روزنامه جوان
1402/01/16
چشم‌انداز پرتنش ناتو- مسکو در پایان «عصر بی‌طرفی»
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو اعلام کرد فنلاند روز سه شنبه ۱۵ فروردین (۴ آوریل) سی‌ویکمین عضو بزرگ‌ترین ائتلاف نظامی جهان خواهد شد و امیدوار است همسایه آن سوئد نیز بتواند در ماه‌های آینده به ناتو بپیوندد. استولتنبرگ در آستانه نشست وزرای خارجه ناتو در بروکسل این هفته را یک «هفته تاریخی» نامید و اعلام کرد ترکیه، آخرین کشوری است که عضویت فنلاند را تأیید کرده است. ترکیه آخرین عضو از ائتلاف ۳۰ عضوی ناتو بود که در نهایت در مارس ۲۰۲۳ با درخواست فنلاند برای پیوستن به ناتو موافقت کرد. پس از آغاز جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ و تغییرات اساسی در محیط امنیتی اروپا، سوئد و فنلاند که مدت‌ها جزو کشور‌های همکار ناتو بودند در ژوئن ۲۰۲۲ به طور رسمی درخواست عضویت در این سازمان نظامی غربی را ارائه کردند. با این حال، این مسئله با مخالفت ترکیه به عنوان یکی از اعضای قدیمی ناتو مواجه شد. در نهایت آنکارا با عضویت فنلاند موافقت کرد، اما سوئد همچنان با ممانعت جدی ترکیه در این زمینه مواجه است. تصمیم فنلاند و سوئد برای کنار گذاشتن بی‌طرفی، که در سراسر دوره جنگ سرد آن را حفظ کرده بودند، از بزرگ‌ترین تغییرات در حوزه امنیت اروپا در دهه‌های اخیر و آغازگر دوره‌ای جدید در معادلات امنیتی و توازن قوا در اروپا است. فنلاند که ۱۳۰۰ کیلومتر مرز مشترک و گذشته سختی با روسیه دارد، از زمانی که روس‌ها، شبه‌جزیره کریمه را در سال ۲۰۱۴ به خاک خود ضمیمه کردند، به تدریج همکاری خود را با ناتو به عنوان یک شریک افزایش داده است. اما تا زمان حمله روسیه به اوکراین، این کشور شمال اروپا برای حفظ روابط دوستانه با مسکو از پیوستن به ناتو خودداری کرده بود. حمایت عمومی فنلاند از پیوستن به ناتو در ماه‌های اخیر به طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که ۷۶ درصد از فنلاندی‌ها موافق و تنها ۱۲ درصد مخالف پیوستن به ناتو هستند، در حالی که پیش از این حمایت از عضویت فنلاند در ناتو برای سال‌های متوالی تنها حدود ۲۵ درصد بود.به‌رغم استقبال غرب به ویژه امریکا از عضویت فنلاند و سوئد در ناتو، این امر با مخالفت روسیه مواجه شده و بار‌ها درباره تبعات آن به غربی‌ها هشدار داده است. «الکساندر گروشکو» معاون وزیر امور خارجه روسیه روز دو شنبه ۱۴ فروردین در واکنش به اظهارات «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو مبنی بر اینکه فنلاند از روز سه شنبه رسماً به عضویت ناتو درمی‌آید، گفت که مسکو قابلیت‌های نظامی خود را در جهت‌های غربی و شمال غربی تقویت خواهد کرد. گروشکو با هشدار در این خصوص گفت: «در صورت استقرار نیرو‌ها و تجهیزات نظامی دیگر اعضای ناتو در فنلاند، مسکو گام‌های بیشتری را برای تضمین امنیت نظامی خود برمی‌دارد.»
روسیه که اکنون درگیر جنگی گسترده در اوکراین عمدتاً به دلیل پافشاری ناتو و دولت غربگرای کی‌یف برای عضویت اوکراین در این سازمان نظامی غربی است، به‌شدت با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو مخالف است. از دیدگاه مسکو این کار به مفهوم گسترش محاصره روسیه از جانب ناتو است که اکنون علاوه بر مرز‌های غربی روسیه قصد حضور پررنگ در مرز‌های شمالی این کشور را دارد. مسکو هشدار داده که الحاق فنلاند و سوئد به ناتو می‌تواند پیامد‌های سیاسی و نظامی داشته باشد. «دیمیتری مدودف» معاون شورای امنیت روسیه نیز پیش از این تأکید کرده که اگر فنلاند و سوئد به ناتو ملحق شوند، روسیه دو دشمن «رسماً ثبت‌شده» دیگر خواهد داشت و طول مرز‌های زمینی ناتو با روسیه بیش از دو برابر خواهد شد. به گفته مدودف در صورت الحاق این دو کشور به ناتو، دیگر نمی‌توان در مورد وضعیت عاری از سلاح هسته‌ای در دریای بالتیک صحبت کرد.
فنلاند در شمال اروپا به لحاظ همسایگی با روسیه و موقعیت جغرافیایی خاص آن همواره حساسیت زیاد روس‌ها را برانگیخته است. فنلاند در دوره جنگ سرد موضع بی‌طرفی را اتخاذ کرد که علت آن هم مرزی و موقعیت جغرافیایی این کشور با شوروی و تأثیرپذیری آن از قدرت نظامی و نفوذ سیاسی آن بود. با این حال، پس از آغاز جنگ اوکراین در اواخر فوریه ۲۰۲۲ سران ناتو و امریکا مدعی شدند که قواعد بازی در اروپا به صورت اساسی تغییر کرده و دیگر مفاهیم قدیم مربوط به بی‌طرفی به عنوان چارچوب روند فعالیت سیاسی فنلاند و همچنین سوئد مناسب نیست و به همین لحاظ خواهان پیوستن این دو کشور به ناتو شدند. این درخواست با واکنش مثبت فنلاند و سوئد مواجه شد و روند عضویت این دو کشور از همان زمان آغاز شد. قبل از این هم پیش‌بینی می‌شد که مسیر همکاری‌های نزدیک بین فنلاند و سوئد با ناتو در نهایت منجر به عضویت این دو کشور در این پیمان خواهد شد. عزم این دو کشور اروپای شمالی برای عضویت در ناتو باعث افزایش بیش از پیش نگرانی روس‌ها و واکنش‌های متقابل مسکو در قبال این دو کشور شده است. اکنون با تحقق عضویت فنلاند در ناتو این امر به معنای افزایش امنیت ملی آن نبوده بلکه عملاً موجب افزایش بی‌سابقه تهدیدات علیه این کشور اروپای شمالی و امنیتی شدن حوزه بالتیک خواهد شد.
