌ای که انجمن ریاضی آمریکا به مناسبت برنده شدن این جایزه برای میرزاخانی منتشر کرد، دلیل گرفتن این جایزه مهم ریاضی، «خلاقیت استثنایی و تز (دکترای) مبتکرانه که در آن، ابزارهای گوناگونی از هندسه هذلولوی گرفته تا روش‌های کلاسیک فرم‌های اتومورفیک و تقلیل سیمپلکتیک برای به دست آوردن نتایجی در سه مساله مهم ترکیب شده‌اند» عنوان شد.
در سال ۲۰۱۰، میرزاخانی حدس «شار زلزله» ویلیام ترستن روی فضاهای تایشمولر را که مدت‌ها پرسشی باز و بی‌پاسخ در ریاضی بود به اثبات رساند. این حدس می‌گوید چنین شاری لزوما ارگودیک است.
میرزاخانی در سال ۲۰۱۴ به همراه الکس اسکین و امیر محمدی ثابت کرد که ژئودزیکه‌ای مختلط و بستارهای آنها، بسیار منظم هستند و نه برخلاف انتظار نامنظم یا فراکتالی. به عبارت دیگر بستارهای چنین ژئودزیک‌هایی جبری هستند بنابراین ویژگی‌هایی از جمله صلبیت را دارا هستند. اتحادیه جهانی ریاضی در مطلبی با نام «کار مریم میرزاخانی» این نتایج را چنین توصیف کرد: «یافتن این حقیقت، شگفت‌انگیز است که تصلب در فضاهای همگن، چگونه انعکاسی در فضاهای ناهمگنی همچون جهان فضای پیمانه‌ای دارد.»
در تیر ۱۳۹۶ اعلام شد او به دلیل ابتلا به سرطان در بیمارستانی در آمریکا بستری است. میرزاخانی از چهار سال پیش به سرطان سینه مبتلا بوده است. سرانجام او در ۲۴ تیر ۱۳۹۶ بر اثر بیماری سرطان در ایالات متحده آمریکا درگذشت.
حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران در پیامی درگذشت این نابغه ریاضی را تسلیت گفت. در این پیام آمده است: «درگذشت اندوهبار مریم میرزاخانی، نابغه نامدار ریاضی ایران و جهان موجب تالم و تاثر فراوان شد.
درخشش بینظیر این دانشمند خلاق و انسان متواضع که نام ایران را در مجامع علمی جهانی طنینانداز کرد، نقطه عطفی در معرفی همت والای زنان و جوانان ایرانی در مسیر کسب قله‌های افتخار و عرصه‌های گوناگون بین‌المللی بود. اینجانب ضمن ارج نهادن به خدمات علمی و آثار ماندگار این فرزند فرهیخته ایران، مصیبت وارده را به جامعه علمی کشور و خانواده محترم آن عزیز ازدست‌رفته، صمیمانه تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند متعال برای ایشان رحمت الهی و برای عموم بازماندگان صبر و اجر مسالت دارم.»
همچنین بانوان کمیسیون فرهنگی مجلس، حزب اعتماد ملی، گری لوییس نماینده سازمان ملل در تهران، محمدجواد ظریف، علی‌اکبر صالحی، علی لاریجانی، خانه احزاب ایران، حزب اتحاد ملت، غلامعلی حدادعادل و... در پیام‌هایی جداگانه درگذشت این نابغه ریاضی را تسلیت گفتند.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رسیدگی خارج از نوبت به پرونده آتنا اصلانی
در گفت‌وگو با دبیرکل حزب کارگزاران مطرح شد؛
تلاش دولت برای ابهام زدایی از قرارداد توتال ادامه دارد؛
دور باطل دیکتاتوری
سهامداران در انتطار پایان مجامع
تعهد ایران به ریشه‌کنی هپاتیت C تا سال ۱۴۱۰
راه‌اندازی سامانه شناسایی خانه‌های خالی تا پایان 96؛
ضرورت اجتناب‌ناپذیر آموزش شناخت مسائل جسمی و جنسی در مدارس؛
روز بد و تلخ
تعطیلات در کهریزک!
زنگ خطر تورم
معاون وزیر صنعت از چرخش سیاست‌های ایدرو خبر داد؛
گمانه‌زنی درباره دولت دوازدهم؛
تک‌نرخی شدن ارز، شرط ورود سرمایه‌گذاران خارجی
بغض ایران در ماتم مریم
مریم میرزاخانی، نابغه ریاضی درگذشت؛
گمانه‌زنی درباره دولت دوازدهم؛
در گفت‌وگو با دبیرکل حزب کارگزاران مطرح شد؛
رایزنی وزیر کشاورزی برای واردات برنج
و ما هم چنان دوره می‌کنیم/ شب را و روز را/ هنوز را...
