محرومیت دیجیتال

صادق غفوریان- بررسی های بین المللی می گوید در سال 2023 میلادی- که امروز شنبه 30دی و 20 ژانویه، بیست روز است وارد سال 2024 میلادی شده‎ایم- مردم جهان به طور متوسط روزانه حدود 7 ساعت را با کاربردهای مختلف شامل کار، سرگرمی یا ایجاد ارتباط به یک صفحه نمایش نگاه کرده‎اند. این یعنی حدود یک‎سوم زندگی بشر در یک شبانه روز مرتبط با فضای دیجیتال و سایبر است و از همین رو همچون سایر بخش های زندگی که میزان دسترسی و رفاه مردم بررسی و ارزیابی می شود، موسساتی در جهان اقدام به ارزیابی کیفیت «رفاه دیجیتال» کشورها کرده اند. در این زمینه رتبه بندی ها و بررسی های مختلف وجود دارد که در نقاط مختلف دنیا انجام شده و می شود. رفاه دیجیتال به معنای دسترسی و استفاده از اینترنت و خدمات دیجیتال در دسترس و مقرون به‎صرفه است. بر اساس شاخص کیفیت زندگی دیجیتال (SurfShark) در سال ۲۰۲۳، برخی از کشورها در ارائه اینترنت و خدمات دیجیتال در دسترس و مقرون به‎صرفه، وضعیت بهتری نسبت به سایرین دارند که منجر به رفاه دیجیتالی بهتر می‌شود. یکی از این بررسی ها در حوزه رفاه دیجیتال را موسسه بین المللی «VisualCapitalist» به عنوان یک ناشر آنلاین انجام می دهد. این مجموعه بر موضوعاتی همچون بازار، فناوری، انرژی و اقتصاد جهانی متمرکز است و آن طور که خود می گوید، تلاش دارد با تحلیل و انتشار داده هایی که به دست می آورد به مخاطبان خود، مسیرهای پیش رو را نشان دهد. این مجموعه، داده های خود را از سازمان های بین‎دولتی همچون بانک جهانی و نیز از افراد و شخصیت های فکری در اندیشکده ها و سازمان های غیردولتی به دست می آورد. 121 کشور در رتبه بندی رفاه دیجیتال این موسسه اواخر سال 2023 در 18 دسامبر (27آذر) گزارشی از وضعیت رفاه دیجیتال کشورها را منتشر کرده که در فهرست 121 کشور بررسی شده (به میزان 92 درصد جمعیت جهان) ، نام ایران نیز به چشم  می خورد. این رتبه بندی در 5 شاخص مورد توجه قرار گرفته که پایگاه خبری تحلیلی ایران دکونومی نیز آن را گزارش کرده است: 1-مقرون به صرفه بودن اینترنت: مردم چقدر باید کار کنند تا بتوانند یک اتصال اینترنتی پایدار داشته باشند؟ اینترنت مقرون به‎صرفه‎تر تأثیر مثبتی بر رفاه دیجیتال دارد. 2-کیفیت اینترنت: اتصال به اینترنت چقدر سریع و پایدار است؟ اینترنت سریع و پایدار به ارتباط، کارایی کار و مصرف محتوای باکیفیت کمک می کند. 3-زیرساخت الکترونیکی: زیرساخت الکترونیکی موجود چقدر توسعه یافته و فراگیر است که امکان استفاده از اینترنت را برای فعالیت های متنوع فراهم می کند. 4- امنیت الکترونیکی: توانایی مقابله با جرایم سایبری و محافظت از حریم خصوصی آنلاین. 5- دولت الکترونیک: دیجیتالی کردن خدمات دولتی، به حداقل رساندن بوروکراسی و فساد اداری و افزایش شفافیت. آن طور که این رتبه بندی و بررسی بیان می کند، حوزه اروپا در شاخص های کیفیت زندگی دیجیتال گوی سبقت را از دیگران ربوده است.  مصداق این سبقت و پیشتازی را در رتبه های برتر این جدول می بینیم که 9 کشور شامل فرانسه، فنلاند، دانمارک، آلمان، لوکزامبورگ، اسپانیا، استونی، اتریش و سوئیس در میان 10 کشور اول در رفاه دیجیتال جای گرفته اند. سنگاپور با رتبه دهم بالاترین رتبه کشور غیراروپایی در شاخص رفاه دیجیتال است. پس از آن ژاپن در رتبه شانزدهم قرار دارد و ایالات متحده و کره جنوبی نیز در میان ۲۰ کشور برتر قرار  گرفته اند. ایران در رفاه دیجیتال کجاست؟ ایران هم در این جدول جای دارد؛ اما ما توانسته ایم بر اساس ارزیابی های «VisualCapitalist» جایگاه 95 را به خود اختصاص دهیم. جایگاه ایران در 5 شاخص را در جدول می بینیم:                           آبرومند در زیرساخت الکترونیک اما... نکته جالب این رتبه بندی، جایگاه نسبتا خوب ایران در زیرساخت الکترونیکی است که ما در این بخش در جایگاه 58 قرار گرفته ایم. این رتبه، به طور ناخودآگاه ما را به یاد گزارش 65 صفحه ای انجمن تجارت الکترونیک تهران از وضعیت اینترنت در ایران می اندازد که دوشنبه هفته گذشته منتشر شد و در آن تاکید کرده بود که مشکلات و اختلالات شبکه، وضعیتی تجویزی و خودخواسته است، نه از سر توسعه‌نیافتگی.   این گزارش درباره «خودخواسته» بودن این وضعیت می گوید: «خودخواسته به این معنی که بخش قابل توجهی از مشکلات اینترنت کشور از فیلترینگ و محدودیت های آن تا سرعت و اختلالات گسترده نه به دلیل مشکل در توسعه زیرساخت ها که به سیاست گذاری ها، اقدامات مدیریتی و اعمال قوانین به وجود آمده است. در نهایت گلاویز شدن شهروندان و کسب وکارهای ایرانی با یکی ‌‌از ناامن ترین و بی کیفیت ترین اینترنت های دنیا، مرگ تدریجی رویای توسعه اقتصاد دیجیتال و یونیکورن های دانش بنیان را رقم می‎زند.» نتیجه قابل تامل در رتبه بندی اما این رتبه بندی یک نکته قابل تامل دارد که اگرچه کشورهای ثروتمندتر عموماً رفاه دیجیتالی بهتری دارند، اما ۲۲ کشور هستند که از نظر تولید ناخالص داخلی سرانه خود، در جایگاه های خوب و فراتر از انتظار از نظر امنیت الکترونیکی، زیرساخت و دولت الکترونیک قرار دارند که اغلب این کشورها از آسیا و اروپای شرقی  هستند.