34 در شاخص جهانی نوآوری

صادق غفوریان-‌امروز بخش بزرگ اقتصاد کشورهای پیشرو در جهان، بر محور علم، فناوری و نوآوری است که هریک از این موارد در دسته بندی ها و شاخص های متعدد ارزیابی و سنجش می شود. اما اگر بخواهیم، از جایگاه ایران در این عرصه های راهبردی آگاه شویم، با حرکت رو به جلو و حتی پیشگامی در برخی حوزه ها روبه رو می شویم. یکی از این موارد، جایگاه ایران در حوزه عملکرد اکوسیستم «نوآوری» است که موسسات مختلف بین المللی، کشورها را بر اساس شاخص  نوآوری بررسی و رتبه بندی کرده اند.   نوآوری چیست و چرا؟ در این شاخص، کشورها بر ‌اساس توانمندی‌ آن ها در نوآوری رتبه‌بندی می‌ شوند. این شاخص بر این باور است که نوآوری چنان چه با کیفیت همراه باشد منجر به رشد و توسعه اقتصادی کشورها می‌شود. نوآوری می‌تواند دربرگیرنده یک محصول جدید یا بهبود یافته (کالا یا خدمات)، یک فرایند جدید فناورانه، شیوه جدید بازاریابی یا یک شیوه سازمانی جدید کسب‌و‌کار، سازمان محل کار یا روابط خارجی باشد.    ایران؛ 34 پیشگام در غرب آسیا  پایگاه ویژوال کاپیتالیست (Visual Capitalist)که بر موضوعاتی از جمله بازار، فناوری، انرژی و اقتصاد جهانی متمرکز است، پایش خود از عملکرد کشورها در شاخص جهانی نوآوری (The Global Innovation Index)  سال 2023 را منتشر و نقشه جامعی از ۵۰ هاب علمی و تکنولوژیک جهان طراحی کرده است. چین، آمریکا و آلمان به ترتیب دارای بیشترین مجموعه علمی و تکنولوژیکی در جهان هستند. برترین مجموعه علمی-تکنولوژیکی جهان نیز متعلق به مجموعه «Tokyo-Yokohama» ژاپن است. ایران در جایگاه 34جهان قرار دارد. جمهوری اسلامی ایران و رژیم صهیونیستی تنها نمایندگان حاضر در باشگاه ۵۰ تایی علم و تکنولوژی جهان از غرب آسیا هستند. هیچ کشوری از جهان عرب نظیر عربستان سعودی و امارات در این فهرست قرار ندارد.   سازمان جهانی مالکیت فکری چه می گوید؟ اما آماری که در شاخص جهانی نوآوری به آن بیشتر توجه می شود، اعلام نظر سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) است که این سازمان در سال 2023 رتبه ایران را از میان 132 کشور، در جایگاه 62 ارزیابی کرده است.   رتبه 6 در میان درآمد متوسط ها سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) همچنین گفته است ایران از میان 37 کشور که در گروه کشور‌های با درآمد متوسط به پایین دسته‌بندی می‌شوند، در رتبه ششم قرار دارد و از طرفی در میان 10 کشور منطقه آسیای مرکزی و جنوبی در جایگاه دوم قرار گرفته‌است. از دیگر تحلیل های گزارش 2023 این سازمان، رابطه بین سطح درآمد (GDP سرانه) و عملکرد نوآوری (نمره GII) را نشان می‌دهد. همچنین خط روند عملکرد نوآوری مورد انتظار را با توجه به سطح درآمد ارائه می‌کند. اقتصادهایی که بالاتر از خط روند، ظاهر می‌شوند، بهتر از حد انتظار عمل کرده‌اند و اقتصادهایی که پایین خط روند هستند، عملکرد کمتری نسبت به انتظارات دارند. با این تعریف ایران بالای خط روند قرار گرفته و عملکرد بهتری نسبت به سطح درآمد خود داشته است. بهترین رتبه‌های کسب شده توسط ایران در ارکان، پیچیدگی بازار، خروجی‌های نوآورانه و خروجی‌های دانش و فناوری هستند که به ترتیب رتبه 19، 43 و 55 را به خود اختصاص داده‌اند.   اگر بتوانیم زیرساخت ها را فراهم کنیم ما با دکتر بهروز مینایی، دبیر ستاد ملی توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک گفت وگو می کنیم و ابعاد شاخص های نوآوری را در کشور با او در میان می گذاریم. مینایی به  نوآوری در ساحت هوش مصنوعی اشاره می کند و می گوید: نوآوری در کاربست هوش مصنوعی در بهره وری از صنایع تعریف می شود که اگر بتوانیم زیرساخت های آن را فراهم کنیم، می تواند تولید ناخالص داخلی کشور را افزایش دهد، ضمن این که نیازهای بسیار زیادی را به سمت دانشگاه و موسسات تحقیقاتی سرازیر می کند. در این زمینه کشورهایی که در حوزه هوش مصنوعی در منطقه بیش از دیگران همچون امارات، عربستان و تا حدودی ترکیه سرمایه گذاری کرده اند، چنین افق هایی را برای خود متصور شده اند.دبیر ستاد ملی توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی همچنین به یک آسیب در امر نوآوری اشاره و اظهار می کند: نقطه ضعف ما در سال های گذشته، ارتباط نامناسب حوزه صنعت با دانشگاه بوده است که در این زمینه گام های خوبی برداشته شده است.   مینایی ادامه می دهد: نوآوری به این معنا که بتوانیم از عدم، الگوریتم جدیدی که قبلا در دنیا نبوده، پدیدآوریم و تولید کنیم، یک موضوع است و در ساحتی دیگر، نوآوری به این معناست که بتوانیم یک محصول را در صنایع خودمان به منظور ارتقای بهره وری بازآفرینی کنیم که کشور ما به این بخش یعنی بازآفرینی کاملا نیازمند است. دکتر بهروز مینایی در این باره تاکید می کند: مجامع علمی و فناوری ایران از نظر علمی و تولید علم و مقاله از دنیا عقب نیستند اما آن چه در آن دچار مشکل و عقب ماندگی هستیم، مواردی همچون دولت الکترونیک و کاربست هوش مصنوعی در اداره کشور و استارت آپ هایی است که بتواند محصول مناسب صادرات داشته باشند.