سامان دهی مبهم خانه مسافرها

غلامی/ «براثر آتش‌سوزی یک‌خانه مسافر در محدوده حرم مطهر رضوی، ۶ نفر دچار سوختگی و به بیمارستان منتقل شدند.» این روایت افسر سرنگهبان سازمان آتش‌نشانی مشهد از حادثه انفجار چند روز پیش دریکی از خانه مسافرها در مجاورت حرم مطهر رضوی است که به گفته وی انفجار و حریق در طبقه اول این مسافرخانۀ سه‌طبقه  اتفاق افتاده و دود ناشی از آن همه طبقات را فراگرفته است. مسئله بحث‌برانگیز خانه مسافرها با اتفاقات این‌چنینی و در کنار آن جنبه اقتصادی که گاه هزینه‌ای غیرمتعارف را بر زائران تحمیل می کند و مقوله اسکان مهمانان امام هشتم (ع) از دیرباز دغدغه روزنامه خراسان بوده است، چنان که در شهریور امسال همزمان با ماه صفر در گزارشی با عنوان «اقامت زائران همچنان بدون نرخ» با اشاره به قیمت‌های بدون ثبات محل‌های اسکان و کافی نبودن آن‌ها، از روی آوردن زائران به خانه مسافرهایی نوشتیم که اغلب آن‌ها بدون مجوز هستند و به لحاظ ایمنی نیز استانداردهای لازم را ندارند. بعد از آن گزارش معاون گردشگری میراث فرهنگی  با حضور در مؤسسه خراسان توضیحاتی را درباره بحث اسکان زائران ارائه داد که در گزارشی با عنوان «کم و کیف اسکان زائران رضوی» به چاپ رسید. یوسف بیدخوری در آن مصاحبه با اذعان به وجود 2500 اقامتگاه بدون مجوز گفت: تاکنون 800 مورد از آن‌ها سامان‌دهی شده‌اند و با همکاری فرمانداری مشهد دستور داده‌شده بقیه اقامتگاه‌ها که حاضر به همکاری نشده‌اند از خدمات عمومی محروم شوند؛ یعنی آب، برق  یا گاز آن‌ها قطع ‌شود تا نتوانند خدمات ارائه کنند و مجبور شوند برای دریافت مجوز اقدام کنند. اکنون در آستانه سال جدید که بسیاری از هم‌وطنان فرصت را غنیمت می‌شمارند و راهی دیار خورشید می‌شوند مسئولان مربوط بار دیگر بر سامان دهی خانه مسافرها تأکید کرده‌ و از ثابت بودن قیمت اقامتگاه‌ها بر مبنای نرخ نامه تعیین‌شده برای نیمه دوم امسال سخن گفته‌اند. به همین دلیل به سراغ خانه مسافرها می‌روم تا شاهد نمود سامان دهی در آن‌ها باشم. کمتر از 2 هفته تا شروع سال جدید باقی‌مانده است، خیابان‌های اطراف حرم مطهر رضوی مملو از زائرانی است که برای زیارت به دیار امام مهربانی‌ها آمده‌اند. افراد زیادی را می‌بینم که چمدان به دست به سمت کوچه‌های فرعی خیابان اندرزگو می‌روند. پشت سرشان حرکت می‌کنم. قیمت‌هایی که با شروع عید شناور خواهند بود در انتهای کوچه‌ای باریک خانه مسافری را می‌بینم که اگر تابلوی کوچک کاغذی کنار در آن نبود اصلاً نمی‌توانستی بفهمی آن جا محل اقامت است. در را باز می‌کنم و وارد حیاط می‌شوم، از لابه‌لای چند خودرو که پارک شده‌اند عبور می‌کنم. چشمم به گوشه‌ای از حیاط می‌افتد که فرشی پهن کرده‌ و یک مرد جوان و دو پسربچه روی آن نشسته‌اند. پله‌ها را طی می‌کنم و خودم را به میز مسئول پذیرش می‌رسانم که خانمی میان‌سال است. همان‌طور که با او صحبت می‌کنم و قیمت اتاق را می‌پرسم به اطراف می‌نگرم، نرخ نامه به دیوار نصب‌شده است و مجوز کار. خانم میان‌سال می‌گوید: با شروع سال جدید قیمت‌ها خیلی بیشتر ازآن چه در نرخ نامه تعریف‌شده است خواهد بود و اگر تعداد نفرات زیاد باشد از حیاط هم می‌شود استفاده کرد. از او می‌خواهم برای نمونه اتاقی را به من نشان دهد. اتاقی دوتخته و کوچک که اجاق و یخچال با فاصله کمی از تخت قرار دارند. او با استناد به نرخ نامه می‌گوید: الان برای هر تخت شبی 250 هزار تومان باید هزینه کرد. موقع خروج از در دیگری تابلویی آبی رنگ را می‌بینم که روی آن طرح سامان دهی خانه مسافرها نقش بسته است. وارد خانه مسافر دیگری می‌شوم. خانم مسنی در اتاقی فلزی نشسته است و از دریچه‌ای کوچک مشغول گفت‌وگو با زنی هم سن و سال خودش است. مرا که می‌بیند سرش را به نشانۀ حرفت را بگو تکان می‌دهد. می‌پرسم: اتاق‌دارید؟ جواب می‌دهد: نه. دوباره می‌پرسم: هزینه اتاق‌ها چقدر است؟ بی‌حوصله نگاهم می‌کند و می‌گوید: الان که همه اتاق‌ها پر است، معلوم نیست چند روز دیگر خالی شود، از الان نمی‌توانم قیمتی را بگویم. اگر برای عید می‌خواهی که حتماً قیمتش خیلی بیشتر از الان است. از آن دریچه کوچک نه می‌شود نرخ نامه را دید و نه حتی مجوز فعالیت را. سر می‌چرخانم تا نمایی از اتاق‌ها را ببینم اما هیچ‌چیز قابل‌مشاهده نیست، به‌جز حیاط کوچک و کثیف آن طرف اتاقک فلزی که پیرزن در آن نشسته است. خانه مسافرهایی که بدون مجوز کار می‌کنند در کوچه‌ای دیگر به سراغ خانه مسافر دیگری می‌روم. این جا نه از تابلوی آبی‌رنگ خبری است نه نرخ نامه و نه حتی مجوز کار. خانم مسنی که خانه‌داری این خانه مسافر را بر عهده دارد از من می‌خواهد بنشینم و منتظر بمانم تا مسئول پذیرش بیاید. چند لحظه بعد مرد جوانی پشت میز است. او قیمت اجاره اتاق را برای هر شب به زمان اسکان منوط می‌کند. وقتی از او می‌خواهم قیمت حدودی را بگوید، امتناع می‌کند. قبل از آمدن او خانم مسن می‌گوید: «با شروع عید قیمت‌ها دوبل و سوبل یا بیشتر است.» کوچه‌های باریک و بدون دسترسی به معابر اصلی از آن جا خارج می‌شوم و مسیرم را در اطراف حرم ادامه می‌دهم. وارد یک‌خانه مسافر دیگر می‌شوم. در این جا اتاق‌های بزرگ برای حدود 20 نفر نیز وجود دارد و مسئول پذیرش زن میان‌سالی است که به من می‌گوید: هزینه اسکان برای هر 6 نفر در شب بر اساس نرخ نامه 950 هزار تومان است. از او می‌خواهم اتاقی را که برای 20 نفر آماده‌شده است به من نشان دهد. با هم به زیرزمین می‌رویم، دو یا سه پاگرد را طی می‌کنیم و درنهایت به یک اتاق می‌رسیم. او می‌گوید اگر اتاق را برای عید بخواهم برای قیمتش با من کنار می‌آید. اغلب خانه مسافرهایی که در این خیابان به آن‌ها مراجعه کردم، در کوچه‌های باریک قرار داشتند. بعضی‌هایشان در انتهای کوچه‌ای بن‌بست بودند که باید بیش از صدمتر را برای رسیدن به آن جا طی می‌کردی. جالب آن جا بود که این خانه ها تابلوی آبی طرح سامان دهی را هم داشتند. به یاد اتفاق چند روز پیش و آتش‌سوزی افتادم، اگر برای یکی از این خانه مسافرهای شلوغ که اغلب اتاق‌های شان پر بود اتفاق مشابهی بیفتد خدمات‌رسانی به آن‌ها بسیار دشوار خواهد بود. منتظر نرخ نامه جدید برای اعلام قیمت نکتۀ دیگر اطلاع نداشتن یا بی توجهی صاحبان این اقامتگاه‌ها درباره ثبات نرخ نامه در نوروز است که به‌راحتی به تفاوت قیمت و بسیار بیشتر شدن آن از قیمت کنونی‌ اشاره می‌کردند. حتی یکی از مسئولان پذیرش می‌گفت تا قبل از عید نرخ نامه‌ جدید برایشان خواهد آمد. سامان دهی بیش از 1000 خانه مسافر با فرماندار مشهد در باره وضعیت و سامان دهی خانه مسافرها گفت‌وگو می‌کنم. داوری می‌گوید: بیش از 1000 خانه مسافر سامان دهی و تعداد زیادی هم پلمب شده‌اند تا از فعالیت بدون مجوز آن‌ها جلوگیری شود. شناسایی بعضی خانه مسافرها امکان‌پذیر نیست در باره تعداد خانه مسافرهایی که مجوز دارند،سؤال کردم که داوری در پاسخ گفت: هر آن چه بوده‌اند یا سامان دهی شده‌اند و مجوز گرفته‌اند یا پلمب‌شده‌اند ولی فعالیت بعضی خانه مسافرها به‌صورت فصلی و مناسبتی است که شناسایی آن‌ها امکان‌پذیر نیست اما آن‌هایی که به‌صورت دایم کار می‌کردند شناسایی‌شده‌اند. قیمت‌ها باید بر اساس نرخ نامه باشد فرماندار مشهد با تأکید بر این که خانه مسافرها باید بر اساس نرخ نامه‌ای که به آن‌ها داده‌شده است خدمات دهند گفت: در غیر این صورت مرتکب تخلف شده‌اند و با آن‌ها برخورد خواهد شد. وی افزود: برای نظارت بر این موارد بازرسی سیار در خیابان‌ها در نظر گرفته‌شده است. پاسخی نگرفتیم در ادامه سعی کردم با معاون گردشگری میراث فرهنگی به‌عنوان متولی نظارت بر اقامتگاه‌های مشهد گفت‌وگو کنم ولی متأسفانه به‌رغم پیگیری یوسف بیدخوری پاسخ‌گو نبود.