وضعیت نامطلوب ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر
گروه کشاورزی:معاون سازمان شیلات ایران گفت: وضعیت فعلی ذخایر ماهیان خاویاری چندان مطلوب نیست و نیازمند همکاری همه کشورها و جلوگیری از صید غیرمجاز و غیرقانونی این گونه‌ها در دریای خزر است.سید مصطفی بهشتیان درباره وضعیت فعلی ماهیان خاویاری دریای خزر با بیان اینکه این گونه ماهیان مهمترین و با ارزش‌ترین گونه اقتصادی دریای خزر محسوب می‌شوند، گفت: وضعیت ذخایر ماهیان خاویاری طی سال‌های گذشته همواره رو به کاهش بوده و به همین دلیل از سال 1389 با توافق سران پنج کشور حاشیه دریای خزر صید تجاری این گونه از آبزیان ممنوع شد و در حال حاضر صید آن فقط با اهداف تحقیقاتی و بازسازی ذخایر صورت می‌گیرد.معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران ادامه داد: آنچه مسلم است اینکه وضعیت فعلی ذخایر ماهیان خاویاری چندان مطلوب نیست و نیازمند همکاری همه کشورها و جلوگیری از صید غیرمجاز و غیرقانونی این گونه‌ها در دریای خزر است.به گفته وی، همچنین وجود کمیسیون منابع زنده خزر فرصتی است که می‌توان با بهره گیری از آن همکاری و هماهنگی بیشتری بین کشورهای حاشیه دریای خزر به وجود آورد و این ذخایر ارزشمند را از خطر نابودی حفظ کرد. این کمیسیون هر ساله با حضور کشورهای عضو شامل ایران، روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان جلساتی در خصوص حفاظت و مدیریت بهره برداری از ذخایر مشترک ابزیان دریای خزر تشکیل می‌دهد.وی در خصوص عمده‌ترین عوامل ایجاد این مسأله و وضعیت نامساعد و غیرقابل قبول در دریای خزر بوده‌اند، اظهار داشت: تغییرات آب و هوا و کاهش کیفیت‌های محیطی آبی، فقدان مدیریت هماهنگ و کارآمد بر این ذخایر مشترک در بین پنج کشور حاشیه دریای خزر، فشار صید غیرقانونی و عدم وجود قوانین مناسب و بازدارنده جهت پیشگیری از صید غیرمجاز و غیر قانونی، روند رو به تخریب رودخانه‌ها و دریا به عنوان محل تخم ریزی و زیستگاه ماهیان با توجه به نقش آنها در حفظ و افزایش ذخایر آبزیان از جمله مهمترین این عوامل محسوب می‌شوند.
معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران، تأکید کرد: عدم تکثیر مناسب و کافی ماهیان خاویاری توسط کشورهای حاشیه خزر به علت مشکلات اقتصادی آنها و تمرکزشان بر استخراج منابع و مخازن نفت و گاز فقدان شناخت مناسب و پایین بودن آگاهی عمومی از مسائل زیست محیطی و بی‌توجهی جوامع محلی به آن در حفاظت و بهره برداری از ذخایر، نگاه اقتصادی و انتفاعی صرف بهره برداری از ماهیان و عدم توجه به برداشت پایدار مسئولانه از منابع آبزی و عدم وجود سیستم کارآمد حفاظت از منابع آبزی به دلایل متعدد از دیگر عوامل ایجاد وضعیت نامساعد آبزیان دریای خزر به ویژه ماهیان خاویاری هستند.
پنج گونه از ماهیان خاویاری خزر در فهرست سرخ (IUCN) قرار دارند
صید ماهیان خاویاری در ایران تنها برای مولدسازی انجام می‌شود و صیادان شمالی با سعی در رعایت قانون ممنوعیت صید تجاری، این ماهیان را به مراکز شیلاتی در نوار سواحل خزر تحویل دهند اما بسیاری از این ماهیان در راه از بین رفته و به مصرف تجاری می رسند.یکی از محققان و پژوهشگران علوم شیلاتی کشور به آمارهایی اشاره می کند که نشان می‌دهد جمعیت ماهیان خاویاری در سواحل ایرانی دریای خزر به پایین‌ترین سطح خود در طول تاریخ رسیده است.پرفسور محمد کاظمی با اشاره به قرار گرفتن هر پنج گونه ماهیان خاویاری خزر در فهرست سرخ (IUCN) اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (گونه‌های درخطر انقراض شدید و بحرانی) خواهان توجه بیشتر رسانه و فعالان محیط زیستی به این ماهیان ارزشمند همانند یوزپلنگ ایرانی و فوک خزری شد.وی افزود: اکنون زنگ خطر انقراض ماهیان خاویاری بصدا درآمده و اگر به این هشدار به طور جدی پرداخته نشود و اقدام به موقع صورت نگیرد نابودی این ماهیان را در دریای خزر شاهد خواهیم بود.رئیس سابق انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری، این ماهیان را ذخیره مشترک بین پنج کشور حاشیه خزر دانست و عنوان کرد: ایران نیز همانند برخی کشورها تحقیقات و تلاش هایی برای تکثیر و جلوگیری از صید غیر مجاز انجام داده است اما این تلاشها کافی نیست بلکه باید هر پنج کشور اقدام جدی و عملی در این زمینه داشته باشند.پورکاظمی با بیان اینکه در آبهای ایران می توان عملکرد بهتری داشت، عنوان کرد: این امر نیازمند برنامه‌ریزی و حمایت جدی دولت است زمانی می‌توان یک ذخیره را در اکوسیستم حفظ کرد که نقشه راه وجود داشته باشد و همه ذینفعان در این کار مشارکت داشته باشند.پورکاظمی با تاکید بر تدوین نقشه راه برای کل دریای خزر با تعیین نقش هر یک از کشورهای حاشیه گفت: نقشه ای که در حال حاضر بین این کشورها وجود ندارد حال آنکه در اروپا این نقشه برای ماهیان خاویاری تدوین شده و نزدیک به ۳۰ میلیون دلار به این امر اختصاص داده و وظیفه هریک از کشورها را نیز کرده است که برای ذخایر خاویاری در رودخانه دانوب چه عملکردی داشته باشند ضمن آنکه در آمریکا و کانادا نیز این نقشه راه تدوین شده است.این محقق و پژوهشگر معتقد است: اولین اقدامی که باید انجام شود اجرای برنامه راهبردی تدوین، تصویب و ابلاغ شده در آبهای ایران است. نمایندگان ایران در کمیسیون منابع زنده دریای خزر نیز باید تلاش کنند پنج کشور را مجاب کرده تا این برنامه راهبردی و نقشه راه دریای خزر برای حفاظت ماهیان خاویاری تدوین شود.وی تاکید کرد: بدون برنامه و با کارهای روزمره نمی‌توان این ماهیان را از خطر نابودی حفظ کرد، باید بدانیم با چه راهکاری اعم از جلوگیری از صید غیرمجاز، فرهنگ سازی، جلب مشارکت، تجهیز یگان حفاظت، اطلاع رسانی و یا سیاست‌های تشویقی می توان این روند را کاهش داد اما متاسفانه این برنامه تدوین نشده و یا اگر شده، اجرایی نشده است و ما عملا هر سال وضعیت بسیار وخیم‌تری در این حوزه می یابیم.
براساس این گزارش،قانون ممنوعیت صید تجاری برای بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری برای افزایش تلاش هر پنج کشور حاشیه در این زمینه وضع و اعمال شد اما در مجموع عملکرد این کشورها در بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری چندان رضایت بخش نیست.
رئیس مرکز حفاظت از ذخایر ژنتیکی ماهیان خاویاری و نایب رئیس اتحادیه پرورش دهندگان ماهیان خاویاری فدراسیون روسیه در این رابطه گفت و گو با ایرنا از برنامه ها و طرح‌های اجرا شده برای بهبود وضعیت برخی گونه ها در کشورهای روسیه و آذربایجان خبر داد و افزود: بررسی اطلاعات موجود حاکی از آن است که تاس‌ماهی روسی یا چالباش در آبهای رود ولگا و اورال قزاقزستان وضعیت رو به بهبودی دارد که اگرچه چندان قوی نیست اما نشانه‌های نسبی حاکی از آن است که وضعیت تاس ماهیان روسی بهتر از گذشته شده است.
پرفسور میخائیل چبانوف اظهار داشت: براساس برآورد محققین روسی از مصب ولگا حدود هشت میلیون عدد تاس ماهی روسی وجود دارد، در ولگا برنامه ای تحت عنوان "ولگای سالم" برای جلوگیری از آلودگی و حصول اطمینان از جریان آب کافی در اعماق سدها، احیای بستر، کف ولگا و رسوب‌زدایی درحال اجراست تا به تبادلات آبی کمک کند.
وی تاکید کرد: این موضوع بدین مفهوم نیست که ما در این بخش مشکلی نداریم مطمئنا کاهش سطح دریای خزر، تغییرات آب و هوایی و اقلیمی، افزایش درجه حرارت در کاهش ذخایر ماهیان خاویاری تاثیرگذار است اما برآورد جمعیت ذخایر این ماهیان باید بصورت علمی و با استفاده از روش‌های جدید باشد چون درحال حاضر جمعیت آنها در دریای خزر با سنین ودر نقاط مختلف وجود دارد اما باید از روش های جدید استفاده کرد تا بتوانیم برآوردهای دقیقی از ذخایر ماهیان خاویاری داشته باشیم.
چبانوف تصریح کرد : کشورهای روسیه و قزاقزستان با همکاری هم از مدل شبیه سازی اطلاعات و داده‌ها استفاده می کنند و از نرم افزارهایی بهره می گیرند که برآوردها را بطور دقیق تخمین می زند، توسعه تکنیک ها و روش های جدید و نوین مثل استحصال تخمک و اسپرم بدون کشتن ماهی از مزارع بخش خصوصی و انتقال به مراکز تکثیر دولتی گامی روبه جلو برای حفظ این گونه های ارزشمند است. وی ادامه داد: بهره گیری از تجهیزات و راهبردهای جدیدی که برای مولدسازی وجود دارد، باعث می شود که تکثیر ماهیان خاویاری سریعتر و مطلوب‌تر انجام شود و این به مراکز تکثیر ماهیان خاویاری کمک می کند تا ماهی باکیفیت مناسب تکثیر و زنده نگهداری شود.
