روزنامه خراسان

دگردیسی «غزل معاصر» با نوآوری های«حسین منزوی»

محمد بهبودی نیا- نوآوری در غزل، تنها یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر حسین منزوی است اما همین یک ویژگی کافی است که نگاه بسیاری از شاعران و منتقدان ادبی را به سمت‌وسوی شعر او جلب کند. منزوی که در اول مهر ۱۳۲۵ متولدشد و در ۱۶ اردیبهشت 1383 درگذشت، در طول مدت زندگی کوتاه خود توانست تغییرات فراوانی را در زبان و فرم غزل معاصر به وجود آورد. مجموعه‌های «از شوکران و شکر»، «با عشق در حوالی فاجعه»، «از کهربا و کافور»، «به همین سادگی»، «از خاموشی و فراموشی»، «حنجره زخمی تغزل» و... ازجمله آثار اوست که در قالب غزل، سپید و نیمایی سروده شده است. به مناسبت سالروز درگذشت حسین منزوی با محمد سعید میرزایی و علیرضا بدیع دو تن از غزل‌سرایان جوان و موفق شعر معاصر درباره دلایل محبوبیت این شاعر و شعرش گفت‌وگو کرده‌ایم.      پلی میان غزل  دیروز و امروز محمد سعید میرزایی شاعر مجموعه «درها برای بسته شدن آفریده شد» می‌گوید: زنده‌یاد حسین منزوی، شاعری بود که دوست و دشمن بر شاعر بودنش شهادت می‌دهند. نوگرایی در غزل او به معنای عدول از مرزهای شعر کلاسیک نیست بلکه او را می‌توان پلی بین غزل گذشته و امروز دانست. حسین منزوی چه در غزل کلاسیک و چه نئوکلاسیک، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، از دهه‌ها قبل به‌عنوان شاعری پیشرو شناخته می‌شد و شکوهمندی غزل او چندین دهه ادامه داشت.شاعر مجموعه شعر «دیروز می‌شوم که بیایی» می‌افزاید: زمانی که هنوز حرفی از غزل مدرن نبود او مدرن می‌نوشت. وقتی منزوی می‌گوید: «کسی از آن‌سوی ظلمت مرا صدا می‌کرد /که بادبادک خورشید را هوا می‌کرد و...» در همین چند بیت ما با زبانی نو روبه‌رو هستیم و این زبان نو در کنار حرکت‌های شعری نو ما را به لذتی عمیق و روشن دعوت می‌کند. علاوه بر این، منزوی عناصر جدیدی را به شعر اضافه کرد. به‌عنوان‌مثال در شعرهای او شاهد تغییر دیدگاه به معشوق شعر فارسی هستیم. منزوی بار جدیدی به شخصیت نوعی معشوق شعر فارسی اضافه کرد. سیر تاریخی غزل منزوی محمد سعید میرزایی خاطرنشان می‌کند: گفتمان عاشقانه منزوی در ادامه گفتمان عاشقانه شعر فارسی قدما اما با رویکردی نو گرایانه است و این نشانگر سیر تاریخی غزل حسین منزوی است. او بدون این که زبان و اندیشه‌اش را به‌طورکلی از شعر قدما جدا کند با هوشمندی مسیر جدیدی را انتخاب می‌کند اما از شعر و ادبیات قدیم جدا نمی‌شود. متأسفانه بعد از غزل دهه 70 بعضی از شاعران از رنگ و بوی غزل جدا شدند، به همین دلیل بسیاری از آثار این شاعران، قابل ارزش‌گذاری نیستند و نمی‌توان شعر آن‌ها را ازنظر شکلی ارزش‌گذاری کرد و پذیرفت. همچنین نوآوری‌های این شاعران بر مبنای یک بوطیقای مشخص نیست. شاهکار منزوی در ترانه‌سرایی محمد سعید میرزایی که خود دستی بر آتش سرودن ترانه دارد و تا امروز همکاری‌های زیادی با خوانندگانی ازجمله سالار عقیلی، علی زند وکیلی و ... داشته است، درباره ویژگی ترانه‌های منزوی می‌گوید: حسین منزوی علاوه بر غزل در ترانه‌سرایی و تصنیف سرایی نیز آثار ماندگاری دارد و خوانندگان زیادی آثار او را خوانده‌اند از جمله علیرضا افتخاری، کوروش یغمایی، محمد نوری و... . غزل‌های حسین منزوی با زبان نزدیک به ترانه نوشته‌شده و دارای ویژگی‌های خاصی است.میرزایی می‌افزاید: منزوی علاوه بر سرودن شعر، دستی هم بر آتش نقدنویسی داشت و کتاب «دیدار، در متن شعر» او که بازخوانی غزل‌های چند تن از شاعران معاصر است، کتاب بسیار  خوبی در حوزه نقدنویسی است. تعادل، توازن و هارمونی در شعر منزوی علیرضا بدیع از دیگر غزل‌سرایان موفق هم روزگار ما به خراسان می‌گوید: تعادل، توازن و هارمونی شاید شایسته‌ترین ویژگی شعر حسین منزوی و دیگر هنرمندانی باشد که هنرشان، مثال‌زدنی است به این معنی که یک تناسب کامل باید در اثر هر هنرمندی وجود داشته باشد که به یک فرم خاص منجر شود.وی می‌افزاید: حسین منزوی تحت تأثیر نیما یوشیج، فضای مدرنی را با پایبندی به اصول شعر سنتی ایجاد کرده است. استخوان‌بندی شعرش را از ادبیات کلاسیک وام گرفته و جامه‌ای از شعر معاصر را بر تن غزل‌هایش پوشانده است، از طرفی مهدی اخوان ثالث، شاعر موردعلاقه منزوی بود و در شعرهای خود مانند اخوان از زبان سنتی بهره می‌برد و با همین زبان سنتی تصاویر امروزی و بکر می‌آفرید. نوآوری در ترکیب‌سازی و تشبیه بدیع، درباره منزوی و خلق تشبیه های نوآورانه‌اش می‌گوید: در بیت «زنی که صاعقه وار آنک، ردای شعله به تن دارد» ردای شعله، یک اضافه تشبیهی است که در شعر شاعری به‌جز منزوی ندیده‌ام یا «دو چشم‌داشت، دو سبز آبی بلاتکلیف»، ترکیب «سبز آبی بلاتکلیف» ترکیب‌بندی نوینی است که شما فقط در شعر منزوی می‌بینید. نوع اضافه تشبیهی یا جملات اسنادی که در شعر او منجر به تشبیه بلیغ از نوع اسنادی می‌شود فقط در شعر این شاعر دیده می‌شود. او در این نوع ترکیب‌سازی‌ها و تشبیه ها، صاحب امضاست. در شعر منزوی صنایع ادبی مانند ترتیب و موازنه، لف‌ونشر و ایهام را شاید زیاد نبینیم ولی شعر او تشبیه، آن‌هم از انواع مختلف فراوان دارد. آرایه موردعلاقه منزوی در شعر، تشبیه است. پیدا کردن شباهت بین ارکان طبیعت، یکی از دل‌مشغولی‌های این شاعراست که از آن بی‌نهایت لذت می‌برد. سنجیدگی کلمات در بافت شعر شاعر مجموعه «شجره‌نامه یک جن» افزود: منزوی استاد به کار بردن کلمات به‌صورت دقیق و صحیح در بافت یک شعر است. وقتی شعر سیاسی و اجتماعی می‌نویسد از کلمات خشن استفاده می‌کند مثلاً خون، خاک و کلماتی که واج «خ» در آن وجود دارد ولی وقتی به سراغ سرودن شعر عاشقانه می‌رود از این کلمات که بار منفی دارند، کمتر استفاده می‌کند. ترانه‌های دلنشین و به‌یادماندنی شاعر ترانه‌های «ماه و ماهی» و «پاییز می‌رسد که مرا مبتلا کند»، درباره ترانه‌های حسین منزوی و دلیل استقبال بالای مخاطب می‌گوید: «نمی شه غصه ما رو یه لحظه تنها بذاره»، «سکه ماه» و «آهای خبردار» ازجمله ترانه‌های حسین منزوی است که توسط خوانندگان بزرگی اجراشده است. ظرفیتی که در غزل منزوی است در محاوره او نیز هست. در ترانه، زبان ساده و عواطف نسبت به مباحث پیچیده فرمیک، پررنگ‌تر است. او به این مهم، پی برده بود که برای نوشتن ترانه، نیازی به این نیست که خیلی آسمان، ریسمان به هم ببافیم.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
به امید دیدارِ «یسنا» (شهروند)پرونده‌ای که باز است (اعتماد)خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش (خراسان) اخبار ویژه (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
دور شدن استقلال از رویای قهرمانی درآمد خانوارهای شهری استان ۱۷ درصد کمتر از متوسط کشور انبه 10 میلیون تومانی و شجاع‌ترین راننده دنیا معمای جنایی در مسافرپذیر شخصی! قرار بود از فوتبال لذت ببریم، اما... پالس های مثبت برجامی 4 پیش بینی از اقتصاد 1402 جای خالی کمدی‌های شیرین در تلویزیون دگردیسی «غزل معاصر» با نوآوری های«حسین منزوی» واکنش قمی به اظهارات امام جمعه رشت درباره بی حجاب ها! تکدی گری؛ متنوع تر و شبکه ای پرونده شاسی بلندها روی میز بازرس ویژه رئیسی تلخ‌ترین اختلال روان‌شناختی