نان و گلایه های ادامه دار پس از گرانی

 حدود سه هفته پیش بود که ناگهان بهای نان یارانه‌ای و نیمه‌یارانه‌ای در استان خراسان رضوی، بین 30 تا 40 درصد بالا رفت. در حالی که مدتی بعد از این اتفاق، نان با آرد آزاد نیز گران شد؛صبح دیروز خبرنگار خراسان به نانوایی‌های سطح شهر رفت تا درباره نظر مردم و نانوایان در خصوص قیمت جدید نان، رعایت ساعت کاری و نرخ مصوب در نانوایی‌ها و مسائل احتمالی مرتبط با سامانه الکترونیکی پرداخت بهای نان گزارشی تهیه کند. مردم درباره قیمت نان چه می‌گویند؟ نظرات مردمی درباره قیمت نان متفاوت است. در حالی که عده‌ای از بهای نان راضی‌اند و افزایش آن را نسبت به تورم عمومی مواد غذایی و کالاهای دیگر، قابل پذیرش می‌دانند، عده‌ای نیز از گرانی نان شکایت دارند. یکی از مشتریان نان که در صف نانوایی ایستاده، می‌گوید: «نان گران است و بودجه‌مان نمی‌رسد. البته قبلش هم گران بود. به نظر من نان باید تک‌نرخی باشد. یادم هست که 13 قرص نان را به قیمت 1000 تومان می‌خریدیم، ولی الان باید 3 قرص نان به قیمت 5 هزار تومان بخریم.» جوانی نیز که در صف ایستاده، از خبرنگار خراسان می‌خواهد که صحبت‌هایش را ضبط کند. او با تأکید بر گرانی قیمت نان می‌گوید: «من نمی‌توانم تعیین قیمت کنم، اما خوب است که قیمت منصفانه باشد. چون وقتی آرد و نان گران می‌شود، 10 قلم دیگر شامل ماکارونی، کیک، شیرینی و... گران می‌شود.» او البته از صف شلوغ نانوایی‌های نیمه‌یارانه‌ای شهر نیز شاکی است و می‌گوید: «هرروز نیم ساعت تا 40 دقیقه طول می‌کشد که نان به ما برسد، در حالی که یکی دو سال پیش این‌طور نبود و بدون صف، نان می‌خریدیم. صف را عادی‌سازی کردند!» در کنار این افراد، برخی مشتریان دیگر نان نیمه‌یارانه‌ای نیز از بهای آن ابراز رضایت کردند و آن را زیاد ندانستند. نانوایان قیمت آزاد را می‌پسندند در مقابل مردم، اغلب نانوایانی که در مناطق مختلف شهر با خراسان صحبت کردند، علاقه‌مندند که بهای نان آزاد شود. یک نانوا در منطقه پایین‌شهر می‌گوید: «با توجه به این که 40 سال است نانوا هستم، نظر شخصی من این است که نان تک‌نرخی باشد. فکر می‌کنم تا زمانی که قیمت نان آزاد نشود، اتفاقاتی مثل فروش آرد به دلال، صف‌های طولانی و... وجود خواهد داشت. دولت باید یارانه را به صورت جداگانه به مصرف‌کننده بدهد.» او ادامه می‌دهد: «الان اتباع بیگانه هم می‌آیند و نان یارانه‌ای استفاده می‌کنند، در حالی که یارانه دولت متعلق به ملت ایران است.» یک نانوا در منطقه بالاشهر می‌گوید: «ما آزادپزیم و قیمت ما تغییر چندانی نداشته. به نظر من اگر قیمت آزاد باشد و مردم یارانه را به صورت نقدی دریافت کنند، خیلی بهتر است. من آرد را کیسه‌ای بین 650 تا 700 هزار تومان می‌خرم، اما نانوایی آرد دولتی، آرد را کیسه‌ای 50 هزار تومان می‌خرد. آیا قیمت نان من 13 برابر نان یارانه‌ای قیمت دارد؟ جز یارانه آرد، یارانه دیگری هم به آن نانوایی‌ها تعلق می‌گیرد.» او تأکید می‌کند: «به خاطر تنوع جنس است که می‌توانم دوام بیاورم. اگر نان در همه مغازه‌ها با یک قیمت به فروش برسد، دیگر فساد و سوءاستفاده از بین می‌رود.» این سخن از بسیاری نانوایان شنیده می‌شود که نان معمولی چندان صرفه‌ای برای نانوا ندارد و بیشتر انواع نان سبزی، خشک، کنجدی و... است که برای نانوا درآمد ایجاد می‌کند. یک فروشنده نان نیز می‌گوید: «نانوایی ما، ماهی 30 میلیون تومان اجاره مغازه می‌دهد، اما نانوایی در پایین‌شهر، شاید ماهی 3 میلیون تومان هم پرداخت نکند. هر دو به یک قیمت نان می‌فروشند، در حالی که باید تفاوت داشته باشد. اگر محصولات دیگر نباشد، نان عادی هیچ صرفه‌ای برای ما ندارد.» مشتری یک نانوایی هم این‌طور توضیح می‌دهد: «این نانوایی که سر کوچه محل زندگی من است و معمولاً از آن خرید می‌کنم، انگار علاقه‌ای به پختن نان ندارد! کارکنانش بسیار آرام کار می‌کنند و لابه‌لای پختن نان عادی که مردم در صف ایستاده‌اند، انواع نان متفرقه مثل نان جو، نان سیب‌زمینی و... می‌پزند. در نتیجه صف طولانی‌تر می‌شود و مردم ناراضی می‌شوند.» او ادامه می‌دهد: «در ساعت کاری هم از همان ابتدا شروع به کار نمی‌کنند. وقتی کم‌کم تنور را روشن می‌کنند و چانه می‌زنند، نیم ساعت می‌گذرد، اما وقتی ساعت کاری تمام می‌شود، بلافاصله بساط را جمع می‌کنند و به مشتریان می‌گویند نان نداریم!» مشکل کمبود آرد با وجود آن که به نظر می‌رسید مسئله کمبود آرد حل شده و دیگر نیازهای مردم برطرف شده است، اما گویی مشکل سهمیه آرد همچنان وجود دارد. یک مشتری خانم در صف می‌گوید: «با وجودی که با هر کارت بانکی، 7 نان بیشتر نمی‌دهند، اما ظاهراً چون آرد کم است، این نانوایی عصرها زودتر تعطیل می‌کند و نان به بسیاری از مردمی که در صف‌اند، نمی‌رسد.» تقریباً همه نانوایانی هم که با خبرنگار خراسان سخن می‌گویند، از سهمیه کم آرد شکایت دارند. شاطر همین نانوایی توضیح می‌دهد: «این خانم راست می‌گوید. اجاره مغازه بالاست، اما سهمیه آرد پایین است. اگر آرد داشته باشم، تا ساعت 12 شب هم یکسره کار می‌کنم. این‌جا همیشه شلوغ است و ما مشتری داریم، اما آرد کافی نداریم که به همه نان بفروشیم. کارگر، اجاره مغازه، مایه، کنجد و... گران شده. من خودم صاحب مغازه‌ام، اما نمی‌توانم کارگر بگیرم و از صبح تا شب، خودم کار می‌کنم و حتی برای نصف روز نمی‌توانم کارگری بیاورم که جای من کار کند.» یک نانوا در این باره می‌گوید: «اگر سهمیه را زیاد کنند، بیشتر هم پخت می‌کنیم و حتی شبانه‌روزی کار می‌کنیم.» نانینو همچنان مشکل دارد این نانوا از یک مشکل دیگر هم رونمایی می‌کند که به زعم او، باعث کم شدن سهمیه آرد شده است: «وقتی کارت تکراری می‌کشیم، اتحادیه نمی‌پذیرد و از سهمیه‌مان کم می‌شود. ما نان را به مردم می‌دهیم، اما عملاً ضرر می‌کنیم!» یک نانوای دیگر اما نظر متفاوتی دارد و کارت‌خوان‌های مخصوص نان «نانینو» را کم‌اشکال می‌داند: «برای ما اتفاق افتاده که گاهی سهمیه را کمتر نشان داده، اما چند روز بعد درست شده است. خودم ندیدم، ولی شنیده‌ام که سهمیه بعضی همکارها به خاطر این دستگاه، کم شده است.» یک نانوای دیگر، تنها مشکل «نانینو» را نبود گزینه‌ای برای فروش نان کنجدی بیان می‌کند و می‌گوید: «باید مبلغ کنجدی را با دستگاه کارت‌خوان دیگر دریافت کنیم. قبلا البته این گزینه را داشت، اما نرخ آن پایین بود و نانواها اعتراض کردند. زمانی که دستگاه را به ما دادند، کنجد کیلویی 35 هزار تومان بود و ناگهان شد کیلویی 130 هزار تومان، در حالی که قیمت نان کنجدی بالا نرفته بود. به همین دلیل الان فقط گزینه فروش نان عادی دارد.» بعضی تخلفات نیز در سایه نبود گزینه‌های متفاوت در سامانه نانینو رخ می‌دهد. مثلاً خبرنگار خراسان، نانوایی را مشاهده کرد که با همان دستگاه معمولی، برای فروش یک قرص نان جو، 3 نان بربری معمولی را حساب کرد. چطور دلال آرد دارد؟ نانوایی که در محله پایین‌شهر، نانوایی آزادپز دارد، از افزایش 500 تومانی بهای نان آزاد گلایه می‌کند و می‌گوید: «حتی برای من که خودم صاحب ملک مغازه هستم، صرفه ندارد. از همان زمان که نان 500 تومان گران شد، دیگر مشتری‌های من نصف شد.» او ادامه می‌دهد: «مشتری که نمی‌داند آرد و پخت ما با نانوایی‌های یارانه‌ای چقدر متفاوت است، می‌گوید نان یارانه‌ای ارزان‌تر است و از آن می‌خرد. من دیروز 25 قرص نان را به خانه بردم، در صورتی که قبل از گرانی، حتی نان کم می‌آمد.» نانوای دیگری نیز از مشکل جواز کسبش ناراضی است. او می‌گوید: «مهلت مجوز نیمه‌یارانه‌ای من تمام شده و می‌گویند چون یک سال و خرده‌ای نتوانستم مغازه‌ای با قیمت اجاره مناسب پیدا کنم و کاسبی نکردم، جواز کسبم باطل شده. الان نه به من آرد می‌دهند، نه جواب می‌دهند و فقط من را به ارگان‌های مختلف پاس می‌دهند.» او ادامه می‌دهد: «مسئولان به من نه سبوس می‌دهند و نه آرد. باید آرد را کیسه‌ای 850 هزار تومان و سبوس را کیسه‌ای 400 هزار تومان از دلال بخرم. هر روز هم بازرس می‌فرستند و همه‌چیز را چک می‌کنند، اما امکانات حداقلی نمی‌دهند! اگر برای نانوا آرد نیست، پس دلال از کجا آرد می‌آورد؟»